MEXICO-STAD — De almachtige adelaar die op een cactus zit terwijl hij een slang op de Mexicaanse vlag verslindt, verwijst naar de mythe achter de fundering van de hoofdstad van het land.
Het is een goddelijk teken in een oude legende, volgens welke de god Huitzilopochtli een groep riep de Mexica – die stichtten wat later bekend werd als het Azteekse rijk – om hun thuisland te verlaten op zoek naar een plek om een nieuwe stad te stichten.
Het duurde zo’n 175 jaar voordat ze het heilige voorteken ontdekten en in 1325 de stad Tenochtitlan stichtten, waar nu Mexico-Stad ligt.
Hoe de adelaar, de cactus en de slang een embleem werden en stand hielden tijdens de Europese verovering, staat centraal in een nieuwe tentoonstelling. “Een wapen, een embleem, een symbool van identiteit”, loopt tot en met 15 december in het oude stadhuis in het centrum van Mexico-Stad.
De tentoonstelling maakt deel uit van de activiteiten van de overheid ter gelegenheid van de 700ste verjaardag van de oprichting van de hoofdstad van Mexica.
‘Het herkennen van Tenochtitlan betekent niet dat je je een dood verleden herinnert, maar eerder de levende hartslag dat klopt nog steeds onder onze stad”, zei president Claudia Sheinbaum tijdens een bijeenkomst officiële ceremonie in juli. “Het was het centrum van een inheemse wereld die zijn eigen beschavingsmodel bouwde – een model dat in harmonie was met de aarde, de sterren en haar goden en godinnen.”
Fragmenten van die beschaving liggen onder het oude stadhuis, de huidige zetel van de regering van Mexico-Stad.
Het werd in 1522 gebouwd in opdracht van de Spaanse veroveraar Hernán Cortés en maakte gebruik van stenen uit oude heilige plaatsen in Mexica. Het gebouw is in de loop van de tijd vernieuwd, maar de hallen zijn getuige geweest van eeuwen van bestuur en symboliek.
“Het houden van de tentoonstelling in dit stadhuis, een plaats van beslissingen en herinnering, is een manier om de geschiedenis te erkennen van degenen die er ooit woonden en hoe de transformaties ervan nog steeds weerklinken in de identiteit van Mexico-Stad”, zei Mariana Gómez Godoy, directeur van het Cultureel Erfgoed van Mexico-Stad, tijdens de inhuldiging van de tentoonstelling in november.
De Mexica legden zelf hun verhaal vast nadat Tenochtitlan in handen van de Europeanen viel. Verschillende codices beschrijven het pad dat hen ertoe bracht de taak van hun godheid te vervullen.
Eduardo Matos Moctezuma – een veelgeprezen archeoloog uit Mexico Nationaal Instituut voor Antropologie en Geschiedenis – heeft betoogd dat de legende een symbolische hervertelling is van historische gebeurtenissen, en niet een letterlijke bewering over goddelijke profetie.
Nog steeds, volgens het Templo Mayor Museum, van de regio pre-Spaanse mensen bewaarde het oorsprongsverhaal van een lange reis die leidde tot de oprichting van Tenochtitlan als hoeksteen van hun tradities.
Ze eerden een klein eiland in het Texcocomeer, nu centraal Mexico-Stad, als de plaats waar de Mexica de door Huitzilopochtli voorspelde adelaar vonden.
De nieuwe tentoonstelling biedt een historisch overzicht van hoe het beeld zich ontwikkelde: van de oprichting als wapen van de stad in 1523 onder keizer Karel V tot de transformatie ervan tot een embleem van Mexico als onafhankelijke natie.
Het is samengesteld door onderzoeker Guadalupe Lozada en toont ook afbeeldingen die laten zien hoe het werd overgenomen door de religieuze ordes die verantwoordelijk waren voor de bekering van de inheemse bevolking tot het katholicisme.
Terwijl de adelaar en de cactus halverwege de 16e eeuw al door Europeanen werden geadopteerd, introduceerden de jezuïeten decennia later de slang. “Vanaf dat moment zou het een symbool blijven van de identiteit van de stad – een symbool dat zich ook over de rest van Nieuw-Spanje zou verspreiden,” zei Lozada.
Volgens haar getuigen tal van kloosters uit de 17e eeuw van de manier waarop broeders de adelaar en de cactus tentoonstelden in hun heiligdommen. Zelfs vandaag de dag is het embleem nog steeds te zien boven de gevel van de kathedraal van Mexico-Stad en in een van de kapellen.
“De kracht van de Mexica-cultuur was zo groot dat de evangeliepredikers deze probeerden over te nemen in plaats van uit te sluiten”, zei ze. “Het was alsof je zei: ‘Ik erken je geschiedenis.’”
Dezelfde logica werd toegepast bij de Europese veroveraars. Zelfs toen ze opdracht gaven tot de vernietiging van de religieuze complexen in Mexica, werd de representatie van de fundamentele mythe niet uit de geschiedenis gewist.
“Voor hen was het veroveren van een stad als Tenochtitlan een kwestie van trots en daarom waren ze nooit van plan het bestaan ervan te ontkennen”, zei Lozada. “Dit betekende dat de kracht van de stad die onder de nieuwe ligt begraven, eraan ten grondslag ligt en weer naar boven komt – alsof deze nooit is verdwenen.”
___
Religieverslaggeving van Associated Press krijgt steun via de AP’s samenwerking met The Conversation US, met financiering van Lilly Endowment Inc. De AP is als enige verantwoordelijk voor deze inhoud.
