Alex de WaalAfrika-analist
ReutersSoedan wordt al tweeënhalf jaar geteisterd door oorlog en ligt in puin. Een zestal vredesinitiatieven zijn mislukt, en geen van hen is in staat regionale machthebbers onder druk te zetten of te overtuigen om tot een compromis te komen.
Veel Soedanezen vragen zich af of het de wereld iets uitmaakt of ze leven of sterven.
Zou dat kunnen veranderen met directe tussenkomst van het Oval Office?
Zoals de Amerikaanse president Donald Trump zelf heeft toegegeven, stond het conflict niet op zijn lijst “om daarbij betrokken te zijn. Ik dacht dat het gewoon krankzinnig en uit de hand gelopen was.”
Maar dat was vóór een ontmoeting in het Witte Huis tien dagen geleden met kroonprins Mohammed bin Salman van Saoedi-Arabië. Hij informeerde de president over wat er aan de hand was en vroeg hem tussenbeide te komen.
Naderhand zei Trump: “We gaan aan de slag met Soedan.”
Later plaatste hij op sociale media dat “er enorme wreedheden plaatsvinden in Soedan. Het is de meest gewelddadige plek op aarde geworden” en beloofde samen te werken met Egypte, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten om het geweld te beëindigen.
In feite waren de VS al bij de onderhandelingen betrokken, maar misschien zou de persoonlijke invloed van Trump op de leiders van die bondgenoten – die er allemaal van beschuldigd worden de ene of de andere kant in Soedan te steunen – een verschil kunnen maken.
Nu bijna 12 miljoen mensen uit hun huizen zijn verdreven en de hongersnood in delen van het land aanhoudt, zijn de Soedanezen wanhopig op zoek naar iets – wat dan ook – dat de impasse kan doorbreken.
De opmerkingen van Trump over de situatie kwamen slechts een paar dagen nadat de burgeroorlog eind oktober een nieuw dieptepunt van horror bereikte.
Na een 500 dagen durende belegering door hongersnood veroverden de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF) de stad el-Fasher, het laatste bolwerk van het leger in de meest westelijke regio van Darfur.
ReutersDe RSF-strijders raasden door de stad, waarbij ze moordden, verkrachtten en plunderden. Schattingen van het aantal mensen dat omkwam bij dit etnisch gerichte bloedbad lopen uiteen van 5.000.
Beelden van mobiele telefoons die door de moordenaars zelf zijn gefilmd en waarin zij hun slachtoffers kwellen, martelen en vermoorden – bekend als ‘trofeevideo’s’ – circuleerden op sociale media.
In de nasleep van de moord volgde de houding van de oorlogsleiders een al lang bestaand patroon.
Nadat hij el-Fasher had ingenomen, kondigde RSF-hoofd-generaal Mohamed Hamdan Dagalo, bekend als “Hemedti”, aan dat hij klaar zou zijn voor een staakt-het-vuren. Hij wilde een reputatie oppoetsen die was besmeurd door de massamoord.
Maar geplaagd door hun vernedering op het slagveld waren de Soedanese generaals niet bereid compromissen te sluiten.
Strijdkrachtenchef generaal Abdel Fattah al-Burhan, leider van de door de VN erkende regering, verwierp een staakt-het-vuren en beloofde door te zullen vechten.
Burhan – en vooral de islamisten in zijn kamp – zijn nu in een strijdlustige stemming en beschrijven de RSF als een terroristisch gepeupel dat volledig moet worden verslagen.
Hemedti biedt publiekelijk een compromis. Maar de wreedheden van zijn troepen vertellen een ander verhaal en weinig mensen uit de steden die ze hebben geplunderd zullen overwegen om onder hun heerschappij te leven.
Als ze net een nederlaag hebben geleden, beloven de legeraanvoerders consequent hun verliezen te wreken en hun trots terug te winnen. En als ze winnen, staan ze erop dat ze de klus kunnen klaren.
ReutersGedurende veertig jaar van oorlogen in Zuid-Soedan, Darfur en elders heeft deze mentaliteit ertoe geleid dat de leiders van Soedan de formules voor vrede die door bemiddelaars worden aangeboden, afwijzen.
Nu het land de facto wordt geconfronteerd met een opdeling, is dit het patroon dat Trump moet doorbreken.
Regionale staten steunen verschillende kanten in de oorlog.
Egypte en Turkije hebben hun wapenleveringen aan het Soedanese leger opgevoerd. Saoedi-Arabië neigt ook naar het leger.
Uit meerdere rapporten van onderzoeksjournalisten en inlichtingendiensten blijkt dat de VAE de RSF heeft bewapend en naar verluidt haar bevoorrading heeft vergroot. De VAE hebben dit altijd ontkend.
De eerste stap op weg naar vrede is dat de belangrijkste regionale staten ophouden de vlammen aan te wakkeren en in plaats daarvan hun invloed voor vrede aan te wenden.
