Een van Michaels vrienden vertelde hem onlangs: “Ik ben niet opgebrand; ik voel me gewoon leeg.” Ze komt opdagen, haalt deadlines en weet te glimlachen tijdens vergaderingen. Maar haar werk voelt gewichtloos en los van het doel. Ze is niet de enige. GallupUit het State of the Global Workplace-rapport van 2025 blijkt dat slechts 21% van de werknemers wereldwijd betrokken is, en slechts één op de drie zegt dat het goed met ze gaat. Dat is geen flauwekul – het is een waarschuwingssignaal voor leiders en culturen.
Wanneer er leegte op het werk ontstaat, is onze reflex om te pathologiseren: “Is dit een burn-out? Heb ik een diagnose nodig?” Soms, ja, klinische omstandigheden vereisen klinische zorg. Veel van de hedendaagse strijd is echter fundamenteel filosofisch, gericht op kwesties als doel, waarden, identiteit en de zin van het leven. Die hebben niet altijd een medisch label nodig; ze hebben betere vragen nodig.
Waarom we een andere lens nodig hebben
Afscheid nemen is duur. Gallup schat dat een lage betrokkenheid de wereldeconomie jaarlijks 8,8 biljoen dollar kost, bijna 9% van het mondiale bbp. Manager De betrokkenheid neemt ook af: er zijn drie punten gedaald in 2024, met een rimpeleffect op de teams. De menselijke kosten? Teams voelen zich plat, leiders lopen op de vlucht en organisaties zien drukte aan als vooruitgang.
Cognitieve wetenschapper John Vervaeke verwijst naar ons huidige moment als een ‘betekeniscrisis’ – een cultureel tekort in het zingeven van ons leven. Dat frame helpt ons inzien dat de leegte die velen voelen niet altijd een stoornis is; vaak is het een signaal. Therapie is essentieel als er een klinisch risico bestaat. Maar als de voornaamste uitdaging het doel is – en niet de pathologie – kan filosofie de juiste eerste (of parallelle) stap zijn.
Hoe filosofische counseling eruit ziet op het werk
Filosofie op het werk manifesteert zich niet als abstracte debatten over Plato in de kantine. Het komt naar voren als gestructureerde reflectie op momenten waarop leiders zich vastgelopen, in conflict of onduidelijk voelen. In tegenstelling tot traditionele coaching, waarbij vaak de nadruk wordt gelegd op doelen en prestaties, of therapie, die zich richt op het genezen van emotionele wonden, schept filosofische counseling duidelijkheid, waardoor je rustiger wordt aan het onderzoeken van de ideeën, aannames en waarden die beslissingen bepalen.
In de praktijk betekent dit het creëren van een gespreksruimte waar leiders de diepere vragen kunnen onderzoeken die vaak onopgelost blijven tijdens kwartaalbeoordelingen of strategische planningssessies. Het gaat niet om het diagnosticeren of voorschrijven. Het gaat erom je een spiegel voor te houden over hoe je denkt, en dan zachtjes maar volhardend te vragen of die patronen je dienen. Soms helpt het toetsen van je kernideeën aan een tegengesteld filosofisch standpunt je om van gedachten te veranderen, maar het helpt je ook om je idee nauwkeuriger en gerichter te formuleren. Een filosofische counselingsessie is dat dus wel‘t over “advies.” Het‘Het is een onderzoek geleid door vragen als:
- “Wat bedoel je hier met succes?” (Definieer het concept voordat u het najaagt.)
- “Welke aannames behandel je als feiten?” (Laat de verborgen regels zien die u volgt.)
- “Welke verplichtingen vloeien voort uit jouw waarden?” (Verbind actie aan betekenis, niet aan stemming.)
Eén VP met wie ik werkte, voelde zich ‘achterop’ in haar carrière. Ze was niet van plan van baan te veranderen; ze vroeg zich af of ze dat wel moest doen. Van buitenaf was haar rol een succesverhaal: ze leidde complex, multifunctioneel werk, begeleidde toekomstige leiders en vormde de langetermijnstrategie. Maar omdat haar leeftijdsgenoten de sprong naar spetterendere titels leken te maken, had ze de mythe geïnternaliseerd dat een carrière alleen telt als deze zich in een rechte, opwaartse lijn beweegt.
