Vijf belangrijke lessen uit een klimaattop die grote verdeeldheid zaait

In de drie decennia van deze bijeenkomsten die gericht zijn op het smeden van mondiale consensus over de manier waarop de opwarming van de aarde kan worden voorkomen en aangepakt, zal dit de boeken ingaan als een van de meest verdeeldheid zaaiende bijeenkomsten.

Veel landen waren woedend toen de COP30 in Belém, Brazilië zaterdag eindigde zonder melding te maken van de fossiele brandstoffen die de atmosfeer hebben opgewarmd. Andere landen – vooral de landen waar de meeste winst te behalen valt uit hun voortdurende productie – voelden zich in het gelijk gesteld.

De top was een reality check van de mate waarin de mondiale consensus over wat te doen tegen de klimaatverandering is afgebroken.

Hier zijn vijf belangrijke conclusies uit wat sommigen de ‘COP van de waarheid’ noemen.

Brazilië – niet hun mooiste uur

Het belangrijkste dat uit de COP30 voortkomt, is dat het klimaatschip nog steeds drijft

Maar veel deelnemers zijn ongelukkig omdat ze niet in de buurt kwamen van wat ze wilden.

En ondanks veel warmte voor Brazilië en voor president Luiz Inácio Lula da Silva, heerst er frustratie over de manier waarop zij deze bijeenkomst hebben geleid.

Vanaf het begin leek er een kloof te bestaan ​​tussen wat president Lula met deze bijeenkomst wilde bereiken, en wat COP-voorzitter André Corrêa do Lago dacht dat mogelijk was.

Dus sprak Lula over routekaarten weg van fossiele brandstoffen voor het handjevol wereldleiders dat vóór de officiële start van de COP naar Belém kwam.

Het idee werd overgenomen door een aantal landen, waaronder Groot-Brittannië, en binnen enkele dagen was er een campagne om deze routekaart formeel in de onderhandelingen te betrekken.

Do Lago had er geen zin in. Zijn noordster was consensus. Hij wist dat het op de agenda zetten van de kwestie van fossiele brandstoffen dit zou verbreken.

Hoewel de oorspronkelijke tekst voor een akkoord enkele vage verwijzingen bevatte naar zaken die leken op een routekaart, waren ze binnen enkele dagen verdwenen en kwamen nooit meer terug.

Colombia, de Europese Unie en ongeveer 80 landen probeerden een taal te vinden die een sterkere stap zou betekenen weg van steenkool, olie en gas.

Om consensus te bereiken organiseerde do Lago een mutirão, een soort Braziliaanse groepsdiscussie.

Het maakte de zaken nog erger.

Onderhandelaars uit Arabische landen weigerden zich aan te sluiten bij degenen die een weg wilden, weg van de fossiele energie.

De EU kreeg korte metten met de grote producenten.

“Wij maken het energiebeleid in onze hoofdstad, niet in de jouwe”, vertelde de Saoedische afgevaardigde hen tijdens een bijeenkomst achter gesloten deuren, aldus een waarnemer.

Au!

Niets kon de kloof overbruggen – en de gesprekken balanceerden op de rand van instorten.

Brazilië kwam met een gezichtsbesparend idee van routekaarten over ontbossing en fossiele brandstoffen die buiten de COP zouden bestaan.

Deze werden hartelijk toegejuicht in de plenaire zalen – maar hun juridische status is onzeker.

Ik had een slechte COP

Zij vormen de rijkste groep landen die er nog steeds zijn Overeenkomst van Parijs maar deze COP was niet het mooiste uur van de Europese Unie.

Hoewel ze groots waren over de noodzaak van een routekaart voor fossiele brandstoffen, hebben ze zichzelf in een hoek gedreven met betrekking tot een ander aspect van de overeenkomst waar ze uiteindelijk niet onderuit konden komen.

Het idee om het geld voor klimaatadaptatie te verdrievoudigen stond al in de begintekst en bleef in het definitieve ontwerp staan.

De formulering was vaag, zodat de EU geen bezwaar maakte – maar cruciaal was dat het woord ‘driedubbel’ in de tekst bleef staan.

Dus toen de EU druk probeerde uit te oefenen op de ontwikkelingslanden om het idee van een routekaart voor fossiele brandstoffen te steunen, hadden ze niets om de deal zoeter te maken – omdat het concept van de verdrievoudiging al ingebakken was.

“Over het geheel genomen zien we een Europese Unie die in het nauw is gedreven”, zegt Li Shuo van de Asia Society, al jarenlang waarnemer van de klimaatpolitiek.

“Dit weerspiegelt deels de machtsverschuiving in de echte wereld, de opkomende macht van de BASIC- en BRIC-landen, en het verval van de Europese Unie.”

De EU fulmineerde, maar afgezien van het verschuiven van de verdrievoudiging van de financiering van 2030 naar 2035, moesten ze instemmen met de deal, en ze bereikten heel weinig op het gebied van fossiele brandstoffen.

Toekomst van COP in kwestie

De meest hardnekkige vraag die hier op de COP30 gedurende de afgelopen twee weken werd gesteld, ging over de toekomst van het ‘proces’ zelf.

