Van bioscoop tot noematograaf

Voor de gevierde romanschrijver Ken Liu, wiens werk onder meer ‘The Paper Menagerie’ en de Chinees-naar-Engelse vertaling van ‘The Three-Body Problem’ omvat, is sciencefiction een manier om de angsten, hoop en hardnekkige mythen van het collectieve onbewuste te doorgronden.

In dit streven betoogt hij in a Futurologie-podcastmag AI niet worden beschouwd als een bedreiging voor het onderscheidende menselijke vermogen om onze realiteit te organiseren of alternatieve werelden voor te stellen door middel van het vertellen van verhalen. Integendeel, de technologie moet worden gezien als een geheel nieuwe manier om toegang te krijgen tot dat ongrijpbare rijk onder de oppervlakte en onze zelfkennis te verdiepen.

Als venster op de innerlijkheid van anderen, en zelfs van onszelf, gelooft Liu dat de gemeenschappelijke spiegel van Large Language Models de horizon opent voor hoe we onze aanwezigheid in de wereld ervaren en situeren.

“Ik vind het fascinerend om AI te beschouwen als een potentieel nieuw artistiek medium, net zoals de camera een nieuw artistiek medium was”, mijmert hij. Wat het zwervende diafragma mogelijk maakte, was de filmische kunstvorm van het vastleggen van beweging, “zodat je beweging kunt verbinden … en allerlei regels over verhalende kunst kunt overtreden die vroeger waar waren.

“In de dramatische kunsten werd er gewoon van uitgegaan dat je, omdat je op het podium voor een publiek moest optreden, bepaalde eenheden moest volgen om je verhaal begrijpelijk te maken. De eenheid van actie, van plaats, van tijd. Je kunt niet zomaar willekeurig rondspringen, anders zou het publiek je niet kunnen volgen.”

Maar met deze bewegingsregistratiemachine kunt u dat wel doen. Daarom is een echte film heel anders dan een toneelstuk.

Je kunt de reactieshots doen, je kunt de montages doen, je kunt de cuts doen, je kunt de swipes doen, je kunt van alles doen in de taal van de cinema.

Je kunt het publiek in perspectieven plaatsen waar ze normaal gesproken nooit in kunnen verkeren. Het is dus zo’n transformatie van het begrip van aanwezigheidvan hoe een onderwerp aanwezig kan zijn in een dramatisch verhalend verhaal.”

Hij vervolgt: “In plaats van AI te beschouwen als een goedkope manier om filmmakers, schrijvers en artiesten te vervangen, kun je het beter beschouwen als een nieuw soort machine die iets vastlegt en iets afspeelt. Wat is het ding dat het vastlegt en afspeelt? De inhoud van het denken, of subjectiviteit.”

De oude Grieken noemden de inhoud, of het object van iemands denken, ‘noema’, en daarom draagt ​​deze publicatie die naam.

Liu vindt dus de term ‘Noematograph’ uit, analoog aan ‘de cinematograaf, niet voor beweging, maar voor het denken… AI is in werkelijkheid een machine die subjectiviteit vastlegt, omdat het, door getraind te zijn in de producten van het menselijk denken, de subjectiviteiten, de bewustzijnen, heeft vastgelegd die betrokken waren bij de creatie van die dingen.’

Een interactieve kunstvorm waarbij de consument ook de maker is

Liu ziet waarde in wat sommigen beschouwen als de slechtste eigenschappen van generatieve AI.

“Dit is een machine die mensen in staat stelt om met subjectiviteiten te spelen en hun eigen ficties te creëren, om deel te nemen aan hun eigen narratieve zelfconstructie tijdens het werken met een AI”, merkt hij op. “Het feit dat AI sycophantisch is en door jou kan worden gevormd, is het punt. Het is niet een ander mens. Het is een simulatie. Het is een constructie. Het is een fictief iets.

