BRUSSEL — België is al tientallen jaren het kloppende hart van de wereld Europese Unie. Het hoofdkwartier van de belangrijkste instellingen van het 27 landenblok NAVO zijn daar gevestigd. De EU-leiders komen minstens vier keer per jaar bijeen in de hoofdstad Brussel.
Maar op de EU-top van presidenten en regeringsleiders donderdag stonden België en zijn premier centraal politieke spanningen Dat zou de komende jaren voor rimpelingen in het grootste handelsblok ter wereld kunnen zorgen.
De spanningen komen voort uit een plan om bevroren Russische tegoeden te gebruiken om de militaire en economische behoeften van Oekraïne voor de komende twee jaar te financieren. Het grootste deel van dat geld wordt geblokkeerd bij Euroclear, een in Brussel gevestigd financieel clearinghouse.
België vreest dat Rusland terug zal slaan; in de rechtbanken of misschien door andere middelen.
Premier Bart De Wever – wiens politieke ambitie vóór zijn aantreden in februari het was om België op te splitsen, de staatsstructuren te ondermijnen en meer autonomie te verlenen aan zijn Noord-Vlaamse regio – wil dat Europa zich verenigt rond zijn zorgen.
Het plan voor herstelbetalingen, zo zei De Wever donderdag tegen de Belgische parlementsleden, “vergroot het risico op Russische vergelding drastisch. Het is niet acceptabel dat dit alleen met België gebeurt. Als we springen, springen we samen.”
Het bij Euroclear geblokkeerde geld – 193 miljard euro (226 miljard dollar) in september – staat gelijk aan bijna een derde van het bruto binnenlands product van het koninkrijk. België zit vast in de schulden en behoort tot de slechtste financiële presteerders in de EU.
Maandenlang had De Wever moeite om zijn vijfpartijencoalitie te begeleiden om overeenstemming te bereiken over een begroting. Die martelende onderhandelingen zijn pas onlangs beëindigd, waardoor het voor hem lastig is om overeenstemming te bereiken over een lening aan Oekraïne die de Belgische financiën zou kunnen schaden.
Terwijl het plan voor de ‘herstellening’ werd opgesteld, benadrukte zijn regering regelmatig de kwetsbaarheid ervan voor vergelding.
Nadat de EU-leiders in oktober voor het laatst over de activa hadden gedebatteerd, zei de Belgische minister van Defensie Theo Francken dat een reeks drone-incidenten op de Belgische luchthavens en militaire bases “een spionageoperatie” leek te zijn, gericht op het “destabiliseren” van mensen. De daders zijn nooit geïdentificeerd.
Voorafgaand aan de top van donderdag onderstreepten Belgische functionarissen hoe de Russische Centrale Bank afgelopen vrijdag Euroclear had aangeklaagd voor meer geld dan het clearinghouse feitelijk aanhoudt, en waarschuwden dat er nog meer zou kunnen komen.
Sommige EU-landen zijn van mening dat De Wever te luidruchtig is geweest over zijn verzet tegen de leningen en zichzelf in een hoek heeft gedreven waar hij thuis met moeite uit zal kunnen ontsnappen zonder zich in verlegenheid te brengen.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky zei dat hij “de risico’s begrijpt waar hij het over heeft, maar ik denk dat we met grotere risico’s worden geconfronteerd.” Hij voegde eraan toe dat “Oekraïne recht heeft op dit geld omdat Rusland ons vernietigt.”
Nu België standvastig blijft, is de vraag voor zijn EU-partners of ze gewoon door moeten gaan zonder de toestemming van De Wever. Oekraïne heeft het geld begin volgend jaar nodig, en zelfs België is het ermee eens dat de EU het geld snel moet vinden.
Minstens negen landen zouden bezwaar moeten maken om de leningen te voorkomen, en er is nog geen blokkerende minderheid ontstaan.
Maar het te lijf gaan van België, en vooral van een van de oprichters van de EU-lidstaat, waar veel op het spel staat, zou de besluitvorming van de EU kunnen ondermijnen. Meerderheden zouden in de toekomst zeker moeilijker te vormen zijn en andere landen zouden eerder geneigd kunnen zijn hun veto’s te gebruiken.
“Laten we onszelf niet voor de gek houden. Als we hierin niet slagen, zal het handelingsvermogen van de Europese Unie jarenlang, zo niet voor langere tijd, ernstig worden geschaad”, zei de Duitse bondskanselier Friedrich Merz maandag over het leningplan.
De vraag voor De Wever is of de juridische en financiële kosten die België zou kunnen lijden, opwegen tegen de kosten van het ondermijnen van de geloofwaardigheid van zijn land bij zijn Europese partners en bij Oekraïne.
Welke weg er ook wordt ingeslagen, António Costa, voorzitter van de top van de EU, heeft beloofd de leiders te laten onderhandelen totdat er een financieringsovereenkomst is gesloten, ook al duurt dat dagen. Het lijkt binnen de macht van De Wever om dat te bereiken voordat hij zondag 55 wordt.
