De voormalige premier van Bangladesh, Begum Khaleda Zia, van wie velen dachten dat ze volgend jaar de verkiezingen zou winnen om haar land opnieuw te leiden, is overleden aan een langdurige ziekte terwijl ze werd behandeld in het Evercare-ziekenhuis in Dhaka. Ze was 80. De voorzitter van de Bangladesh Nationalist Party (BNP) blies dinsdag om 6.00 uur haar laatste adem uit, volgens een verklaring van haar partij.
Ze was de afgelopen 36 dagen onder behandeling sinds ze op 23 november werd opgenomen met infecties in haar hart en longen. Volgens het Bengaalse dagblad The Daily Star leed ze ook aan een longontsteking.
“De BNP-voorzitter en voormalig premier, de nationale leider Begum Khaleda Zia, is vandaag om 06.00 uur overleden, net na het Fajr-gebed (ochtendgloren)”, aldus de partij in een verklaring.
“We bidden voor de vergeving van haar ziel en verzoeken iedereen om gebeden uit te spreken voor haar overleden ziel”, voegde het eraan toe.
Zia, de eerste vrouwelijke premier van Bangladesh, kampte al lange tijd met meerdere gezondheidscomplicaties, waaronder levercirrose, artritis, diabetes en chronische problemen met haar nieren, longen, hart en ogen. Haar behandeling stond onder toezicht van specialisten uit Bangladesh, Groot-Brittannië, de VS, China en Australië.
Eerder deze maand was er een initiatief om haar voor behandeling naar het buitenland te brengen, maar dat kon vanwege haar kwetsbare toestand niet doorgaan.
Ze liet haar oudste zoon Tarique, zijn vrouw Zubaida Rahman en hun dochter Zaima Rahman achter. Tarique Rahman keerde op 25 december na 17 jaar ballingschap terug naar Bangladesh. Zia’s jongste zoon, Arafat Rahman Koko, stierf een paar jaar geleden in Maleisië.
Over Khaleda Zia
Zia, drievoudig premier van Bangladesh, begon haar politieke carrière formeel nadat ze het ambt via volksstemming bij de nationale verkiezingen van 1991 had aanvaard. Vervolgens introduceerde ze de parlementaire regeringsvorm en het lopende regeringssysteem in Bangladesh om toezicht te houden op vrije en eerlijke verkiezingen.
Khaleda’s familie, geboren in Jalpaiguri, Brits-Indië (nu West-Bengalen), in 1945, verhuisde na de opdeling in 1947 naar Dinajpur, Oost-Bengalen (nu Bangladesh). Haar vader, Iskandar Mazumder, was een zakenman en haar moeder, Tayeba Mazumder, was een huisvrouw. Bijgenaamd “Putul”, was ze de tweede van drie zussen en twee broers.
Nadat ze naar Oost-Pakistan was verhuisd, ging Zia naar de Dinajpur Missionary School en deed later haar toelatingsexamen aan de Dinajpur Girls ‘School in 1960.
Ze trouwde in 1960 met Ziaur Rahman, destijds kapitein in het Pakistaanse leger, en vervolgde haar opleiding aan het Surendranath College van Dinajpur tot 1965, voordat ze naar West-Pakistan verhuisde om zich bij haar man te voegen. In 1971, toen de bevrijdingsoorlog in Bangladesh begon, kwam Ziaur Rahman in opstand en vocht voor de onafhankelijke natie.
Ziaur Rahman werd op 30 mei 1981 vermoord. Na zijn dood werd zijn BNP geconfronteerd met een ernstige crisis. Om de partij bij elkaar te houden sloot Khaleda Zia, die nooit in de politiek zat, zich aan bij de BNP, die haar man had opgericht. Ze werd op 12 januari 1984 tot vice-president van haar partij gekozen. Op 10 mei 1984 werd ze tot voorzitter van de partij gekozen.
