Professor Charles Xavier is meer dan alleen een formidabele gemuteerde telepaat. Hij is een activist die de Xavier School for Gifted Youngsters heeft opgericht, die dient als een thuis voor jonge mutanten en hen tegelijkertijd de kans biedt hun vaardigheden aan te scherpen. Zijn gecompliceerde dynamiek met Magneto komt gedeeltelijk voort uit zijn assimilatieneigingen, die botsen met Magneto’s meer assertieve, vaak gewelddadige soort gemuteerde trots. Hoewel Professor X verschillende iteraties heeft ondergaan in talloze strips, is zijn activisme altijd een integraal onderdeel van zijn karakter geweest, zelfs als zijn moraliteit naar grijze gebieden neigde.
Deze belangrijke karaktereigenschap is de enige reden waarom Patrick Stewart vooral portretteerde Professor X in de “X-Men”-franchise (en het Marvel Cinematic Universe)aanvaardde de rol. Spreken met Smithsoniaanse tijdschriftverduidelijkte Stewart dat hij pas ja zei nadat hij hoorde dat het personage zich verzamelde voor vreedzaam samenleven terwijl hij vocht voor de rechten van mutanten:
“Ik heb dat afgewezen toen het mij voor het eerst werd aangeboden, en de regisseur, Bryan Singer, die ik nog niet had ontmoet, zei: ‘Maak kennis met mij. Ik wil met je praten voordat we verder gaan en met iemand anders praten.’ En hij sprak met mij over wat hij hoopte te bereiken met de eerste van die films; hoe het onderwerp zou zijn het onderzoeken van de rechten van degenen die anders zijn dan anderen en de vraag stellen, omdat ze anders waren, of ze dezelfde rechten hadden als alle anderen.
Omdat hij zelf een levenslange pleitbezorger was voor sociale rechtvaardigheid, voelde Stewart zich aangetrokken tot dit aspect van het karakter van professor X, omdat het een meer gefundeerd onderzoek beloofde van de gespannen relatie tussen mens en mutant. Bovendien kwam de aanvankelijke aarzeling van de acteur voort uit het feit dat Stewart wist niet wie Professor X of de X-Men waren voordat hij de rol accepteerde.
Het goedbedoelende idealisme van professor X is complexer dan je denkt
Singer wist Stewarts interesse in het personage te wekken door een moreel ondubbelzinnige botsing tussen goed en kwaad te poneren. Stewart ging dieper in op het Charles-Magneto-antagonisme dat werd gepitcht door Singer, waarbij professor X wordt voorgesteld als ‘een actieve stem voor de goeden’:
“En hij (Singer) zei in de film (‘X-Men’ uit de jaren 2000) dat er twee kampen zullen zijn. Er zal een kamp zijn onder leiding van Magneto, die gelooft dat de enige manier waarop de mutantenwereld zichzelf kan beschermen is door te vechten en zijn vijanden te vernietigen, en Xavier, die gelooft dat er (…) een andere route is die vreedzaam is en die discussie, ontmaskering en conversatie en dialoog met zich meebrengt. En ik zag het, ik zag het punt. Dus heb ik me met plezier aangemeld om een actieve stem te zijn voor de beste jongens.”
Het lijdt geen twijfel dat de motivaties van Magneto traditioneel antagonistisch zijn, ondanks dat ze thematisch complex zijn. Het is immers gemakkelijker om zich aan te sluiten bij de waarden van professor X wanneer Magneto een ongecontroleerde wrok koestert jegens de mensheid als geheel. Dat gezegd hebbende, de ware aard van de X-Men kan niet als volledig idealistisch worden ervarenaangezien de groep geen monoliet is en net zo gebrekkig/feilbaar is als niet-mutanten.
In Kieron Gillen’s “Immortal X-Men #10” denkt professor X na over het bestaan van de X-Men en erkent hij dat de groep gevaarlijk kan zijn, en dat zijn aanpak door de jaren heen niet bepaald ideaal was. Hij denkt na over hoe hij zijn krachten had kunnen gebruiken om de rechtelozen te helpen, maar was nogal selectief in zijn hulp, waarbij hij op basis van een pragmatische strategie uitkoos wie het verdiende. Eindelijk begrijpt professor X waarom mensen instinctief bang zijn voor mutanten en belooft hij zijn best te doen om elk risico te beperken, wat een evoluerend doel wordt waar hij zijn hele leven aan wijdt.
