Waarom Jane Austen relevant blijft in 2025 en daarna

Het is een waarheid die universeel wordt erkend dat, hoewel 2025 ons meer dan ons deel van de verschrikkingen heeft gebracht, het voor Janeites – toegewijden van Jane Austen – een jaar lang de gelegenheid heeft opgeleverd om de 250ste verjaardag van de grote auteur te vieren.

Bij zo’n evenement op een ijzige nacht in New York City kwamen zo’n 150 zelfbenoemde Austen-nerds bijeen in de zeldzame boekenkamer van het iconische Strandboekhandel om Pemberley-thee te drinken en te knabbelen aan scones besmeurd met aardbeienjam, terwijl ze weetjes uitwisselen over hun literaire idool. Enkele aanwezigen, waaronder Strandpersoneelcosplayed als regalia uit het Regency-tijdperk – vrouwen in jurken met empiretaille, met evenementenregisseur Walker Iverson dromerig in een op Mr. Darcy geïnspireerd gezwollen shirt dat hij op Amazon had gevonden en werd verkocht als onderdeel van een piratenkostuum. Romanschrijvers Jennifer Egan, Adel Waldman En Brandon Taylor betrad vervolgens het podium om gezamenlijk na te denken over de blijvende erfenis van Austen en uit te vechten over welke van haar romans – “Sense and Sensibility”, “Pride and Prejudice”, “Mansfield Park”, “Emma”, “Northanger Abbey” of “Persuasion” — zou zonder twijfel ieders favoriet moeten zijn. Verrassend genoeg claimde geen van de drie Austens bekendste roman, ‘Pride and Prejudice’, terwijl de dark horse-kandidaat ‘Mansfield Park’ — Austens veel minder sprankelende, zelfs sombere derde roman leek de overwinning te behalen. Na hun gesprek namen de toehoorders deel aan een levendig spelletje Jane Austen-trivia, waarbij duidelijk werd dat iedereen in de kamer zijn huiswerk had gedaan. Voorbeeldvraag: Met wie heeft Isabella Thorpe in ‘Northanger Abbey’ een affaire? A) Frederik Tilney; B) Charles Bingley; of C) Silas Marner? (Lees tot het einde voor het antwoord.)

Egan, Waldman en Taylor hebben, samen met Sandra Cisneros, Nicola Yoon en Lauren Groff, elk van uitgever Vintage de opdracht gekregen om nieuwe inleidingen te schrijven voor de zes titels die zijn vernieuwd en opnieuw zijn uitgegeven. De uitverkochte bijeenkomst in de Strand was een van de zes theekransjes die door de uitgever door het hele land werden georganiseerd ter herdenking van Austens halve eeuwfeest. Een andere goed bezochte bijeenkomst werd eerder deze maand gehouden in de boekhandel The Ripped Bodice in Culver City, waar suikerkoekjes speciaal bereid door de plaatselijke bakker Nicolette Buenrostro van Dottie’s House of Sweets verschillende boekomslagen van Austen afbeeldden. En de thee vloeide.

Portret van Jane Austen. Gravure, 1870.

(Getty-afbeeldingen / Universele afbeeldingen)

De Strand-assemblage, een gezellige bijeenkomst te midden van planken met in leer gebonden eerste edities in een ruimte waar regelmatig bruiloften plaatsvinden, trok mensen van alle leeftijden, vooral van de vrouwelijke soort. Onder de jongsten in het publiek bevond zich Mathilda, een leerling uit de vijfde klas, die onlangs ‘Emma’ las en sindsdien de fervente fan van de auteur is geworden. Op TikTok heeft #JaneAusten meer dan 200 miljoen views verzameld, waarvan een groot deel Gen Z en jonger, maar toen hem werd gevraagd of Mathilda Austen daar ontdekte, leek ze lichtelijk beledigd door de vereniging en bood ze een vernietigend ‘nee’ aan. ‘Ik zit niet op sociale media’, kondigde ze beleefd aan. Nadat ze ‘Little Women’ van Louisa May Alcott had gelezen, legde ze uit, verlangde ze naar meer ‘ouderwetse’ verhalen waarin meisjes en vrouwen centraal stonden. Volgens haar bestaat er een tekort aan dergelijke verhalen in de hedendaagse literatuur, waarvan de karakters de voorkeur geven aan jongens en mannen. Tijdens haar zoektocht naar een ander boek van een vrouwelijke schrijfster uit de 19e eeuw trok haar aandacht een exemplaar van ‘Emma’, tentoongesteld in een plaatselijke boekwinkel, en ze pakte het op. Een nieuwe Janeite werd geboren.