Twee vaak gehoorde standpunten:

Hoe belachelijk is het om duizenden mensen de halve wereld rond te vliegen om in gigantische tenten met airconditioning te zitten en te discussiëren over komma’s en interpretaties van ingewikkelde woorden?

Hoe belachelijk dat de belangrijkste discussies hier, over de toekomst van de manier waarop we onze wereld van stroom zullen voorzien, om drie uur ’s ochtends plaatsvinden onder afgevaardigden met slaapgebrek die al weken niet thuis zijn geweest?

Het COP-idee heeft de wereld goed gediend bij het uiteindelijk verwezenlijken van het klimaatakkoord van Parijs – maar dat is tien jaar geleden en veel deelnemers zijn van mening dat het geen duidelijk, krachtig doel meer heeft.

“We kunnen het niet helemaal terzijde schuiven”, vertelde Harjeet Singh, een activist van het Fossil Fuel Treaty Initiative, aan BBC News.

“Maar het vereist een aanpassing. We zullen processen buiten dit systeem nodig hebben als aanvulling op wat we tot nu toe hebben gedaan.”

Energiekosten en de terechte vragen over hoe landen een netto nuluitstoot bereiken zijn nog nooit zo cruciaal geweest – toch lijkt het COP-idee ver verwijderd van het dagelijkse leven van miljarden mensen.

Het is een consensusproces dat uit een ander tijdperk komt. Wij zijn niet meer in die wereld.

Brazilië onderkende een aantal van deze kwesties en probeerde er een ‘implementatieagent’ van te maken en veel aandacht te besteden aan de ‘energieagenda’. Maar niemand weet echt wat die ideeën eigenlijk betekenden.

COP-leiders lezen de zaal – ze proberen een nieuwe aanpak te vinden die nodig is, anders verliest deze conferentie alle relevantie.

De handel komt voort uit de kou

Voor het eerst werd de wereldhandel een van de belangrijkste kwesties tijdens deze gesprekken. Volgens veteraan COP-watcher Alden Meyer van de klimaatdenktank E3G was er een ‘georkestreerde’ poging om dit in elke onderhandelingsruimte aan de orde te stellen.

‘Wat heeft dat met klimaatverandering te maken?’ denk je waarschijnlijk.

Het antwoord is dat de Europese Unie van plan is een grensbelasting in te voeren op bepaalde koolstofrijke producten zoals staal, kunstmest, cement en aluminium, en dat veel van haar handelspartners – met name China, India en Saoedi-Arabië – daar niet blij mee zijn.

Ze zeggen dat het niet eerlijk is als een groot handelsblok een eenzijdige maatregel oplegt – ‘unilateraal’ is de technische term – omdat de goederen die ze in Europa verkopen hierdoor duurder worden – en daardoor minder concurrerend.

De Europeanen zeggen dat dit verkeerd is, omdat de maatregel niet gaat over het onderdrukken van de handel, maar over het terugdringen van planeetverwarmende gassen – het aanpakken van de klimaatverandering. Ze brengen hun eigen producenten van deze producten al een vergoeding in rekening voor de uitstoot die ze veroorzaken en zeggen dat de grensbelasting een manier is om hen te beschermen tegen minder milieuvriendelijke maar goedkopere import uit het buitenland.

Als u onze grensbelasting niet wilt betalen, zeggen ze, reken dan gewoon emissierechten aan op uw vervuilende industrieën – verzamel het geld zelf.

Economen zijn voorstander van dat idee, omdat hoe duurder het is om te vervuilen, hoe groter de kans is dat we allemaal overstappen op schone energiealternatieven. Hoewel het natuurlijk ook betekent dat we meer gaan betalen voor alle goederen die we kopen en die vervuilende materialen bevatten.

De kwestie werd hier in Brazilië opgelost met een klassiek COP-compromis, waarbij de discussies naar toekomstige gesprekken werden verplaatst. De definitieve overeenkomst lanceerde een voortdurende dialoog over handel voor toekomstige VN-klimaatbesprekingen, waarbij zowel regeringen als andere actoren zoals de Wereldhandelsorganisatie betrokken waren.

Trump wint door weg te blijven; China wint door stil te blijven

De twee grootste CO2-uitstoters ter wereld, China en de VS, hadden een vergelijkbare impact op deze COP, maar bereikten deze op verschillende manieren.

De Amerikaanse president Donald Trump bleef weg, maar zijn standpunt moedigde zijn bondgenoten hier aan.

Rusland, normaal gesproken een relatief stille deelnemer, liep voorop bij het blokkeren van inspanningen op het gebied van routekaarten. En terwijl Saoedi-Arabië en andere grote olieproducenten voorspelbaar vijandig stonden tegenover het terugdringen van fossiele brandstoffen, bleef China stil en concentreerde zich op het sluiten van deals.

En uiteindelijk, zeggen experts, zullen de zaken die China doet de VS en hun inspanningen om fossiele brandstoffen te verkopen overtreffen.

“China had een laag politiek profiel”, zegt Li Shuo van de Asia Society.

“En ze concentreerden zich op het verdienen van geld in de echte wereld.”

“Zonne-energie is de goedkoopste energiebron en de richting op de lange termijn is heel duidelijk. China domineert in deze sector en dat plaatst de VS in een zeer moeilijke positie.”