Is Venezuela gedumpt door zijn sterkste bondgenoten?

Het zou de Venezolaanse president Nicolás Maduro vergeven kunnen worden dat hij zich afvroeg wie zijn echte vrienden zijn.

Ooit was hij rotsvast, maar zijn afhankelijkheid van zijn twee belangrijkste bondgenoten – China en Rusland – lijkt nu steeds onzekerder.

Jarenlang hebben beide landen de socialistisch geleide regering van Venezuela politiek, financieel en militair gesteund – een relatie die begon onder voormalig president Hugo Chávez, de mentor en voorganger van Maduro.

Maar experts zeggen dat de steun nu grotendeels symbolisch lijkt te zijn, waarbij verklaringen worden afgelegd ter ondersteuning in plaats van concrete militaire of financiële hulp.

Deze verschuiving komt op het moment dat de VS lucht- en zeestrijdkrachten – waaronder een nucleair aangedreven onderzeeër, spionagevliegtuigen en 15.000 manschappen – naar het Caribisch gebied hebben gestuurd.

De VS hebben aanvallen uitgevoerd op boten in de regio waarvan zij beweren dat ze drugs smokkelen, waarbij meer dan 80 mensen omkwamen, en de afgelopen dagen hebben ze een olietanker voor de kust van Venezuela in beslag genomen.

De regering-Trump heeft gezegd dat de militaire opbouw en stakingen gericht zijn tegen de drugshandel, en dat er sancties zijn opgelegd aan de tanker. Maar veel experts – en Maduro zelf – geloven dat het echte doel van Washington regimeverandering is.

Wat is er veranderd op het uur van de grootste nood voor de Venezolaanse president?

Professor Fernando Reyes Matta, directeur van het Center for China Studies aan de Andrés Bello Universiteit in Chili, stelt dat Venezuela een veel lagere prioriteit is geworden voor zowel Peking als Moskou, vooral sinds de Amerikaanse president Donald Trump terugkeerde naar het Witte Huis.

“Er is vandaag geen reden voor Rusland of China om alles in het werk te stellen om Venezuela te verdedigen, gezien hun andere problemen, zoals Rusland en zijn oorlog in Oekraïne, en China dat internationaal naast president Trump probeert te bestaan”, zegt hij.

Sinds Ruslands grootschalige invasie van Oekraïne in 2022 heeft Moskou enorme middelen in het conflict gestoken, waardoor zowel de financiën als het leger onder druk kwamen te staan. Het land heeft ook te maken gehad met ingrijpende westerse sancties.

Hierdoor blijven er minder middelen over voor bondgenoten die voorheen profiteerden van de steun van het Kremlin, zegt prof. Vladimir Rouvinski, directeur van het Laboratorium voor Politiek en Internationale Betrekkingen (PoInt) aan de Icesi Universiteit in Colombia.

Syrië en Iran, al lang bestaande bondgenoten van Moskou in het Midden-Oosten, hebben de afgelopen tijd een soortgelijk lot ondergaan.

“Rusland zal (niet) het risico lopen meer sancties te krijgen dan het al heeft, (en) China zal niet het risico lopen dat er meer tarieven worden opgelegd voor de verdediging van Maduro”, legt prof. Rouvinski uit.

Volgens The Washington Post zou Maduro China en Rusland eind oktober om militaire hulp hebben gevraagd.

De vice-minister van Buitenlandse Zaken van het Kremlin, Sergej Rjabkov, heeft gezegd “wij steunen Venezuela, zoals het ons steunt”, terwijl hij er bij de regering-Trump op aandringt een escalatie van de crisis te voorkomen, zo melden Russische media.

En in de nasleep van de Amerikaanse inbeslagname van de olietanker zei het Kremlin dat Poetin Maduro had gebeld om zijn steun te betuigen.

Maar tot nu toe heeft Moskou geen enkele materiële hulp geboden.

Net als Moskou heeft Peking geen enkel teken getoond dat het Venezuela militair zou verdedigen, maar in plaats daarvan wat het “externe inmenging” noemt, veroordeelt en aandringt op terughoudendheid.

Deskundigen zeggen dat de verdediging van Maduro door China de recente diplomatieke verworvenheden tussen Peking en Washington in gevaar zou kunnen brengen, terwijl het weinig meer biedt dan ideologische afstemming.

De betrekkingen tussen de VS en China zijn bijzonder gespannen sinds Trump importheffingen oplegde aan meerdere landen. Maar een ontmoeting tussen Trump en Xi Jinping in Zuid-Korea eind oktober – door beide partijen als positief omschreven – opende de deur naar nieuwe overeenkomsten en lagere tarieven op bepaalde producten.

Volgens deskundigen hebben de economische ineenstorting van Venezuela en de verslechtering van de olie-industrie de Chinese steun verder ontmoedigd. Peking heeft de afgelopen jaren de nieuwe kredietverlening teruggeschroefd en richt zich nu vooral op het terugvorderen van leningen uit het verleden.

“Ik denk dat China bereid is te onderhandelen met elke regering die Maduro uiteindelijk zal vervangen, en gelooft dat het nu te krachtig steunen van Maduro negatieve gevolgen zou kunnen hebben als het regime valt”, zegt prof. Rouvinski.

Professor Reyes Matta denkt niet dat “een van de twee landen bereid is een regime te steunen dat zo weinig interne steun heeft”.

“Bovendien weten zowel Rusland als China dat de laatste presidentsverkiezingen zeer duidelijke frauduleuze kenmerken vertoonden.”

De verkiezingen van juli 2024 werden ontsierd door ernstige beschuldigingen van fraude. De Nationale Kiesraad (CNE), gedomineerd door bondgenoten van de regering, riep Maduro uit tot winnaar, maar kwam niet met gedetailleerde resultaten, in tegenstelling tot eerdere verkiezingen.

De oppositie – onder leiding van María Corina Machado, winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede van dit jaar – heeft verkiezingsgegevens vrijgegeven waaruit blijkt dat de oppositiekandidaat Edmundo González heeft gewonnen.

“Deze keer is Maduro helemaal alleen”, zegt prof. Rouvinski, die gelooft dat Maduro’s tijd “opraakt”.

“Rusland en China blijven misschien de Amerikaanse interventie bekritiseren, maar ze zijn niet bereid verder te gaan. De steun die hij in het verleden had, is er niet meer in reële termen, afgezien van bepaalde retorische uitspraken.”

Aanvullende berichtgeving door BBC Global Journalism