Ray Ushikubo speelt de Playfair-viool uit 1741 tijdens een gratis concert

Jarenlang cirkelden Colin Maki en zijn medewerkers – leveranciers van enkele van de beste en zeldzaamste violen ooit gemaakt – rond de Playfair, een ultra-zeldzaam model vervaardigd door de beroemde gitaarbouwer Guarneri “del Gesù” in 1741. Er is weinig bekend over de passage van de Playfair door de eeuwen heen, maar het profiel ervan suggereert een leven lang tussen begaafde handen. Het werd voor het laatst verkocht door WE Hill & Sons, een legendarische winkel in Londen. Van daaruit, zegt Maki, ging het over op ‘een opmerkelijke verzamelaar, daarna nog een en vervolgens een zeer prominente muzikant’, die er uiteindelijk voor koos er afstand van te doen, het instrument aan Maki over te dragen en hem toe te vertrouwen een speler te vinden die het waard was zijn erfenis voort te zetten.

“Er deed zich een kans voor”, zegt Maki, “om matchmaker te spelen.” De artiest waar ze op terechtkwamen was een 24-jarige uit San Gabriel, die zowel viool als piano speelt: Ray Ushikubo.

Ushikubo trad op in Carnegie Hall en Walt Disney Concert Hall, verscheen op NBC’s ‘Tonight Show With Jay Leno’ en won talloze prijzen, waaronder de Davidson Fellow Laureate Award en de Hilton Head International Piano Competition. Nu komt een van zijn grootste prestaties: zijn debuut op de Playfair, een van de meest uitzonderlijke instrumenten uit de vioolgeschiedenis.

Op de vraag wat de Speelbeurs waard is, schudt Maki zijn hoofd. “Omwille van de discretie ga ik daar liever niet op in.” Na een duwtje geeft hij alleen toe: “Het zit ver in de acht cijfers.”

Dat zo’n viool ter bruikleen komt is verbazingwekkend genoeg; dat het bij zo’n jonge kunstenaar moet worden geplaatst, die het grootste deel van zijn leven heeft gestudeerd aan de Colburn School aan de overkant van het Los Angeles Philharmonic, voelt gedenkwaardig.

“De mogelijkheid om toegang te krijgen tot een viool van deze vintage is eigenlijk vrij zeldzaam”, zegt Maki. Samen met zijn collega Aurélien Fort Pederzoli begon Maki aan de zoektocht. Het was Pederzoli die aan Robert Lipsett dacht – een Colburn-instructeur die de afgelopen zestien jaar Ushikubo heeft lesgegeven – en belde om te vragen wie hij een dergelijk instrument waardig zou achten. Binnen enkele dagen vlogen ze met Ushikubo naar buiten om voor hen te spelen.

In Ushikubo vonden ze, zoals Pederzoli het stelt, “niet alleen een buitengewone muzikant, maar ook iemand met een buitengewoon karakter. Hij heeft de kalmte van een muzikant die zijn jaren ver voorbij is.” Ushikubo is charmant en minzaam, met een uitstraling die naar buiten straalt. Hij zit rechtop, zijn ogen helder en onderhoudt contact met subtiel showmanschap.

De afgelopen maanden heeft hij het temperament van de viool geleerd. “Wij communiceren met elkaar”, zegt hij. “Ik zeg: dit wil ik, wat kun je mij bieden?” Aanvankelijk begrepen ze elkaar verkeerd, zoals veel nieuwe metgezellen doen. Maar al snel leek de viool zich naar hem toe te vormen. “Als ik mijn kin naar beneden leg, voelt het alsof ik het al jaren speel.”

Het kostte Ray Ushikubo enige tijd om zich te verdiepen in het bespelen van een instrument dat al langer bestaat dan de Verenigde Staten.

Hij draagt ​​het overal mee naartoe. Hij betreedt de Zipper Hall met een capaciteit van 400 personen van Colburn, waar hij op 3 december zijn debuut zal maken, met de koffer lichtjes op zijn rug. Als hij hem opent, glanst de viool met de glans van een vers gespleten kastanje. Het is nauwelijks te geloven dat dit instrument 284 jaar oud is. Er zijn minder dan 200 van deze violen ooit gemaakt.

