MEXICO-STAD — Ze zijn opblazen boten op volle zee, bedreigend tarieven van Brazilië tot Mexico en het straffen van iedereen die als vijandig wordt beschouwd – terwijl ze overdadig zijn hulp En loven op bondgenoten die allemaal meedoen aan het Witte Huis-programma.
Welkom bij de Monroe Doctrine 2.0, de oorlogszuchtige ‘je bent voor ons of tegen ons’-benadering van de regering-Trump in Latijns-Amerika.
Nog geen jaar na zijn ambtstermijn lijkt president Trump meer van plan zijn voetafdruk in de ‘achtertuin van Amerika’ te willen zetten dan welke recente voorganger dan ook. Hij kwam naar zijn ambt en dreigde het Panamakanaal terug te nemen, en dat lijkt nu zo te zijn klaar om een militaire aanval uit te voeren over Venezuela en misschien zelfs drone-aanvallen over karteldoelstellingen in Mexico. Hij beloofde de hulp aan Argentinië in te houden als de parlementsverkiezingen van deze week niet zouden verlopen zoals hij wilde. Dat deden ze.
De USS Stockdale van de marine meert op 21 september aan bij de fregatkapitein Noel Antonio Rodriguez Justavino marinebasis, vlakbij de ingang van het Panamakanaal in Panama City, Panama.
(Enea Lebrun/Bloomberg via Getty Images)
“Elke president belooft een nieuwe focus op Latijns-Amerika, maar de regering-Trump doet dat ook daadwerkelijk”, zegt James Bosworth, wiens bedrijf regionale risicoanalyses uitvoert. “Er is geen land in de regio dat zich niet afvraagt hoe de VS momenteel tegen Latijns-Amerika aankijken.”
Uit angst voor een terugkeer naar een tijdperk waarin Amerikaanse interventie de norm was – van regelrechte invasies tot geheime CIA-operaties tot economische inmenging – proberen veel Latijns-Amerikaanse leiders strategieën te bedenken om Trump te behagen, met wisselend succes. Maar de transactionele neigingen, de grillige uitbarstingen en het pestgedrag van Trump maken hem tot een wispelturige onderhandelingspartner.
“Het heeft Latijns-Amerika allemaal op scherp gezet”, zegt Michael Shifter, voormalig president van Inter-American Dialogue, een in Washington gevestigde onderzoeksgroep. “Het is verbijsterend en duizelingwekkend en, denk ik, desoriënterend voor iedereen. Mensen weten niet wat er gaat gebeuren.”
In deze krachtige update van de Amerikaanse kanonneerbootdiplomatie zeggen critici dat wetten worden genegeerd, normen worden omzeild en protocollen terzijde worden geschoven. De strijdlustige benadering is gebaseerd op enkele oude normen: de tactieken van de War on Drugs, de grondgedachten van de War on Terrorism en het wapengekletter uit de Koude Oorlog.
Het faciliteren van dit alles is de formele aanwijzing door de regering-Trump van kartels als terroristische groeperingen, een primeur. Deze verschuiving heeft oratorische vuurkracht opgeleverd, samen met een twijfelachtige juridische onderbouwing, voor de dodelijke ‘narco-terroristische’ bootaanvallen, die nu veertien in aantal zijn, zowel in het Caribisch gebied als in de Stille Oceaan.
‘De Al Qaeda van het westelijk halfrond’, zo heeft Pete Hegseth, de minister van Defensie van Trump, kartels bestempeld, terwijl hij videogame-achtige beelden plaatst van boten en hun bemanningen die in stukken worden geblazen.
Verloren is een essentieel onderscheid: kartels zijn weliswaar moorddadig, maar worden gedreven door winst. Al Qaeda en andere terreurgroepen verkondigen doorgaans ideologische motieven.
Nog een afwijking: Trump ziet de noodzaak niet in om goedkeuring van het Congres te vragen voor militaire actie in Venezuela.
“Ik denk niet dat we noodzakelijkerwijs om een oorlogsverklaring zullen vragen”, zei Trump. “Ik denk dat we gewoon mensen gaan vermoorden die drugs ons land binnenbrengen. We gaan ze vermoorden. Ze zullen zo ongeveer dood zijn.”
Een aanhanger van de Venezolaanse president Nicolás Maduro, gekleed in een T-shirt met de afbeelding van president Trump en de slogan ‘Yankee go home’, neemt donderdag in Caracas deel aan een betoging tegen Amerikaanse militaire activiteiten in het Caribisch gebied.
(Federico Parra/AFP via Getty Images)
De onvoorspelbaarheid van Trump heeft velen in de regio geïntimideerd. Een van de weinige leiders die zich terugtrekt is de Colombiaanse president Gustavo Petro, die net als Trump de gewoonte heeft van opruiende, kant-en-klare commentaren en posts op sociale media.