Zia sloeg de handen ineen met sjeik Hasina, dochter van de grondlegger van Bangladesh en hoofd van de partij Awami League, om een volksopstand voor democratie te leiden die in 1990 de militaire heerser Hossain Mohammad Ershad ten val bracht.
Maar de samenwerking tussen Zia en Hasina duurde niet lang. Hun bittere rivaliteit zou ertoe leiden dat de twee ‘de strijdende Begums’ zouden worden genoemd – een uitdrukking die een Urdu-eretitel gebruikt voor prominente vrouwen.
Bij de parlementsverkiezingen van 1991 kwam BNP naar voren als de enige meerderheidspartij en werd Zia beëdigd als de eerste vrouwelijke premier van Bangladesh. In 1996 werd ze voor de tweede opeenvolgende termijn premier, maar alle grote partijen boycotten de resultaten.
Ondanks tegenstand bracht de regering van Zia een grondwetswijziging door waarin werd voorzien in een overgangsregering voor het houden van parlementsverkiezingen en droeg ze de macht over aan rechter Muhammad Habibur Rahman.
Volgens de daaropvolgende peilingen werd BNP verslagen door de Awami League van sjeik Hasina, en werd Zia de leider van de oppositie in de Jatiya Sangsad tijdens de regering van de Awami League. Maar vijf jaar later kwam ze terug met een verrassende overwinning en werd op 10 oktober 2001 voor de derde keer beëdigd als premier van het land.
Haar tweede termijn werd ontsierd door de opkomst van islamitische militanten en beschuldigingen van corruptie. In 2004 werd een bijeenkomst waar Hasina aan deelnam, getroffen door granaten. Hasina overleefde het, maar meer dan 20 mensen kwamen om en ruim 500 raakten gewond. De regering van Zia en haar islamitische bondgenoten kregen op grote schaal de schuld.
In 2018, nadat Hasina het hoogste ambt van Bangladesh had teruggewonnen, werd Rahman bij verstek berecht en veroordeeld tot levenslang voor de aanval. De BNP hekelde het proces als politiek gemotiveerd.
Hoewel Zia later islamistische radicale groeperingen onder druk zette, eindigde haar tweede periode als premier in 2006 toen een door het leger gesteunde interim-regering de macht overnam te midden van politieke instabiliteit en straatgeweld.
De interim-regering heeft zowel Zia als Hasina ongeveer een jaar gevangengezet op beschuldiging van corruptie en machtsmisbruik, voordat ze beiden werden vrijgelaten voorafgaand aan de algemene verkiezingen in 2008.
Zia heeft nooit de macht teruggekregen. Nu de BNP de verkiezingen van 2014 en 2024 boycotte, bleef haar venijnige vete met Hasina de politiek van Bangladesh domineren.
De spanningen tussen hun twee partijen leidden vaak tot stakingen, geweld en sterfgevallen, waardoor de economische ontwikkeling van Bangladesh werd belemmerd, een door armoede geteisterd land met ongeveer 175 miljoen inwoners, dat laaggelegen is en vatbaar is voor verwoestende overstromingen.
In 2018 werden Zia, Rahman en assistenten veroordeeld voor het stelen van ongeveer 250.000 dollar aan buitenlandse donaties ontvangen door een weeshuis dat was opgericht toen ze de laatste premier was – beschuldigingen die volgens haar deel uitmaakten van een complot om haar en haar familie uit de politiek te houden.
Ze werd gevangengezet, maar kreeg in maart 2020 om humanitaire redenen huisarrest omdat haar gezondheid achteruitging. Zia werd in augustus 2024 vrijgelaten van huisarrest na de afzetting van Hasina.
Begin 2025 werden Zia en Rahman door het Hooggerechtshof van Bangladesh vrijgesproken in de corruptiezaak die resulteerde in de gevangenisstraffen van 2018. Rahman was een maand eerder vrijgesproken van de granaataanval op Hasina in 2004.