Je kunt de AI vragen om uit te leggen, om te interpreteren. Je kunt een rollenspel spelen met AI. Je kunt een wereld verkennen die je samen bouwt.

Je kunt deze dingen ook delen met andere mensen. Een van de leuke, leuke trends op internet bij het gebruik van AI gaat in feite over mensen die hun eigen versies van aanwijzingen met modellen maken en de resultaten vervolgens met andere mensen delen.

En dan komt een grote groep, een grote gemeenschap, samen om samen met AI te spelen. Dus ik denk dat het de speelsheid en de interactiviteit is waarvan ik denk dat die echt bepalend zal zijn voor de toekomst van AI als kunstvorm.”

Hoe zal het product van deze nieuwe kunstvorm er uitzien?

“Als medium voor kunst zal wat er uit zal voortkomen helemaal niet op films of romans lijken… Het zullen veel meer gesprekken met vrienden zijn. Het zal meer een maaltijd zijn die je deelt met mensen. Ze zijn veel vluchtiger in het moment. Ze gaan over de participatie. Ze gaan over de consument die ook de schepper is.”

Ze zijn veel persoonlijker. Ze gaan over het kijken in de vreemde spiegel en het onderzoeken van je eigen subjectiviteit.”

AI maakt ons zichtbaar voor onszelf

Veel van wat Liu poneert weerspiegelt de opvattingen van de technologiefilosoof Tobias Rees vorig gesprek met Noema.

Zoals Rees het beschrijft: “AI heeft veel meer informatie beschikbaar dan wij, en kan deze informatie sneller benaderen en verwerken dan wij. Het kan ook logische structuren in gegevens ontdekken – patronen – waar we niets zien.

AI kan ons letterlijk toegang geven tot ruimtes die wij, als mens, zelf niet kunnen ontdekken en waartoe we ook geen toegang kunnen krijgen.”

Hij vervolgt: “Stel je een AI-model voor… dat toegang heeft tot al je gegevens. Je e-mails, je berichten, je documenten, je spraakmemo’s, je foto’s, je liedjes, enz.

Zo’n AI-systeem kan mij zichtbaar maken voor mezelf… het kan mij letterlijk boven mij uit tillen. Het kan mij mezelf van buiten mezelf laten zien, mij de patronen van gedachten en gedrag laten zien die mij zijn gaan definiëren. Het kan mij helpen deze patronen te begrijpen, en het kan met mij bespreken of ze mij beperken, en zo ja, hoe. Bovendien kan het mij helpen om aan die patronen te werken en mij, waar nodig, in staat te stellen deze te doorbreken en te bevrijden.”

Filosofisch gezegd, zegt Rees, terwijl hij een beroep doet op de betekenis van ‘noema’ zoals Liu doet, ‘kan AI mij helpen mezelf te transformeren in een ‘gedachteobject’ waarmee ik me kan identificeren en waaraan ik kan werken.

‘Het werk van het zelf aan het zelf heeft de kern gevormd van wat Griekse filosofen noemden de bloemzijn geweest en Romeinse filosofen meditatie. En het soort AI-systeem dat ik hier bespreek zou de droom van elke filosoof zijn. Het zou ons mensen van buitenaf voor onszelf zichtbaar kunnen maken.”

Liu’s inzicht als schrijver van sciencefictionrealisme is om te zien wat Rees beschrijft in de sociale context van interactieve connectiviteit.

De roeping van de kunst

De komst van nieuwe technologieën ontwricht altijd de bekende zienswijzen die vanuit gevestigde capaciteiten zijn ontwikkeld. Het loslaten van die geruststellende verhalen die onze innerlijke wereld leiden, is existentieel desoriënterend. Het is hier dat de roeping van kunst een rol speelt als medium dat de menselijke conditie helpt vooruit te helpen. Door technologie als een kunstvorm te zien, zoals Liu dat doet, willen we het historische moment van transformatie vastleggen dat we momenteel doormaken.