Voorafgaand aan de release van Steven Spielbergs baanbrekende ‘Jaws’ in de zomer van 1975 stak Universal een toen ongekende $ 700.000 van het filmbudget in tv-reclame. Hierdoor kon het marketingteam van de film in primetime verschillende “Jaws” -trailers van 30 seconden uitzenden in de twee nachten vóór de aankomst ervan. Dit was de eerste echte marketingblitz in de geschiedenis van Hollywood. Bovendien was het oorspronkelijke plan om “Jaws” tegelijkertijd in 900 theaters in de VS uit te brengen, wat destijds ongehoord was. De meeste zomertentpalen daarvoor bleven maandenlang in Amerikaanse theaters, openden in grotere steden voordat ze naar kleinere en kleinere steden verhuisden naarmate het seizoen verstreek. Alleen kleinere B-films kregen in één keer een brede release. De gedachte was dat films van lagere kwaliteit een landelijke tournee niet zouden overleven, dus bereikten ze elke markt tegelijkertijd, in de hoop snel geld te verdienen voordat bekend werd dat het een stinker was.
Het plan met 900 theaters werd uiteindelijk verkleind, maar “Jaws” ging nog steeds op honderden schermen open. De brede release, gecombineerd met de marketingblitz, vormde min of meer het moderne idee van de Hollywood-kaskraker. Het hielp ook dat ‘Jaws’ een alom geliefde horrorfilm was die tot op de dag van vandaag nog steeds wordt bekeken. Spielberg maakte een wezensfilm van hoge kwaliteit die, om een cliché te gebruiken, tot de verbeelding van het publiek sprak.
Dankzij ‘Jaws’ was de filmindustrie nooit meer hetzelfde. Als we aan een ‘evenementenfilm’ denken, zelfs vijftig jaar later, denken we nog steeds aan alles wat ‘Jaws’ heeft opgezet en volbracht. En 1975 was bovendien een knallerjaar in het theater. Dat jaar werden er zoveel binnenkort klassieke films uitgebracht, waarvan er vele tot op de dag van vandaag nog steeds worden bestudeerd – en in bepaalde gevallen nog steeds met relatieve regelmaat in theaters worden vertoond.
Het aantal klassieke films uit 1975 is schrikbarend hoog
‘Jaws’ was niet het enige onwaarschijnlijke succesverhaal uit 1975. Jim Sharmans ‘The Rocky Horror Picture Show’, gebaseerd op de musical van Richard O’Brien, werd in september in acht Amerikaanse steden met weinig tamtam uitgebracht, wat een grote golf van onverschilligheid teweegbracht. De glorieus campy en onbeschaamd vreemde musical volgde Dr. Frank-N-Furter (Tim Curry), een flamboyante buitenaardse biseksuele travestiet, terwijl hij op weg was om een Frankensteiniaans mannelijk model voor seksuele doeleinden te creëren, met Susan Sarandon en Barry Bostwick in de hoofdrol als een onschuldig mensenpaar dat getuige is van zijn glorieuze verdorvenheid. Helaas crashte de film oorspronkelijk en brandde hij af, alleen omdat Tim Deegan – een ondernemende directeur van Fox uit de 20e eeuw – opperde dat de bioscopen de film om middernacht zouden vertonen, wetende dat films als ‘El Topo’, ‘Pink Flamingos’ en de heruitgaven van ‘Night of the Living Dead’ en ‘Reefer Madness’ het goed deden in de vroege uurtjes.
De formule was een succes en “The Rocky Horror Picture Show” werd een fenomeen. Fans begonnen er wekelijks naar te kijken en hielden het voor altijd in de bioscoop. Kort daarna begonnen mensen kostuums te dragen om niet alleen naar de film te kijken, maar er ook mee te communiceren. Uiteindelijk zouden volledige schaduwcasts de film live op het podium naspelen voor het scherm waarop deze werd geprojecteerd. Zelfs vandaag de dag vertonen sommige theaters de film nog steeds jaarlijks. Het is het juweel in de kroon van de cultfilm. En het is zo wonderbaarlijk vreemd. Het is een film die queer-mensen veilig kunnen bekijken en waarin kinksters hun bizarre vlag in het openbaar kunnen laten wapperen. “The Rocky Horror Picture Show” vormt de basis van een van de belangrijkste queer-subculturen aller tijden.
1975 zou met alleen die klassiekers indrukwekkend genoeg zijn geweest. Maar verdomd, er waren er zoveel meer.
Een kort overzicht van de beste films van 1975
Zelfs de Academie wist wat ze dat jaar deed, want Miloš Forman’s verfilming op groot scherm van Ken Kesey’s roman “One Flew Over the Cuckoo’s Nest” werd op de Oscar-avond zeer beloond. Een indringende blik op de conceptuele doodlopende straat van rebellie (een die eindigde in een tragedie). De film won Beste Film, Beste Regisseur, Beste Scenario, Beste Acteur en Beste Actrice.
In 1975 werden inderdaad veel ingrijpende en betekenisvolle drama’s uitgebracht. Sidney Lumet regisseerde bijvoorbeeld ‘Dog Day Afternoon’, een film waarin een beginnende wetsovertreder (Al Pacino) een bank probeert te beroven om geld veilig te stellen voor zijn transvriendin (Chris Sarandon) om een genderbevestigende operatie te ondergaan. Ondertussen maakte Chantal Akerman in België ‘Jeanne Dielman, 23 quai du Commerce, 1080 Bruxelles’, een huiselijk drama over een weduwe van middelbare leeftijd die Sight & Sound werd in 2022 uitgeroepen tot beste film aller tijden. Elders maakte Robert Altman zijn omvangrijke muzikale ensemblefilm ‘Nashville’, Michelangelo Antonioni regisseerde ‘The Passenger’ en Stanley Kubrick onthulde zijn cynische historische epos ‘Barry Lyndon’, een van de visueel mooiste films aller tijden. Bovendien bracht Peter Weir het griezelige schooldrama ‘Picnic at hanging rock’ uit, en Akira Kurosawa keerde terug naar het grote scherm met ‘Dersu Uzala’.
Ook waren er genoeg leuke komedies en genrefilms. ‘Monty Python en de Heilige Graal’ blijft onaantastbaar. “Return of the Pink Panther” is een van de grappigste inzendingen van de franchise. “A Boy and His Dog” is heerlijk bitter. Dario Argento regisseerde ‘Deep Red’, David Cronenberg maakte ‘Shivers’ en Paul Bartel regisseerde ‘Death Race 2000′. Dan was er Toho’s ‘Terror of Mechagodzilla’, de blaxploitation-hit ‘Dolemite’ van D’Urville Martin en Rudy Ray Moore en de griezelige satire ‘The Stepford Wives’. En wie zou de Ken Russell/The Who-trip “Tommy” kunnen vergeten?
Ja. Geweldig jaar.