De voormalige linkse guerrilla – die Trump al beschuldigde van het aanzetten tot genocide in Gaza – zei dat bij de bootbombardementen in Washington minstens één Colombiaanse visser omkwam. Petro noemde de operatie onderdeel van een plan om de linkse regering in buurland Venezuela omver te werpen.
Trump probeerde snel een voorbeeld van Petro te maken, hij bestempelde hem als ‘een illegale drugsleider’ en dreigde de hulp aan Colombia te schrappen, terwijl zijn regering sancties oplegde aan Petro, zijn vrouw, zoon en een topafgevaardigde. Net als de recente inzet van duizenden Amerikaanse troepen, slagschepen en straaljagers in het Caribisch gebied, was de reactie van Trump een berekend machtsvertoon – een machtsvertoon bedoeld om twijfelaars tot onderwerping te dwingen.
Tijdens een bijeenkomst ter ondersteuning van de Colombiaanse president Gustavo Petro in Bogota op 24 oktober draagt een demonstrant een bord dat respect voor Colombia eist en verklaart dat Petro, in tegenstelling tot de beweringen van Trump, geen drugshandelaar is.
(Juancho Torres/Anadolu via Getty Images)
Te midden van de wervelende wendingen in de betrekkingen tussen de VS en Latijns-Amerika is vooral de snelle ontrafeling van de betrekkingen tussen de VS en Colombia opzienbarend geweest. Colombia is decennialang de spil geweest van de anti-drugsinspanningen van Washington in Zuid-Amerika en tevens een belangrijke handelspartner.
In tegenstelling tot Colombia en Mexico is Venezuela volgens de Drug Enforcement Administration een relatief kleine speler in de drugshandel naar de VS. En toch heeft het Witte Huis de socialistische president van Venezuela, Nicolás Maduro, afgeschilderd als een almachtige leider die de Amerikaanse straten ‘vergiftigt’ met misdaad en drugs. Het zette een premie van 50 miljoen dollar op het hoofd van Maduro en verzamelde een armada voor de kust van Venezuela, de thuisbasis van ’s werelds grootste aardoliereserves.
President Trump spreekt tijdens een kabinetsvergadering in het Witte Huis op 9 oktober. Anderen, van links naar rechts, zijn minister van Binnenlandse Zaken Doug Burgum, minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en minister van Defensie Pete Hegseth.
(Sarah L. Voisin/The Washington Post via Getty Images)
Een uitbundige cheerleader voor de houding van ‘eerst schieten en later geen vragen stellen’ is minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio, die jarenlang heeft gepleit voor de afzetting van linkse regeringen in Havana en Caracas. Tijdens een recente rondgang door de regio pleitte Rubio voor een krachtiger verbodsstrategie.
“Wat ze tegenhoudt, is wanneer je ze opblaast”, zei Rubio tegen verslaggevers in Mexico-Stad. ‘Je doet ze weg.’
Die mentaliteit is “huiveringwekkend bekend voor veel mensen in Latijns-Amerika”, zegt David Adler van de denktank Progressive International. “Nogmaals: u pleegt buitengerechtelijke executies in naam van de oorlog tegen drugs.”
De Amerikaanse interventie in Latijns-Amerika dateert van meer dan 200 jaar geleden, toen president James Monroe verklaarde dat de Verenigde Staten zouden regeren als de hemisferische hegemon.
In de daaropvolgende eeuwen vielen de VS Mexico binnen en annexeerden de helft van het grondgebied, stuurden mariniers naar Nicaragua en Haïti en steunden staatsgrepen van Chili tot Brazilië en Guatemala. Het dwong een decennia lang embargo tegen het communistische Cuba af – terwijl het ook een mislukte invasie van het eiland lanceerde en probeerde zijn leider te vermoorden – en legde economische sancties op aan linkse tegenstanders in Nicaragua en Venezuela.
De motivaties voor deze interventies varieerden van de strijd tegen het communisme en het beschermen van Amerikaanse zakenbelangen tot het voeren van een oorlog tegen drugs. De meest recente Amerikaanse aanval op een Latijns-Amerikaanse natie – de invasie van Panama in 1989 – werd ook voorgesteld als een kruistocht tegen drugs. President George HW Bush omschreef de autoritaire leider van het land, generaal Manuel Noriega, als een ‘drugssmokkelende dictator’, een taal die bijna identiek is aan de huidige beschrijvingen van Maduro in het Witte Huis.
Amerikaanse legertroepen arriveren in Panama om de voormalige bondgenoot Manuel Noriega in 1989 af te zetten.
