Kopo Letsatsi Sello heeft zijn 19-jarige zoon Moses sinds eind augustus niet meer gesproken. Sello zag hem voor het laatst op 30 juni en weet niet of zijn zoon nog leeft.
Mozes is een van de ongeveer 22 mannen die vertrokken Zuid-Afrika op 8 juli, in de overtuiging dat ze naar Moskou reisden voor “geavanceerde militaire training”. Ze keerden niet terug en werden in plaats daarvan naar verluidt gestuurd om voor te vechten Rusland in de Oekraïne oorlog.
De Zuid-Afrikaanse politie doet ook onderzoek naar de vermeende betrokkenheid van Duduzile Zuma-Sambudla, dochter van de voormalige president Jacob Zumasamen met twee anderen, Blessing Khoza en Siphokazi Xuma. Het onderzoek werd gestart na een andere dochter van Zuma heeft aangifte gedaan bij de politie tegen haar halfzus, beschuldigde haar ervan strijders voor Rusland te rekruteren en zei dat acht van haar familieleden tot de gerekruteerden behoorden.
Zuma-Sambudla heeft sindsdien ontslag genomen als parlementslid voor Zuma’s partij uMkhonto weSizwe (MK), maar ontkent wangedrag. De MK-partij heeft elke betrokkenheid ontkend.
In een aparte zaak zijn vijf verdachten gearresteerd omdat ze Zuid-Afrikanen zouden hebben gerekruteerd om voor te vechten Rusland. Hun proces begint op 10 februari bij de Kempton Park Magistrate’s Court in Gauteng.
Terwijl de autoriteiten beide zaken onderzoeken, is de kans klein dat de mannen voor Kerstmis terugkeren naar Zuid-Afrika.
‘Ik wil gewoon mijn zoon’
Spreken met FRANCE 24 vanuit zijn boerderij in BotswanaSello zei dat zijn zoon en zijn neef de enige twee rekruten uit Botswana waren onder een groep van ongeveer achttien voornamelijk Zuid-Afrikaanse mannen die naar Rusland gingen onder het mom van een veiligheidstraining.
Ze werden uitgenodigd voor “persoonlijke ontwikkelingstrainingen, waaronder wat zij VIP-beschermingstrainingen en militaire inlichtingentrainingen noemden”, legde Sello uit. In het begin had hij geen directe communicatie met de recruiters. Hij werd over de training verteld door de vader van de neef, die in contact stond met mensen waarvan werd aangenomen dat ze banden hadden met Zuma-Sambudla.
Hoewel Sello “een beetje sceptisch” was over de training, werd zijn zoon Moses overgehaald om te gaan.
Moses vertrok op 30 juni naar Zuid-Afrika en reisde rond 8 juli naar Rusland. Zijn retourticket was gedateerd op 28 juli. Maar “ze kwamen nooit meer terug”.
Na ruim een maand slaagde Sello erin met zijn zoon te praten. “Zij (zijn zoon en neef) belden mij op 28 augustus en zeiden dat ze gedwongen werden naar het oorlogsgebied te gaan, wat volgens hen gevaarlijk was.”
Het was de laatste keer dat ze elkaar spraken.
Tijdens dit gesprek zei Moses dat Zuma-Sambudla hen onder druk zette om een gevechtszone binnen te gaan. Er werd hen beloofd dat het maar voor 12 tot 15 dagen zou zijn, “dan zijn ze er wel uit”.
Bijna vijf maanden later: ‘We zijn hier hulpeloos’, zegt Sello.
Toen hij contact begon te leggen met de mensen die de mannen rekruteerden, werd hij doorverwezen naar Khoza, “omdat hij de man was die zich bij de jongens meldde”. Sello zegt dat Khoza hem vertelde dat hij half september naar Moskou zou gaan en hem zou bellen bij zijn terugkeer naar Zuid-Afrika.
Maar Khoza slaagde er niet in om de belofte op te volgen. “Hij heeft me nooit gebeld en mijn telefoontjes nooit aangenomen, en hij heeft mijn berichten nooit beantwoord, sinds de dag dat hij zei dat hij me zou bellen.”
Sello zei dat Zuma-Sambudla hem had verzekerd dat de jongens naar huis zouden terugkeren. Maar hun lot blijft onduidelijk.
“Sommigen zeggen dat ze dood zijn. Anderen zeggen dat ze nog leven”, zei hij. “Het is verschrikkelijk. Ik ben boos en heb pijn. Ik wil gewoon mijn zoon.”
