BEIROET — Zeven jaar geleden was hij vrijwel persona non grata; elke link met hem werd door de Amerikaanse politieke en zakenelite als kryptoniet beschouwd vanwege zijn vermeende rol in de moord op een columnist van de Washington Post en een Saoedische criticus.
Maar toen kroonprins Mohammed bin Salman deze week naar Washington kwam, zorgde hij voor een opmerkelijke comeback, waarbij hij zichzelf positioneerde als de spil van een nieuwe regionale orde in het Midden-Oosten, en zijn land als een essentiële partner in de door AI aangedreven toekomst van Amerika.
Tijdens wat neerkwam op een staatsbezoek kreeg de kroonprins – de feitelijke leider van Saoedi-Arabië – de letterlijke rode loperbehandeling: een marinierskorps, vlagdragende ruiters en een squadron F-35’s in de lucht erboven; een black-tie-diner bijgewoond door een hele reeks zakenleiders ter ere van de prins; een Amerikaans-Saoedisch investeringsforum in het Kennedy Center de volgende dag.
Bin Salman (of MBS, zoals velen hem noemen) bewees voortdurend dat hij een fervent beoefenaar was van het soort transactionele politiek waar president Trump de voorkeur aan gaf.
President Trump en kroonprins Mohammed bin Salman lopen dinsdag door de Colonnade op weg naar het Oval Office van het Witte Huis.
(Brendan Smialowski / AFP via Getty Images)
Hij voldeed aan de vraag van Trump, die in mei voor het eerst werd geopperd tijdens de Riyadh-editie van het Amerikaans-Saoedische Forum, om de Amerikaanse investeringsverplichtingen van het koninkrijk te verhogen van 600 miljoen dollar naar bijna 1 biljoen dollar.
En de prins slaagde erin Trump te verzachten in zijn vaak herhaalde oproep aan Saoedi-Arabië om zich bij de regering aan te sluiten Abraham Akkoorden, de normalisatiepacten met Israël die tijdens de eerste termijn van de president tot stand zijn gekomen, zonder dat er iets veranderde aan zijn al lang uitgesproken standpunt: dat het aangaan van banden met Israël gepaard moet gaan met stappen in de richting van een Palestijnse staat – een uitkomst die velen in de politieke klasse van Israël verwerpen.
“Wij geloven dat het hebben van een goede relatie met alle landen in het Midden-Oosten een goede zaak is, en we willen deel uitmaken van de Abraham-akkoorden. Maar we willen er ook zeker van zijn dat we een duidelijk pad (naar een) tweestatenoplossing veiligstellen”, zei Bin Salman.
“We willen vrede met de Israëli’s. We willen vrede met de Palestijnen, we willen dat ze vreedzaam naast elkaar bestaan”, voegde hij eraan toe.
President Trump begroet dinsdag kroonprins Mohammed bin Salman, de feitelijke heerser van Saoedi-Arabië, in het Witte Huis.
(Andrew Caballero-Reynolds / AFP via Getty Images)
Thuis in Saoedi-Arabië werd de reis aangeprezen als een ondubbelzinnige triomf voor de prins. De Saoedische staatsmedia roemden de opkomst van het land als een belangrijke niet-NAVO-bondgenoot voor de VS, en de ondertekening van een zogenaamde Strategic Defense Agreement, wat aantoont dat Riyad centraal staat in het Amerikaanse strategische denken.
Deze kritiek kwam ondanks weinig duidelijkheid over wat die overeenkomst eigenlijk inhoudt: de tekst ervan werd niet gepubliceerd en werd slechts terloops genoemd in een ‘factsheet’ van het Witte Huis, waarin werd benadrukt dat Saoedi-Arabië ‘Amerikanen zou kopen’ met aanzienlijke aankopen van tanks, raketten en F-35’s; dit laatste zou de eerste keer zijn dat het meest geavanceerde vliegtuig van de VS aan een Arabisch land wordt verkocht.
