STAAND naast een sluipschutter aan de frontlinie in Irak kreeg de donkere toerist Andrew Drury de kans om zelf een schot te nemen.
De geschokte vader van vier kinderen sloeg de mogelijkheid om te doden af, maar deze maand kwamen de aanklagers tussenbeide Italië aangekondigd dat ze dat waren het onderzoeken van claims rijke extreemrechtse Europeanen hadden precies dat gedaan: een licht werpen op de donkere en gruwelijke wereld van zogenaamde ‘menselijke safari’s’.
De schokkende beweringen dat toeristen grote bedragen hadden betaald om op onschuldige mannen, vrouwen en kinderen te schieten tijdens de belegering van Sarajevo in de jaren negentig.
Misselijkmakend genoeg wordt beweerd dat er een hogere prijs op de hoofden van kinderen is geplaatst.
Volgens de krant La Repubblica zouden tot wel 100 verdorven wapenliefhebbers uit extreemrechtse kringen tot £88.000 hebben betaald om deel te nemen aan de moordspellen, met schutters uit Italië, de VS, Rusland en elders.
Tijdens de oorlog in Bosnië werd de hoofdstad Sarajevo bijna vier jaar lang belegerd, het langste in de geschiedenis van de moderne oorlogsvoering, waarbij tussen 1992 en 1996 meer dan 10.000 mensen omkwamen door beschietingen en sluipschutters.
Sniper Alley, de bijnaam voor de belangrijkste boulevard die door de stad loopt, werd een notoir gevaarlijke verkeersader in het conflict waarin Bosnisch-Servische troepen Sarajevo omsingelden in een poging de regering te dwingen aan hun eisen toe te geven.
Er gaan al geruime tijd geruchten rond over de zieke toeristenreizen die in deze periode zijn gemaakt, waarbij de beschuldigingen voor het eerst onder de brede publieke aandacht kwamen in de documentaire Sarajevo Safari uit 2022, gemaakt door de Sloveense filmmaker Miran Zupanic.
“Wat schokkend is aan dit verhaal en ik denk dat het tot de publieke verbeelding spreekt, is dat het rijke individuen zijn die naar verluidt hiervoor hebben betaald”, vertelt professor Kenneth Morrison, een vooraanstaand expert op het gebied van de Balkan, aan The Sun.
“Ze jaagden op menselijke prooien zonder rekening te houden met menselijk leven en daarom is het zo schokkend.
“Het is interessant dat dit op een bepaald moment in onze sociale geschiedenis heeft plaatsgevonden, een tijd waarin er een algemeen gevoel bestaat dat bepaalde elites zich gedragen zoals zij willen, zonder bang te zijn vervolgd te worden.
“Als ik de afgelopen week enkele sociale media hierover heb gelezen, is het interessant dat mensen verbanden leggen met de Epstein-zaak, omdat deze een cultuur van straffeloosheid weerspiegelt.
“Er bestaat een perceptie dat rijke mensen doen wat ze doen, en in dit geval zou dat ook moord omvatten, en op de een of andere manier worden ze er nooit voor vervolgd.”
Dodelijk aanbod
Andrew Drury, twintig jaar lang oorlogstoerist die ‘op vakantie ging’ in oorlogsgebieden over de hele wereld, waaronder Somalië, Afghanistan en Tsjetsjenië, had ook al eerder de geruchten over menselijke safari’s gehoord. Hij omschreef de vermeende praktijk als ‘waanzin’ en voegde eraan toe: “Het is geen duister toerisme, het is moord.”
De bouwbaas uit Guildford, Surreyvertelde zelfs hoe hem ooit de kans werd geboden om een zieke potshot te maken.
“Ik bezocht de frontlinie in Kirkuk, Irak, toen mij de kans werd geboden om door een sluipschutter te worden neergeschoten”, zei hij.
“Ik zou niet eens in de reikwijdte kijken, ik zou niet nog een mensenleven kunnen nemen, ik zou niet eens een dier kunnen doden, maar mensen doen het de hele tijd.
“Je had mensen die naar Irak reisden en zich bij de Pershmerga (Koerdische strijdkrachten) voegden. Je zou kunnen zeggen dat ze op vakantie waren, ook al sloten ze zich aan en vochten tegen Isis.