Lees meer‘Pionnen in het oorlogsspel van Poetin’: Afrikaanse vrouwen worden naar dronefabrieken gelokt
Wagner-links en de ‘vleesmachine’
Sello had geruchten gehoord over mannen uit West-Afrika die verdwenen nadat ze naar Rusland waren gegaan. Dit voedde zijn vermoedens over de veiligheidstraining in Moskou. De vader van de neef, die contact had met de rekruteurs, kreeg hem echter herhaaldelijk te horen dat de jongens niet naar het front zouden gaan, maar alleen naar Moskou.
Tijdens hun laatste telefoontje in augustus vertelde Moses hem dat ze uniformen droegen met een insigne dat verband hield met eenheden die verbonden waren met Wagner-huurlingen.
FRANKRIJK 24 heeft dronebeelden verkregen van twee zwarte mannen die zijn omgekomen in een gevecht; hun identiteit is niet bevestigd. Hun uniformen zouden echter Sello’s bewering kunnen ondersteunen dat Afrikaanse rekruten in huursoldaten zijn beland in plaats van bij de Russische strijdkrachten.
De uniformen omvatten het ‘OS Archon’ – ОС Архон – embleem, waarvan wordt aangenomen dat het verband houdt met een ultra-nationalistische Russische militaire eenheid die banden heeft met Russische huurlingen, waaronder strijders die naast of binnen Wagner-gebonden structuren hebben geopereerd, zoals het Afrikakorps.
De camouflage-uniformen die de overleden soldaten dragen zijn vrij verkrijgbaar op de civiele markt en worden in veel landen gebruikt, aldus defensieanalist Ricardo Teixeira van het Zuid-Afrikaanse Instituut voor Race Relations. Hoewel hun uniformen niet Russisch zijn, legde Teixeira uit dat de kogelvrije vesten en de helm Russisch zijn.
Teixeira vertelde FRANKRIJK 24 dat er zeer weinig zwarte soldaten zijn onder de reguliere Russische strijdkrachten in Oost-Oekraïne, waardoor het waarschijnlijk is dat de mannen buitenlandse rekruten waren. Hij zei dat de timing van de beelden overeenkomt met een gevechtsmissie waaraan de Zuid-Afrikaanse groep zou hebben deelgenomen.
Zuma’s dringende brief
In een brief met de aanduiding “dringend” en gedateerd 19 september schreef voormalig president Jacob Zuma aan de Russische minister van Defensie Andrei Belousov, waarin hij de steun van de MK-partij bevestigde voor de Russische “Speciale Militaire Operatie” – zoals Rusland verwijst naar de oorlog in Oekraïne – en verklaarde dat 18 Zuid-Afrikanen naar Rusland waren gereisd voor “geavanceerde militaire training”.
Zuma schreef dat de mannen, in plaats van te worden ingeschreven voor een officiersopleiding, een basiscontract voor infanterie kregen in Pskov. Hij verzocht hun onmiddellijke terugtrekking uit de strijd en de annulering van hun contracten of overplaatsing naar niet-gevechtsrollen.
Teixeira trok de reden in twijfel om mannen voor training naar het buitenland te sturen, terwijl Zuid-Afrika een grote particuliere beveiligingsindustrie heeft.
“Het is heel duidelijk dat ze daar niet waren voor de training van lijfwachten. Er zijn 14.000 particuliere beveiligingsbedrijven in Zuid-Afrika en meer dan 650.000 actieve bewakers.”
Teixeira merkt op dat de Wagner Group aanwezig is in heel Afrika, ook in Pretoria en landen als Mali, Soedan en Libië. Hij zei dat Wagner en aanverwante groepen herhaaldelijk zijn beschuldigd van het rekruteren van mensen voor logistiek of technisch werk voordat ze hen in de frontlinie inzetten.
Lopende onderzoeken
Een woordvoerder van het Zuid-Afrikaanse presidentschap, Vincent Magwenya, zei op 15 december dat er geen nieuwe ontwikkelingen waren in het onderzoek.
De Oekraïense ambassadeur in Zuid-Afrika, Olexander Scherba, vertelde FRANKRIJK 24 dat, hoewel Oekraïne bereid is onderzoek te doen, de zaak in de eerste plaats onder de jurisdictie van Zuid-Afrika valt.
Toen hem werd gevraagd of de ambassade kon helpen de mannen naar huis te brengen, zei hij dat er “heel weinig, vrijwel niets” kon worden gedaan.
“De kwaadaardigheid van wat deze families is aangedaan is verbijsterend”, zei Scherba.