Saoedi-Arabië zal ook toegang krijgen tot topklasse AI-chips, waardoor het overvloedige land- en energiebronnen kan benutten om datacentra te bouwen en tegelijkertijd “Amerikaanse technologie tegen buitenlandse invloeden te beschermen”, aldus het Witte Huis.
Gesprekken over het civiele nucleaire programma van Riyadh, die al tien jaar vastzaten vanwege zorgen van eerdere regeringen, leverden een raamwerk op dat Saoedi-Arabië in theorie in staat stelt een kerncentrale te bouwen. Uraniumverrijking, die in theorie bewapening mogelijk zou maken, maakt geen deel uit van de overeenkomst, zeggen Amerikaanse functionarissen.
De Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman en president Trump kijken naar een viaduct van F-15- en F-35-jagers voordat ze elkaar ontmoeten in het Witte Huis.
(Brendan Smialowski / AFP via Getty Images)
Op het gebied van de regionale politiek kreeg Bin Salman een belofte van Trump om te helpen een einde te maken aan de oorlog in Soedan.
Het bezoek sloot de verbluffende verlossingsboog van Bin Salman af vanaf het dieptepunt van zijn reputatie zeven jaar geleden.
Destijds was zijn imago als onverschrokken hervormer – het ongedaan maken van het rijverbod voor vrouwen en het castreren van de beruchte religieuze politie van het land – al aan het afbrokkelen nadat hij niet alleen buitenlandse tegenstanders het zwijgen wilde opleggen, maar ook iedereen in eigen land die Visie 2030 in twijfel trok, zijn verreikende (en enorm dure) plan voor de transformatie van Saoedi-Arabië.
Toen kwam de 2018 wurging en verminking in Turkije van Jamal Khashoggi, een Saoedische insider die milde criticus is geworden en columnist van de Washington Post.
Kroonprins Mohammed bin Salman wordt gezien in een voertuig terwijl hij het Witte Huis verlaat na een ontmoeting in het Oval Office met president Trump.
(Andrew Caballero-Reynolds / AFP via Getty Images)
Trump leek meer geneigd de kant van de prins te kiezen, die elke betrokkenheid bij de moord ontkende, maar de CIA zei in een uitgelekt rapport dat ze veel vertrouwen had in de prins. gaf opdracht tot de moord op Khashoggi.
De associatie met Bin Salman, ooit de lieveling van Washington in het Midden-Oosten, werd giftig. Internationale bedrijven haastten zich om zich terug te trekken uit het koninkrijk. Politici maakten duidelijk dat hij niet welkom was. Toenmalig kandidaat Joe Biden beloofde van de Saoedische regering ‘een paria’ te maken.
Na verloop van tijd deed de prins afstand van zijn meer boksende beleid, terwijl geopolitiek, energieproblemen en een turbulent Midden-Oosten Biden dwongen zijn afwijzende houding te matigen.
In 2022 bezocht Biden de prins – waardoor hij een lauwe vuiststoot kreeg – om hem over te halen de energieprijzen te verlagen.
Datzelfde jaar hielp Riyadh bij het bemiddelen bij een gevangenenruil tussen Rusland en Oekraïne. Later zorgde een door China bemiddelde overeenkomst ervoor dat de prins de stormachtige diplomatieke betrekkingen van zijn land met Iran kon kalmeren. Vorige maand nog werkte hij naar verluidt achter de schermen om een staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas tot stand te brengen.
Zijn bezoek aan het Witte Huis leek zijn comeback te versterken, maar weinig van wat beloofd was, is een uitgemaakte zaak.
Ten eerste is het een open vraag of Saudi-Arabië 1 biljoen dollar kan opbrengen – een cijfer dat 80% van zijn jaarlijkse bbp en meer dan tweemaal zijn deviezenreserves bedraagt.
Cruciaal was dat de prins niet specificeerde wanneer het geld zou worden geïnvesteerd.
Hoewel de investeringsbelofte groot is, “hoeveel en over welke periode is het volkomen onduidelijk”, zegt Tim Callen, econoom en voormalig missiehoofd van het Internationaal Monetair Fonds in Saoedi-Arabië.