Zes maanden lang hebben de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en senior adviseur voor Afrika Massad Boulos een plan uitgewerkt.
Ze richtten de ‘Quad’ op – de VS plus Egypte, Saoedi-Arabië en de VAE – en stelden een plan op met drie sleutelelementen:
- een wapenstilstand
- toegang tot humanitaire hulp
- onderhandelingen om een regering te vormen onder leiding van burgers.
De Quad bevestigde zijn plan in september en ontmoette vorige maand opnieuw Washington. Maar het kon de kloof tussen de Soedanese strijdende partijen niet helemaal dichten, en toen viel de RSF el-Fasher aan.
Op het eerste gezicht geeft de oproep van Bin Salman aan Trump veel meer gewicht aan het Quad-plan.
De Amerikaanse president is de enige figuur die tussenbeide zou kunnen komen bij de president van de VAE, sjeik Mohamed bin Zayed Al Nahyan, en hem zou kunnen overtuigen om van koers te veranderen.
Het probleem is dat Saoedi-Arabië en de VAE verwikkeld zijn in een felle rivaliteit om invloed in de hele Arabische wereld, inclusief landen als Jemen en Syrië, maar ook in Soedan.
Het is een strijd om wie de leidende macht op het Arabische schiereiland zal zijn.
De twee hebben ook beleidsverschillen, vooral over hoe om te gaan met de Moslimbroederschap: Saoedi-Arabië kan de islamisten tolereren op voorwaarde dat ze geen leidende rol spelen, terwijl de VAE het als een terroristische organisatie beschouwen.
Omdat de coalitie van Burhan ook islamisten omvat, die machtig en rijk waren tijdens het dertigjarige bewind van voormalig president Omar al-Bashir van 1989 tot 2019, hebben de VAE partij tegen hen gekozen.
Trump zou er ook voor moeten zorgen dat Saoedi-Arabië en de VAE Soedan hoger op hun prioriteitenlijst zetten.
Voor beide landen komt Soedan onder kwesties als Gaza en Syrië, maar ook onder financiën en handel.
Ondanks zijn persoonlijke oproep aan de Amerikaanse president is het niet duidelijk of Bin Salman heeft aangeboden zijn meningsverschillen met de leider van de Emiraten opzij te zetten om vrede te sluiten in Soedan.
En Burhan lijkt de tussenkomst van de prins in Washington te interpreteren als een terzijdestelling van het Quad-plan, en niet als een versterking ervan, aangezien dit zou kunnen impliceren dat de VAE wordt uitgesloten.
Hij wil een grotere rol zien voor Saoedi-Arabië in de bemiddeling, en de VAE sluiten zich daarvan af – wat een groen licht is om de oorlog te intensiveren, en niet om deze te beëindigen.
ReutersOm echt effectief te zijn, zou Trump enorme druk moeten uitoefenen op de VAE om de gerapporteerde steun aan de RSF te beëindigen.
Maar nu er grotere problemen op het spel staan – de VAE zijn de kampioen van de Abraham-akkoorden en een belangrijke investeringspartner – is het niet waarschijnlijk dat het Witte Huis van Trump partij zal kiezen tegen Abu Dhabi vanwege de oorlog in Soedan.
Er is geen enkele publieke berisping aan het adres van de VAE geuit en het vooruitzicht op acties – die in andere conflicten worden gebruikt – zoals economische sancties is nihil.
Voorlopig vertrouwen de VS op stille diplomatie om de Emiraten ervan te overtuigen hun invloed op hun Soedanese beschermelingen te gebruiken. Dat vergt diplomatieke finesse.
Het lankmoedige volk van Soedan hoopt dat het Witte Huis van Trump de vaardigheid en het geduld heeft voor vrede.
Zelfs als de Quad een staakt-het-vuren wint, is dit nog maar het begin.
Nu de hulpbudgetten tot op het bot zijn bezuinigd, zal de 3 miljard dollar die dringend nodig is voor humanitaire hulp moeilijk te vinden zijn. Zonder een massaal opgevoerde hulpinspanning zal elke wapenstilstand kwetsbaar zijn.
En dat is nog maar het begin van een lange en moeizame weg naar vrede in Soedan.
De Soedanezen zijn gepolariseerd en verbitterd, en de meesten van hen vertrouwen geen enkele generaal.
De burgers die zeven jaar geleden de straat op gingen om Bashir neer te halen, eisen nog steeds democratie en gerechtigheid.
En velen maken zich zorgen dat als de Arabische landen het vredesproces sturen, Soedan een Arabische afhankelijkheid zal worden.
Alex de Waal is uitvoerend directeur van de World Peace Foundation aan de Fletcher School of Law and Diplomacy aan de Tufts University in de VS.
Getty Images/BBC
