Zubin Mehta, emeritus dirigent van de Los Angeles Philharmonic en (zonder overdrijving) een levend icoon uit LA, keerde afgelopen weekend terug om Bruckners Achtste symfonie te dirigeren met zijn oude band.
De partituur vereist een monsterorkest met een blockbuster koperblazerssectie en een publiek dat in staat is tot geduld en welwillendheid. De beloning is epische symfonische opwinding.
Voor Bruckner dienen stijgende melodieuze toonladders, gigantische fanfares met trompetten en hoorns en Wagner-tuba’s in overvloed en herhaalde patronen door een onstuitbaar orkest als injecties van muzikale endorfines. Viriele jonge dirigenten zwijmelen over Bruckner op zijn grootste en slechtste, zoals Mehta deed toen hij de Achtste opnam met de LA Phil in 1974. Senior dirigenten zoeken meditatieve euforie in grote, open Bruckerniaanse sonische ruimtes en in zijn weelderige strijkersharmonieën, zoals een 89-jarige Mehta zondagmiddag deed in de Walt Disney Concert Hall.
Omdat hij vanwege gezondheidsproblemen niet kon reizen, annuleerde Mehta afgelopen zomer een optreden met de Boston Symphony in Tanglewood en dit najaar optredens in Europa en Israël. Maar Mehtageboren in Bombay (nu Mumbai), India, is een inwoner van LA gebleven sinds hij op 26-jarige leeftijd de jongste muziekdirecteur van LA Phil werd (Gustavo Dudamel was 28 toen hij in 2009 muziekdirecteur werd).
Daar was hij zondag, ontembaar zoals altijd, en kreeg een enorme ovatie toen hij het podium opkwam. Toen hij in december 2024 voor het laatst met het orkest verscheen, leidde hij twee programma’s, het tweede was Schönbergs omvangrijke oratorium, “Gurrelieder,” wat opmerkelijk bleek vanwege zijn leeftijd en opmerkelijk vanwege zijn prestaties.
Dit jaar is hij zwakker. Gezeten op een kruk en van achteren gezien in Disney’s naar voren gerichte orkeststoelen, zijn Mehta’s gebaren te klein om überhaupt zichtbaar te zijn. Maar hij leidde een 89 minuten durende uitvoering van Bruckners symfonie uit zijn hoofd.
Zubin Mehta leidt de LA Phil in een uitvoering van Bruckners Achtste symfonie in de Walt Disney Concert Hall.
(Etienne Laurent / For The Times)
De Achtste is al heel lang een Mehta-specialiteit. Hij heeft zijn LA Phil-opname gevolgd, een audiospektakel gemaakt in de Royce Hall van UCLA, met opnames van de Israel Philharmonic, het Concertgebouw en de Berlin Philharmonic. De latere opnames zijn van de afgelopen decennia. Ze zijn naar verwachting minder opzichtig en volwassener en kunnen concurreren met die van Europese meesters.
Maar het geluid dat Mehta creëerde met LA Phil en dat werd vastgelegd door het Britse Decca-label heeft een magische, onbezonnen New World-sprankeling. Ik herinner me dat ik Mehta Bruckners Achtste hoorde dirigeren in het akoestisch uitdagende Dorothy Chandler Pavilion en met de Wiener Philharmoniker in zijn legendarische Musikverein. In LA had Bruckner een frisse Hollywood, proto-John Williams en zelfs een vleugje Philip Glass-vitaliteit. In Wenen smaakte het naar geschiedenis, al klaagde een Weens echtpaar naast mij in de sta-ruimte over kunstmatigheid.
Zondag was het Mehta’s onverzettelijkheid bij ontroerend en opwindend vertoon. Wat er lang geleden moeiteloos uitzag voor Mehta, zag er nog steeds niet zo moeilijk uit, gezien zijn geheugen, muzikaal en cognitief. Maar de communicatie met het orkest, tijdens het eerste concert terug van een tournee door Azië, bleek moeilijker. Er was bijvoorbeeld niet de strakheid of helderheid die de spelers Stravinsky en Mahler in Tokio gaven. Er was niet echt de diepte of de directheid van dat regelrechte Zubin LA-geluid.
Soms klonk de symfonie vast. Het was 10 minuten langer dan in 1974, hoewel Mehta’s latere opnames in de loop der jaren wat langzamer werden. Negenentachtig minuten zijn misschien lang, maar lengte kan bedrieglijk zijn. Een opwindende nieuwe opname van een andere versie van de symfonie (Bruckner-revisies zijn een kunstvorm op zich) met het Duitse Philharmonie Festiva, onder leiding van Gerd Schaller, klokt af op een pittige 69 minuten. Aan het andere uiterste nam de magnifiek uitbundige Sergiu Celibidache ooit een 99 minuten durende uitvoering van de symfonie op met de Münchner Philharmoniker, waardoor Bruckner even oneindig klonk als het universum: zoiets bestaat niet.
Zubin Mehta leidt de LA Phil in Bruckners Achtste symfonie in de Walt Disney Concert Hall.
(Etienne Laurent / For The Times)
Wat de tijd en wat Bruckner betreft, omarmde Mehta de middenweg. Ergens in het LA Phil-DNA bevinden zich nog steeds Mehta-achtige forse cello’s en bassen, hartverscheurend koperwerk en blaasvuurwerk uit de hogere tonen. Mehta leek dat als vanzelfsprekend te beschouwen. Maar zijn pad is niet meer zo duidelijk. Hij is een zwerver in een Brucknerbos – soms verdwaald en verdwaald, opnieuw vol ontzag. Hij is een zwemmer in een Bruckner-oceaan, terwijl de golven over hem heen rollen. In het langzame deel van een half uur stegen harp en violen naar melodische toonladders, waardoor elke stap een magisch, mysterieus deel van de uitbundigheid kreeg.
Climaxen waren voor Mehta niet langer bedoeld om je de adem te benemen, maar om diep adem te halen en Bruckner in je poriën te laten sijpelen. Ooit de meest opwindende dirigent (en voor hem enkele van zijn tegenstanders oppervlakkig), geeft Mehta nu eenvoudigweg kracht aan wat hij dirigeert. En als hij niet langer kan reizen, laat de wereld dan naar hem en de LA Phil komen. De visie, het ontzag en de liefde vind je het beste thuis bij familie.