Samen hebben we econoom verkend David Galenson’s onderscheid tussen conceptuele en experimentele vernieuwers: sommige leiders pieken vroeg met gedurfde, ontwrichtende visies, terwijl anderen meesterschap opbouwen door ervaring, iteratie en diepgang. Toen ze door die lens naar haar eigen pad keek, realiseerde ze zich dat haar huidige rol haar precies gaf wat een experimentele innovator nodig heeft: breedte, autonomie en herhaalde kansen om haar vak te verfijnen. Haar vooruitgang werd niet tot stilstand gebracht; het was accumuleren.
Toen ze haar traject eenmaal als cumulatief en niet als vertraagd zag, nam de druk af. Ze had geen nieuwe baan nodig; ze had een nieuw verhaal nodig. En met dat herkaderen keerden haar energie en haar zelfvertrouwen terug.
Een andere oprichter met wie ik samenwerkte, zat gevangen in ‘performatief’ productiviteit“, waarbij waarde gelijk wordt gesteld aan constante output. Nadat hij zijn diepere doel had ondervraagd, schakelde hij over van het najagen van ijdelheidsstatistieken naar het maken van op waarde afgestemde weddenschappen. Het aannemen van personeel werd bewuster. Productbeslissingen werden moediger. En zijn leiderschap werd veel duurzamer.
Praktische stappen voor leiders en organisaties
Het doel is niet om van leidinggevenden leunstoelfilosofen te maken. Het doel is om ze uit te rusten met hulpmiddelen die helpen bij het doorbreken van ruis, het verduidelijken van aannames en het baseren van beslissingen op betekenis in plaats van op momentum. Filosofen zijn zich al lang bewust van hun reputatie dat ze in gedachten verdwalen. Zoals Plato vertelt in TheaetetusThales viel ooit in een greppel terwijl hij naar de hemel keek.
Leiders hebben geen behoefte aan nog een abstract raamwerk op hun toch al volle bord. Filosofische counseling brengt de filosofie terug naar de grond, verbindt deze met alledaagse problemen en biedt duidelijke praktijken die ruimte creëren voor reflectie en inzicht zonder de productiviteit te laten ontsporen. Wanneer leiders deze lens naar de werkvloer brengen, versterken ze niet alleen hun eigen helderheid, maar normaliseren ze doelgericht onderzoek in de hele cultuur.
Hier zijn enkele concrete manieren om te beginnen met het verweven van filosofie in uw leiderschapstoolkit en organisatiesystemen:
- Voer een veronderstellingscontrole uit. Maak samen met een partner actuele dilemma’s op een rij. Vraag bij elk van deze vragen: Wat moet waar zijn wil mijn conclusie geldig zijn? Hoe zou ik de feiten anders kunnen interpreteren?
- Institutionaliseer socratische stand-ups. Vervang eens per maand een personeelsvergadering door een gefaciliteerde dialoog over een vraag over de eerste beginselen (bijvoorbeeld: Waar optimaliseren we voor?) en publiceer de redenering achter de beslissing, niet alleen de uitkomst.
- Bied een workshop Betekeniskaarten aan. Help leiders hun waarden, verplichtingen en gedrag in kaart te brengen. Als waarden niet tot betere keuzes leiden, zijn het geen waarden; het zijn slogans.
- Gebruik AI bedachtzaam. Medewerkers vertrouwen steeds vaker op chatbots. Gezondheidsdeskundigen Wees voorzichtig met het vertrouwen op generatieve AI voor de geestelijke gezondheid, omdat het waarborgen en nuance ontbeert. Organisaties moeten beleid opstellen en mensen opdracht geven om menselijke hulp te zoeken wanneer dat nodig is.
Return-to-office en hybride werk hebben het sociale weefsel verstoord. Microrituelen doen er echter toe: geef vijf minuten de tijd voor menselijke check-ins op Zoom, organiseer optionele ‘filosofiesalons’ of ontwerp persoonlijke dagen rond verbinding. Dit zijn geen tijdverspillers; het zijn vertrouwensbouwers.
Filosofie biedt leiders en teams een gedisciplineerde benadering om na te denken over wat belangrijk is, waardoor ze helder kunnen handelen in plaats van er alleen maar mee om te gaan. Uw collega die zich ‘leeg’ voelt, heeft wellicht geen diagnose nodig. Mogelijk moet ze haar denken heroriënteren door effectievere vragen te stellen. En die vragen zijn misschien wel de meest praktische hulpmiddelen die we hebben om door de complexiteit van het moderne werk te navigeren.