“Ik ben pas 24”, zegt Ushikubo. “Dit instrument stamt uit 1741. Het is ouder dan de Verenigde Staten. Ik kan die hoeveelheid geschiedenis nauwelijks bevatten.” Dan glimlacht hij. “Maar ik voel vooral geluk. En eer. Het klinkt beter dan welke viool dan ook die ooit is gemaakt.”

Hij demonstreert het instrument, doet zijn armbanden en jasje af, brengt zijn adem in evenwicht en laat zijn kin op de viool rusten alsof hij zich voorbereidt op een klap. Terwijl hij langzaam zijn strijkstok langs het instrument strijkt, sluit hij zijn ogen en kijkt hij bijna op de rand van tranen. Zijn vibrato is gedisciplineerd en fijnkorrelig; wanneer hij langs de nek op en neer beweegt, is de beweging soepel als een straalvliegtuig dat de hoogte in gaat.

Del Gesù-instrumenten zijn meestal donker, rijk aan kleur, met een enorme kracht die met weinig inspanning van de kant van de speler een zaal vult. Ushikubo herinnert zich dat hij een paar maanden geleden voor het eerst de Playfair tunede. “Er zat een glans in die ik nauwelijks herkende”, zegt hij. Om het te testen speelde hij een Tsjaikovski-concert, waarbij hij de hoge en middelste registers besloeg, waarbij hij geluiden ontdekte waarvan hij ‘niet eens wist dat violen daartoe in staat waren’. Hij beschrijft het palet als chocolade: wit tot donker, gestreept met karamel.

Voor zijn debuut zal Ushikubo vier maximalistische romantische stukken uitvoeren: Tomaso Antonio Vitali’s ‘Chaconne in G minor’, Nathan Milstein’s ‘Paganiniana’, Ernest Chausson’s ‘Poème’ en Maurice Ravel’s ‘Tzigane’. Ze traceren zijn eigen volwassenheid. “Elk van deze stukken heeft mij doen groeien”, zegt hij. Hij geeft toe dat hij een hekel heeft aan oefenen. “Maar deze stukken herinneren me eraan waarom ik dit doe.”

Als Ray Ushikubo de viool voor onbepaalde tijd moet teruggeven, zei hij dat hij het verlies zou betreuren.

Zijn pad naar dit moment begon met een Japans tv-programma dat hij als kind bekeek, met een charismatische violist-pianist die hij al snel ging verafgoden. Hij smeekte zijn ouders om een ​​viool. Voor zijn zesde verjaardag kochten ze een instrument van $ 20 voor hem in een plaatselijke winkel. Al snel ontdekten ze Colburn en brachten hem jarenlang 90 minuten heen en weer tussen Riverside en het centrum van LA voor lessen, voordat ze naar San Gabriel verhuisden. Hij studeerde daar tot zijn zeventiende, ging daarna naar het Curtis Institute of Music in Philadelphia en keerde terug naar Colburn om zijn master te volgen; hij rondt nu zijn kunstenaarsdiploma af, een zeer selectief postdoctoraal programma aan Colburn. Een typische oefendag duurt ongeveer tien uur, verdeeld over piano en viool, een arrangement dat Sel Kardan, president en CEO van Colburn, ‘ongekend’ noemt.

Ushikubo is een van de weinige Colburn-studenten die klaar zijn voor een levenslange solo- of kamercarrière. Het interne managementprogramma van de school, Colburn Artists, heeft tot doel muzikanten zoals hij naar het professionele leven te loodsen, hen te helpen repertoire op te bouwen en hun imago vorm te geven. Kardan omschrijft Ushikubo als “zeer meeslepend op het podium, met grote virtuositeit. Hij absorbeert muziek.” Maar zelfs met de infrastructuur van de school achter zich, bestaat de ervaring van het spelen van de Playfair buiten elke praktische carrièrecalculus; het markeert een keerpunt, een zeldzame kans om de geschiedenis te bewonen en er tegelijkertijd vorm aan te geven.

Op de vraag hoe hij zich zal voelen als de lening voor onbepaalde tijd van de Playfair ooit eindigt, pauzeert Ushikubo. ‘Ik zal er verdriet over hebben,’ zegt hij, terwijl hij het instrument neerlegt en het weer in de koffer ritst. Hoewel dit misschien wel het zeldzaamste instrument is dat hij ooit zal bespelen, blijft hij resoluut: “De rest van mijn leven hoop ik elke dag nieuwe klanken te ontdekken.”