“Was dat toerisme? Het waren geen soldaten en dat was overal in de frontlinie tijdens de oorlog.” Oorlog in Irak.”
Andrew was te zien in de veelgeprezen documentaire Danger Zone van de Poolse filmmaker Vita Maria Drygas en tegenwoordig is hij journalist en documentairemaker.
Terugkijkend was de aantrekkingskracht van het duistere toerisme voor Andrew op het randje, waardoor hij in een aantal zeer gevaarlijke situaties terechtkwam.
“Ik was met mijn neef op reis in Irak toen we werden benaderd door een paar Amerikaanse jongens, van wie ik denk dat het inlichtingenofficieren hadden kunnen zijn, die me vertelden dat er een prijskaartje aan mijn hoofd hing”, zei hij.
“Ik werd een paar keer beschoten toen ik aan het filmen was in Kirkuk en ik heb ooit geprobeerd Tsjetsjenië binnen te komen door iets dwaas te doen en de Russen een beetje van streek te maken.”
Prijskaartje van € 200.000
Terug naar Sarajevo en de toegankelijkheid van de stad voor de rest Europa en de geografische samenstelling bood een goede gelegenheid voor een zieke ‘menselijke safari’.
De prachtige hoofdstad ligt in een vallei in de Dinarische Alpen, aan bijna alle kanten omgeven door bergen. Italiaanse aanklagers beweren dat bloeddorstige ’toeristen’ vanuit de Noord-Italiaanse grensstad Triëst zijn overgevlogen voordat ze naar de heuvels reisden om op mensen te jagen.
Ze zouden grote sommen geld hebben betaald aan soldaten van het leger van Radovan Karadzic, de voormalige Bosnisch-Servische leider die in 2016 schuldig werd bevonden aan genocide en andere misdaden tegen de menselijkheid.
“Je moet op een plek zijn die je kunt bereiken”, zegt prof. Morrison, hoogleraar moderne Zuidoost-Europese geschiedenis aan de De Montfort Universiteit in Leicester.
“Het bedrag dat ze betaalden zou niet alleen zijn geweest voor de ervaring met het neerschieten van burgers, het zou zijn geweest voor het organiseren van de hele infrastructuur en om ze daar te krijgen.
“Het zou nodig zijn geweest om te worden ingevlogen voordat het veilig in militaire voertuigen werd vervoerd naar een locatie waar ze konden schieten voordat ze aan het einde van de dag of het weekend veilig werden teruggebracht.
‘Ze hadden moeten betalen voor bescherming, voor benzine, voor wapens.
“Tijdens de oorlog was er veel criminaliteit en er werd toen veel gesmokkeld, dus alles zou mogelijk zijn geweest, ook al zou dit zelfs volgens de maatstaven van wat een verschrikkelijke oorlog was schokkend zijn.
“Tegenwoordig praat je waarschijnlijk over minstens het dubbele van de kosten die het toen kostte, tot wel £ 200.000.”
Moord ‘vakanties’
De jacht op mensen is niets nieuws – in Ancient Griekenlandoefende de hogere klasse van Sparta regelmatig het stalken en vermoorden van hun slaafse bevolking.
In 2005 kreeg filmmaker Eli Roth kritiek vanwege de verdorvenheid van zijn horrorfilm Hostel, die het verhaal vertelde van de backpacktocht van twee Amerikaanse studenten door Europa en culmineerde in een uitnodiging voor een Slowaaks hostel dat de mogelijkheid bood om slachtoffers van ontvoeringen te vermoorden en te martelen.
De regisseur zei dat zijn griezelige plot gedeeltelijk was geïnspireerd door een Thaise website die hij had gevonden en die beweerde moordvakanties aan te bieden, en zei dat hij niet zeker wist of de mogelijkheid tot huurmoord reëel was of oplichterij.
“De site beweerde dat de persoon die je vermoordde zich ervoor had aangemeld en dat een deel van het geld naar zijn familie zou gaan omdat ze zo blut waren en toch zouden sterven”, vertelde hij in 2006 aan Dread Central.
“Om verder te komen (in mijn onderzoek) had ik persoonlijke informatie moeten geven en ik denk dat deze mensen mensen vermoorden voor de kost.”