Saoedi-Arabië trekt ook zijn overheidsuitgaven terug, waarbij de gedefleerde olieprijzen het land dwingen veel van zijn gigaprojecten te verkleinen, voegde Callen eraan toe.
“De pot met geld die beschikbaar is om al deze projecten en investeringen naar buiten te brengen is gekrompen ten opzichte van 2022 en 2023”, zei hij.
“Mijn mening is dat de zaken zowel aan de investerings- als aan de handelskant (tussen de VS en Saoedi-Arabië) vooruit zullen gaan, omdat er wederzijdse economische belangen zijn tussen de twee landen”, zei hij. Maar op de korte termijn, zo voegde hij eraan toe, is 1 biljoen dollar “een te groot getal voor de economie van Saoedi-Arabië.”
Wat de F-35’s betreft: het zal waarschijnlijk jaren duren om ze op Saoedische start- en landingsbanen te zien. Het Congres moet de verkoop van F-35 goedkeuren, en er zou enige tegenstand kunnen ontstaan als men ziet dat deze de kwalitatieve militaire voorsprong van Israël in gevaar brengen.
Israël, het enige land in het F-35-programma dat bepaalde gespecialiseerde technologie mag gebruiken, zou verwachten dat Saoedi-Arabië “vliegtuigen van kleiner kaliber” zou ontvangen, zei Trump dinsdag, met de prins aan zijn zijde.
‘Ik denk niet dat je daar zo blij van wordt,’ zei hij tegen de prins.
“Wat mij betreft,” voegde Trump eraan toe, “denk ik dat Israël en Saoedi-Arabië zich allebei op een niveau bevinden waarop ze bovenaan de lijst zouden moeten staan.”
Maar het grotere obstakel kunnen de banden van Saoedi-Arabië met China zijn, zegt Richard Aboulafia, algemeen directeur van AeroDynamic Advisory en luchtvaartanalist.
Saoedische veiligheidstroepen staan in de houding onder een portret van de kroonprins van Saoedi-Arabië, Mohammed bin Salman, tijdens een militaire parade terwijl pelgrims arriveren voor de jaarlijkse pelgrimstocht in de heilige stad Mekka op 31 mei.
(AFP via Getty Images)
De afgelopen jaren heeft Saoedi-Arabië militaire oefeningen gehouden met de Chinese marine en in zijn strijdkrachten wapens van Chinese makelij ingezet. Ervoor zorgen dat er geen zicht komt op de mogelijkheden van het vliegtuig, brengt “een andere reeks uitdagingen” met zich mee, zei Aboulafia. Soortgelijke zorgen hebben de pogingen van de Verenigde Arabische Emiraten om het vliegtuig te verwerven tot zinken gebracht, voegde hij eraan toe.
Een ander probleem is dat een achterstand bij de levering van vliegtuigen betekent dat een andere ontvanger zijn productielocaties zou moeten opgeven ten gunste van Saoedi-Arabië.
Ook de sleutel tot de terugkeer van Bin Salman naar de volledige omhelzing van de VS was zijn behandeling door Trump in het Witte Huis.
Toen een verslaggever de prins vroeg naar de moord op Khashoggi, was het Trump die zich luidruchtig verdedigde en Khashoggi belde “uiterst controversieel.”
“Veel mensen hielden niet van die heer waar je het over hebt. Of je hem nu leuk vindt of niet, er gebeuren dingen, maar hij wist er niets van”, zei Trump, wijzend naar de kroonprins.
President Trump (rechts) en Mohammed bin Salman, de kroonprins van Saoedi-Arabië, schudden elkaar de hand tijdens hun ontmoeting in het Oval Office.
(Nathan Howard / Bloomberg via Getty Images)
Trump haalde ook uit naar Biden’s vuiststoot, waarbij hij een ongemakkelijk handgrijpspel met Bin Salman aanging.
“Ik pakte die hand”, zei Trump. “Het kan me geen reet schelen waar die hand is geweest.”
