Vandaag tien jaar geleden, op 12 december 2015, ratificeerden de leiders van 195 landen, bijeen in Frankrijk op de Klimaatconferentie van de Verenigde Naties (COP21), het Akkoord van Parijs. De ondertekenende landen beloofden “de mondiale reactie op de dreiging van klimaatverandering te versterken”. Het was een moment dat door velen als historisch werd omschreven.
Het doel was om “de mondiale gemiddelde temperatuurstijging ruim onder de 2°C boven het pre-industriële niveau te houden” en om de inspanningen voort te zetten “om de temperatuurstijging te beperken tot 1,5°C boven het pre-industriële niveau”.
Maar tien jaar later is de missie nog lang niet voltooid. In een rapport dat op 4 november werd gepubliceerd, stelde het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) dat de voorspellingen voor de temperatuurstijging voor de huidige eeuw “nu tussen de 2,3 en 2,5 °C liggen, terwijl die op basis van het huidige beleid 2,8 °C bedragen”.
“We zullen de opwarming van de aarde de komende jaren niet onder de 1,5°C kunnen houden. Het overschrijden van deze limiet is onvermijdelijk”, aldus VN-secretaris-generaal António Guterres.
En de toekomst ziet er niet rooskleuriger uit. Tijdens zijn eerste termijn trok de Amerikaanse president Donald Trump de Verenigde Staten kort na zijn inauguratie terug uit het Akkoord van Parijs. Volgens het door de president ondertekende uitvoeringsbesluit is de overeenkomst een van een aantal internationale organisaties en overeenkomsten die de Amerikaanse waarden niet weerspiegelen.
216 miljoen mensen lopen gevaar
De opwarming van de aarde zou tot 216 miljoen mensen kunnen dwingen om binnen hun eigen land te migreren op zoek naar betere levensomstandigheden, waarschuwde de Wereldbank in september 2021. In haar rapport getiteld ‘Groundswell’ werd uitgelegd dat mensen ‘zullen migreren uit gebieden waar de beschikbaarheid van water en de landbouwproductiviteit afnemen, maar ook uit gebieden die getroffen zijn door de stijging van de zeespiegel en stormvloeden’.
Eerder dit jaar wees Celeste Saulo, secretaris-generaal van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO), erop dat “Europa het snelst opwarmende continent is en de dupe wordt van extreme weersomstandigheden en klimaatverandering”.
En de afgelopen jaren hebben we geen gebrek aan voorbeelden gehad. Afgelopen augustus teisterden grote branden Portugal en Griekenland, waar op één dag meer dan 150 branden werden ontdekt.
In oktober 2024 werd de regio Valencia in Spanje getroffen door uitzonderlijk hevige overstromingen. De regenval van een jaar viel in slechts acht uur tijd en eiste meer dan 220 levens.
Een maand eerder trof storm Boris Midden-Europa. Bij de overstromingen die volgden kwamen ruim twintig mensen om het leven.
Hittegolven, droogtes en regenbuien
De opwarming van de aarde heeft nu al een directe impact op onze bevolking, en zal dat ook blijven doen. In Frankrijk “is deze temperatuurstijging +2,1°C in de periode 2015-2024 (vergeleken met 1900-1930) en zou tegen 2100 +4°C kunnen bereiken in een scenario van +3°C voor de opwarming van de aarde”, waarschuwt Météo-France.
En de gevolgen van de opwarming van de aarde zijn talrijk. Het meteorologisch agentschap legt in het bijzonder uit dat met elke graad temperatuurstijging “de lucht ongeveer 7% meer waterdamp kan bevatten, wat de kans op intense regenval vergroot”, en dat de oceanen geleidelijk hun vermogen om CO2 te absorberen zullen verliezen. “De oceaan slaat ongeveer 91% van de overtollige warmte op die wordt veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen. Maar naarmate het warmer wordt, verliest het geleidelijk zijn vermogen om koolstof te absorberen”, legt het uit.
Deze verstoring zal ook de stijging van de zeespiegel verergeren en hittegolven “veel frequenter” maken. Droogtes zullen ook “ernstiger” zijn, en periodes van intense regenval “duidelijker”.
In een rapport dat op 9 december werd gepubliceerd, roept de VN op tot een “onderling verbonden, gehele samenleving en gehele overheid”-aanpak om de klimaatuitdaging aan te pakken. Het rapport is opgesteld door 287 wetenschappers uit 82 landen en beschrijft de verwoestende gevolgen die de klimaatverandering zal veroorzaken als landen zich niet verenigen om systemen zoals energie en voedsel te transformeren. Het rapport waarschuwt ook dat klimaatverandering het jaarlijkse mondiale bbp tegen 2050 met 4% zou kunnen verminderen en miljoenen levens zou kunnen kosten.
Sabotage van het klimaat
Tien jaar na de ondertekening van het Klimaatakkoord van Parijs hebben een aantal klimaatverenigingen opnieuw de noodklok getrokken. Donderdag ontvouwden Greenpeace, Action Justice Climat Paris en ANV-COP 21 een gigantisch spandoek bij de Eiffeltoren met daarop onder meer Emmanuel Macron, Marine Le Pen en Donald Trump.
“Deze actie hekelt de politici die aan de macht zijn en die de afgelopen tien jaar vervuilende industrieën en miljardairs hebben bevoordeeld boven de strijd tegen de klimaatverandering en het algemeen belang”, aldus ANV-COP 21.
Greenpeace trok op zijn beurt een ‘bittere’ conclusie: ‘Desinformatie neemt toe, de criminalisering van milieuactivisten neemt toe en de ecologische tegenslagen nemen toe’, schreef de vereniging, gericht tegen Frankrijk ‘dat nog steeds niet aan zijn klimaatdoelstellingen voldoet’.
“Klimaatsabotage is niet onvermijdelijk; het is het resultaat van politieke keuzes die worden gedicteerd door particuliere belangen en niet door het algemeen belang”, voegde Greenpeace eraan toe.
Eerder deze week zeiden auteurs van de vierjaarlijkse Global Environment Outlook van UNEP dat de wereld meer beleid moet voeren om gezamenlijk de klimaatverandering, het verlies aan biodiversiteit, landdegradatie en vervuiling aan te pakken.
Het rapport betoogt dat deze kwesties onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en oplossingen vereisen die onder meer hogere uitgaven en financiële prikkels omvatten om over te stappen van fossiele brandstoffen, duurzame landbouwpraktijken aan te moedigen, vervuiling tegen te gaan en verspilling te beperken.
Deskundigen hebben gewaarschuwd dat de wereld een omslagpunt nadert op het gebied van klimaatverandering, soorten- en landverlies en andere schade. Maar de inspanningen om deze problemen aan te pakken zijn grotendeels nagestreefd via individuele overeenkomsten die lang niet genoeg vooruitgang hebben geboekt, zeiden ze.
In plaats daarvan pleiten zij voor een aanpak waarbij alle overheidssectoren, de financiële sector, de industrie en burgers betrokken zijn, en voor een circulaire economie die erkent dat natuurlijke hulpbronnen beperkt zijn.
“Wat we zeggen is dat we veel duurzamer kunnen worden, maar dat er ongekende veranderingen nodig zijn om deze systemen te transformeren”, zegt Bob Watson, een van de hoofdauteurs van het rapport en voormalig top-NASA en Britse klimaatwetenschapper. “Het moet nu snel gebeuren, want we hebben bijna geen tijd meer.”