De ethiek rond ‘alledaags’ donker toerisme is al lang onderwerp van discussie, maar algemeen wordt aangenomen dat het bezoeken van bestemmingen die geassocieerd worden met conflict en dood – zoals Auschwitz-Birkenau in Polen of het World Trade Center in New York – leerzaam kan zijn en dat het belangrijk is om te onthouden wat daar is gebeurd.
Maar is het bezoeken van actieve conflictgebieden een stap te ver?
“Ik was vreselijk egoïstisch, het was onverantwoord om te doen”, zegt Andrew, een getrouwde vader van vier kinderen, die een van de beroemdste oorlogstoeristen ter wereld werd.
“Toen de documentaire Danger Zone in première ging, voelde ik me ziek en schaamde ik me.
“Het maken van de film heeft mij volledig veranderd, ik had het geluk dat ik kon reflecteren en ik was geen aardig personage. Het veranderde ook mijn kijk op oorlogstoerisme volledig.
“Als je wilt helpen, sluit je dan aan bij een organisatie, doe het niet voor eigen bevrediging.
“Ik heb veel goeds kunnen doen, maar ik schaam me voor de titel ‘oorlogstoerist’.”
Toen de documentaire Danger Zone in première ging, voelde ik me misselijk en schaamde ik me.
Andreas Drury
Reizigers willen steeds vaker delen van de wereld bezoeken die nog maar weinig vakantiegangers hebben bereikt, en dit kan op zichzelf al problematisch zijn.
In 2014 zei een Peruaanse groep die ongecontacteerde inheemse stammen zoals de Mashco-Piro in het Amazonegebied vertegenwoordigt, dat toeristen die snuisterijen en kleding voor hen hadden achtergelaten tijdens ‘mensensafari’s’ hen ziek maakten.
Beïnvloeders van sociale media zijn op deze trend gesprongen, waarbij de Amerikaanse toerist Mychailo Polyakov werd gearresteerd nadat hij eerder dit jaar een illegale en ongeoorloofde landing maakte op het beperkte North Sentinel-eiland in de Indische Oceaan.
De 24-jarige YouTuber kreeg zware kritiek omdat hij een blikje cola en een kokosnoot achterliet voor de Sentinelese stam, een ongecontacteerd inheemse volk van de Andamanezen, dat een dodelijke infectie of ziekte riskeerde.
‘Een nieuw dieptepunt’
In Sarajevo leeft de oorlog vandaag de dag nog steeds in de hoofden van de mensen en komt naar voren in alledaagse gesprekken.
“Er heerst het gevoel dat gerechtigheid nooit volledig is gediend, dat degenen die verantwoordelijk waren voor sommige van de misdaden die hebben plaatsgevonden nooit zijn vervolgd en ik denk dat het nieuws over dit onderzoek welkom zal zijn”, aldus prof. Morrison.
‘Ik heb veel vrienden die het beleg hebben overleefd, en het heeft hen voor altijd veranderd.
“Het vreselijke aan deze oorlog is dat het voor een groot deel hun buren waren die hen dit aandeden – soms de mensen die in dezelfde flatgebouwen woonden of de mensen met wie ze naar school gingen.
“Zij waren degenen die psychologisch de wapens op hen richtten, dat het heel moeilijk is om verder te gaan. Je kunt nooit meer echt volledig vertrouwen.”
Het onderzoek in Milaan kwam voort uit een juridische klacht ingediend door Ezio Gavazzeni, een schrijver gevestigd in de stad, en uit een rapport ingediend door de voormalige burgemeester van Sarajevo, Benjamina Karic.
“Er waren geen politieke of religieuze motieven”, zei Gavazzeni over de zieke vermeende sluipschuttertoeristen.
“Het waren rijke mensen die daarheen gingen voor hun plezier en persoonlijke voldoening.
“We hebben het over mensen die van wapens houden en die misschien naar schietbanen gaan of op safari gaan in Afrika”, voegde prof. Morrison eraan toe.
“Als ze erin slagen om succesvol te vervolgen, zou dit een nieuw dieptepunt zijn voor het zogenaamde donkere toerisme.”