(Jason Bleibtreu/Sygma via Getty Images)
Maar een Amerikaanse militaire invasie van Venezuela vormt een uitdaging van een andere omvang.
Venezuela is tien keer groter dan Panama, en de bevolking van 28 miljoen mensen is ruim tien keer zo groot als die van Panama in 1989. Velen voorspellen dat een mogelijke Amerikaanse aanval op hevige weerstand zal stuiten.
En als het terugdringen van het drugsgebruik echt het doel is van het beleid van Trump, zeggen leiders van Venezuela tot Colombia en Mexico, zou Trump zich misschien moeten concentreren op het terugdringen van de verslaving in de VS, die de grootste drugsgebruiker ter wereld is.
Voor velen weerspiegelt de aanloop naar een mogelijke interventie in Venezuela het tijdperk voorafgaand aan de oorlog in Irak van 2003, toen het Witte Huis niet de drugshandel maar massavernietigingswapens – die niet bleken te bestaan – als casus belli aanprees.
Iraakse officieren geven zich in maart 2003 over aan Amerikaanse troepen op een weg nabij Safwan, Irak.
(Gilles Bassignac/Gamma-Rapho via Getty Images)
“Op de een of andere manier hebben de Verenigde Staten van Amerika een manier gevonden om twee van hun grootste mislukkingen op het gebied van het buitenlands beleid – de oorlog in Irak en de oorlog tegen drugs – te combineren in één verhaal over regimeverandering,’ zei Adler.
De betrekkingen tussen de VS en Latijns-Amerika worden nog meer verstoord door de persoonlijkheidsgedreven stijl van Trump: zijn onbeschaamde genegenheid voor bepaalde leiders en minachting voor anderen.
Terwijl Maduro uit Venezuela en Petro uit Colombia bovenaan de lijst van bad-hombres staan, zijn de Argentijnse president Javier Milei en Nayib Bukele uit El Salvador – de laatste die zichzelf omschrijft als ‘de coolste dictator ter wereld’ – de lievelingen van dit moment.
President Trump begroet de Salvadoraanse president Nayib Bukele bij zijn aankomst in het Witte Huis op 14 april.
(Al Drago/The Washington Post via Getty Images)
Trump heeft miljarden dollars aan hulp gegeven om de rechtse Milei, een die-hard Trump-loyalist en vrijemarktideoloog, te redden. De regering heeft de regering van Bukele miljoenen betaald om gedeporteerden te huisvesten, terwijl de beschermde status van meer dan 170.000 Salvadoraanse immigranten in de VS behouden blijft.
“Het is een wortel-en-stok-aanpak”, zegt Sergio Berensztein, een Argentijnse politiek analist. “Het is een geluk voor Argentinië dat het de wortel krijgt, maar Venezuela en Colombia krijgen de stok.”
Trump heeft gemengde signalen gegeven over de Mexicaanse Claudia Sheinbaum en de Braziliaanse Luiz Inácio Lula da Silva. De twee linksen leiden de grootste landen van de regio.
Trump heeft de tariefknuppel tegen beide landen gehanteerd: Mexico ogenschijnlijk vanwege de drugshandel; Brazilië vanwege wat Trump een ‘heksenjacht’ noemt tegen voormalig president Jair Bolsonaro, een rechtse Trump-favoriet die is veroordeeld voor een staatsgreep nadat hij, net als Trump, een poging tot herverkiezing had verloren.
Paradoxaal genoeg heeft Trump zijn genegenheid geuit voor zowel Lula als Sheinbaum, door Lula op zijn 80ste verjaardag ‘een zeer krachtige kerel’ te noemen (Trump is 79) en Sheinbaum te begroeten als een ‘aardige vrouw’, maar eraan toe te voegen: ‘Ze is zo bang voor de kartels dat ze niet eens helder kan denken.’
Sheinbaum, gevangen in de zijwind van veranderende beleidsdictaten uit Washington, heeft tot nu toe de meest drastische tariefdreigingen van Trump kunnen afweren. De afhankelijkheid van Mexico van de Amerikaanse markt onderstreept een fundamentele waarheid: zelfs nu China zijn invloed uitbreidt, regeert de VS nog steeds als de economische en militaire supermacht van de regio.
Sheinbaum heeft het soort weerhaken vermeden dat de woede van Trump oproept, zelfs nu Amerikaanse aanvallen op vermeende drugsboten steeds dichter bij de kust van Mexico komen. In ieder geval in het openbaar toont ze zelden frustratie of ergernis, als ze eenmaal mijmert: ‘President Trump heeft zijn eigen, heel bijzondere manier van communiceren.’
Speciale correspondenten Cecilia Sánchez Vidal in Mexico-Stad en Andrés D’Alessandro in Buenos Aires hebben bijgedragen aan dit rapport.