(S&S/Marysue Rucci-boeken)

Jane Austen – door velen beschouwd als de schepper van de moderne roman – werd op 16 december 1775 geboren in Steventon, Engeland, als zevende van acht kinderen. Haar vader was rector van twee parochies en leidde een kleine jongensschool om het schamele inkomen van het gezin aan te vullen. Austen’s formele opleiding eindigde op 11-jarige leeftijd, maar de familiecultuur was volgens hem ‘duidelijk literair’ Rebecca Romneyauteur van “Jane Austen’s Bookshelf: een zoektocht van een zeldzame boekenverzamelaar om de vrouwelijke schrijvers te vinden die een legende hebben gevormd. Romney schrijft dat de Austens “een deftige familie waren – van de hogere klasse, maar zonder titel.” De familie las en herlas vaak samen boeken, waaronder ‘Evelina’ van Frances Burney, wiens werk een enorme invloed zou hebben op Austens eigen schrijven, net als onbezongen literaire voorgangers als Ann Radcliffe, Charlotte Lennox, Maria Edgeworth en anderen wier werk grotendeels uit de moderne schappen is verdwenen en historisch door critici is afgewezen.

Austen kon het zich niet veroorloven zelf veel boeken te kopen, maar ze had toegang tot plaatselijke ‘circulerende bibliotheken’ en was lid van een plaatselijke boekenclub waarvan de leden de kosten van een boek verdeelden en het onder elkaar verdeelden. De familie Austen hield ook van theater, en voerde thuis veel toneelstukken op en schreef zelfs samen. Volgens Romney schreef het grootste deel van de familie, of het nu poëzie, preken, toneelstukken of fictie waren.

Austen begon als kind te schrijven, en haar ‘juvenilia’, zo meldt Romney, ‘toont een genot in parodie’, een kenmerk dat haar latere werk zou beïnvloeden. Tijdens haar leven – Austen stierf op 41-jarige leeftijd – publiceerde ze vier van haar romans, allemaal anoniem, omdat sociale conventies van die tijd vrouwen van een bepaalde klasse ervan weerhielden geld te verdienen door middel van handel of op enigerlei wijze bekendheid te verwerven. Ze had echter een groot vertrouwen in haar eigen literaire stem. Romney vertelt dat toen iemand haar bijvoorbeeld aanraadde een historische roman te schrijven, zij antwoordde: ‘Nee, ik moet mijn eigen stijl behouden en mijn eigen weg gaan.’ Na haar dood zorgde haar broer Henry ervoor dat haar twee resterende romans, ‘Northanger Abbey’ en ‘Persuasion’, onder haar naam werden gepubliceerd, en een begeleidende biografische notitie noemde haar expliciet als auteur van alle zes fictiewerken die eerder waren gecrediteerd: ‘By a Lady.’

Auteur Rebecca Romney

(Donnamaria R. Jones)

Meer dan 200 jaar later resoneren de romans van Austen niet alleen nog steeds, maar vormen ze ook een industrie op zichzelf, die honderden aanpassingen in verschillende genres inspireert, waaronder de 2025 PBS-serie “Miss Austen,” waarin Jane’s zus en vertrouwelinge Cassandra centraal staat, en een nieuwe filmversie van ‘Sense and Sensibility’, met Daisy Edgar-Jones als Elinor en Esme Creed-Miles als Marianne, die in september 2026 uitkomt. Er zijn zelfs door Austen geïnspireerde online rollenspellen geweest, zoals het inmiddels ter ziele gegane ‘Ever, Jane’, evenals een 2D-platformgame waarin Austen een veer gebruikt om schurken te verslaan. over personages uit haar verschillende romans. En voor horrorminnende Austen-fans is er altijd nog ‘Trots en vooroordelen en zombies’ een mash-uproman uit 2009 van Seth Grahame-Smith met een fictieve zombieplaag die zich afspeelt in het Regency-tijdperk.

Wat verklaart de voortdurende relevantie van Jane Austen? Sommigen schrijven het toe aan de rol van Austen bij het inluiden van de romcom en het perfectioneren van het ‘huwelijksplot’ in haar verkeringsromans. Ze is een briljante woordenmaker, die een transformerend effect had in de literatuur door de focus naar binnen te verleggen met behulp van indirecte verhandelingen om de innerlijke gedachten van een personage te combineren met de stem van de verteller. De psychologische complexiteit die ze bereikte, maakte de weg vrij voor toekomstige schrijvers als Virginia Woolf, George Eliot en James Joyce.

Ondanks dat ze uit de 18e eeuw komen, zijn de heldinnen van Austen uniek in de manier waarop ze worstelen met wie ze zijn, en met een groeiend besef van hoe ze zich voelen, in tegenstelling tot wat anderen hen vertellen te voelen – wat enorm resoneert met hedendaagse lezers. Romney legt het als volgt uit: “Austen-romans moedigen lezen en herlezen aan, evenals contemplatie. Ze zorgt ervoor dat gewone vrouwen zich buitengewoon voelen, dat wij de hoofdpersonen van ons eigen verhaal zijn. Ze formaliseert dat en geeft ons een reden om het te geloven.”

Nu 2025 ten einde loopt, is er tenminste één voorspelling die veilig kan worden gedaan: onze romance met Jane Austen vertoont geen tekenen van afname.

(Antwoord: Frederick Tilney)

Haber is schrijver, redacteur en uitgeverijstrateeg. Ze was directeur van Oprah’s Book Club en boekenredacteur voor O, het Oprah Magazine.