De ‘Avatar’-franchise is het magnum opus van James Cameron: een enorm sciencefiction-epos waarin hij elk idee dat hij al tientallen jaren had, heeft gegoten. Het is een verhaal met meerdere bewegende delen en een enorme mythologie, en dit is het duidelijkst in ‘Avatar: Fire and Ash’. Dat weten wij al een tijdje de ‘Avatar’-films zijn een familiesaga, met een verhaal dat veel groter is dan alleen Jake, maar dit is de film waarin dat idee duidelijk wordt.
“Fire and Ash” speelt zich af onmiddellijk na het einde van “The Way of Water”, en ziet de Sullys opnieuw op de vlucht. Deze keer zijn ze op de vlucht voor zowel een radicale groep Na’vi-fanaten die op kruistocht zijn om het geloof in Eywa te vernietigen, als voor de RDA, die vastbesloten is om Spider gevangen te nemen en hem te bestuderen nadat hij op miraculeuze wijze de eerste mens ooit is geworden die op natuurlijke wijze de lucht in Pandora kan inademen. Oh, en de RDA begaat nog steeds wreedheden tegen de natuur en slacht de tulkun af uit winstbejag. Het is zeker een visueel verbluffende film, maar ook de ‘Avatar’-film met het meeste plot en het meeste te zeggen. Het is verrassend religieus epos dat op meerdere niveaus presteert.
Deze film maakt duidelijk dat we verder gaan dan Jake Sully en belicht andere personages die waarschijnlijk het gevecht in de toekomst zullen leiden – zoals Lo’ak (Britain Dalton) die nu de film vertelt, of Spider (Jack Champion) en Kiri (Sigourney Weaver), die zijn opgezet als mystieke figuren. Dan is er het enige personage dat zich het meest heldhaftig gedraagt in de film, en een machtig leger samenbrengt nadat hij een heel volk ervan heeft overtuigd hun manier van doen te veranderen. Dat klopt, het is Payakan de tulkun!
Payakan is de tragische held van Fire en Ash
Payakan was de doorbraakster van ‘The Way of Water’ Camerons peperdure ‘Save the Whales’-kaskraker. Het personage heeft een fantastisch ontwerp, straalt persoonlijkheid uit, en zijn passend tragische achtergrondverhaal zorgt er meteen voor dat je hem ertoe aanzet om enkele mensen te vermoorden. In ‘Fire and Ash’ is zijn cirkel echter rond.
In de nieuwe film wordt Payakan geconfronteerd met vergelding voor het helpen van de Metkayina bij het aanvallen van de RDA in ‘The Way of Water’. Nadat hij is berecht door de coolste ruimtewalvis-rechtszaal in de bioscoop, wordt hij terecht verbannen omdat hij voortdurend probeert zijn mede-tulku’s ertoe te brengen mensen te vermoorden – hoe gerechtvaardigd ook. Dat wil zeggen, natuurlijk, totdat Payakan hen de dwaling van hun handelwijze laat inzien.
Dit is het stoutmoedigste idee dat Cameron in ‘Fire and Ash’ onderzoekt: dat er niet op pacifisme kan worden vertrouwd als het met vernietiging wordt geconfronteerd. Dit is de meest gewelddadige film in de saga tot nu toe, en de film waarin Cameron het meest openlijk is in zijn oproep om de wapens op te nemen tegen het imperialisme. De eerste ‘Avatar’ werd zwaar bekritiseerd vanwege het overbodige plot en de gelijkenis met films als ‘Dances With Wolves’ en ‘FernGully’, die gaan over het opkomen om je huis te verdedigen tegen de koloniale machten. ‘Fire and Ash’ voelt alsof Cameron het publiek regelrecht bij de schouders grijpt en tegen hen schreeuwt dat ze terug moeten vechten en het pacifisme moeten vergeten.
In tegenstelling tot andere films en shows over revolutie, schildert Cameron oorlog niet als volkomen slecht af. De terugvechtende Na’vi worden niet als woedend of haatdragend afgeschilderd. Ze zijn hier volledig gerechtvaardigd, en de film vraagt je nooit om het standpunt van de kolonisator te vergeven of zelfs maar in overweging te nemen.
Payakans oproep tot actie
Cameron heeft toegegeven dat hij meer Payakan aan “Fire and Ash” heeft toegevoegd na de reactie op zijn debuut in de tweede film (via De omslag), “Er was zo’n sterke emotionele reactie op Payakan als personage dat ik zijn rol in film drie moest opbouwen”, zei Cameron.
Payakan is inderdaad een sleutelfiguur, een enorm belangrijk stuk van het verhaal, en ook de ontsnappingsheld van ‘Fire and Ash’. Hij is degene die de tulkun-raad trotseert en die de matriarch (en haar smetteloze sieraden) ervan overtuigt om eindelijk te accepteren dat de tulkun óf hun wetten kunnen overschrijden en de RDA kunnen bevechten, óf dat ze kunnen sterven. Hij brengt het grootste leger naar de eindstrijd en stelt een strijdmacht veilig waarmee rekening moet worden gehouden voor de Pandora-alliantie.
Hebben we hiervan al iets gekregen in “The Way of Water?” Zeker, maar die kritiek mist het punt van ‘Vuur en As’, omdat die herhaling hier een belangrijk doel dient. James Cameron brengt hier met opzet thematische en plotelementen uit de tweede film terug om de gevaren van cycli en tradities te laten zien. We moesten herhalen hoe belangrijk de wet op het niet-doden is voor de tulkun om te laten zien hoe monumentaal Payakan’s toespraak in het derde bedrijf is, omdat deze de hele clan ervan overtuigt te erkennen dat traditie nutteloos is als ze met vernietiging worden bedreigd. Deze film gaat helemaal over de oudere generatie die beseft dat hun vijand niet eerlijk speelt en de traditie niet respecteert, en over de jonge generatie die doorbreekt en manieren verandert om terug te vechten.
Jake Sully (Sam Worthington) mag dan het gezicht zijn van de ‘Avatar’-franchise, maar uiteindelijk moeten er standbeelden en feestdagen in heel Pandora worden opgericht voor de grootste held ervan: Payakan de tulkun.
