Toen Japan tijdens het Meiji-tijdperk (1868-1912) moderniseerde, verbood de regering in 1872 tatoeages om een ‘beschaafd’ imago naar het Westen te projecteren. Hoewel de yakuza (het Japanse misdaadsyndicaat) in 1948 opnieuw werd gelegaliseerd, adopteerde hij later tatoeages op het hele lichaam als onderdeel van zijn uniform, waarbij de Edo-ideeën van groepstrouw behouden bleven en de associatie van tatoeages met de georganiseerde misdaad werd versterkt. Dat beeld, versterkt door yakuza-films uit de jaren zeventig, hangt nog steeds rond in openbare ruimtes zoals baden en sportscholen. Maar nu Japan meer buitenlandse bezoekers verwelkomt, nemen jongere generaties een meer mondiale houding aan en beginnen oude associaties te vervagen.
Hedendaagse Japanse tattoo-cultuur
Hoewel de erfenis van stigmatisering nog steeds in de publieke verbeelding leeft, breidt een nieuwe generatie Japanse tattoo-artiesten de betekenis van het inkleuren van het lichaam uit. Sommige mixen stijlen uit verschillende culturen; anderen herleiden ze tot een enkele punt. Voor jongere mensen is er nu een duidelijker onderscheid tussen irezumi – traditionele tatoeages die verband houden met de yakuza – en ‘mode-tatoeages’ in westerse stijl. Make-up artiest Yuuivisiedie in een tatoeagevriendelijk badhuis werkte, merkt op dat jongere klanten zelden van tatoeages hielden, hoewel ze af en toe klachten kreeg van oudere klanten die irezumi en mode-tatoeages op één hoop gooiden. Kunstenaar Coca voegt hieraan toe: “Vroeger werd ik door de politie aangehouden omdat ik zichtbare tatoeages had. Dat gebeurt nu minder, maar traditionele irezumi zal waarschijnlijk altijd een gevoel van angst met zich meebrengen.”
Terwijl de houding ten opzichte van tatoeages langzaam verandert, onderzoeken sommige kunstenaars die spanning op subtiliteit. Grafisch ontwerper Ayaka Katayamadie een klein roze stipje draagt van de kunstenaar HEEEE SATO op haar oorlel, stelde me voor aan die van Hanae 1 mm tatoeage – een kunstproject dat van tatoeage een rustige meditatie over individualiteit en universaliteit maakt in plaats van lichaamsversiering. Met het lichaam als medium inkt Hanae een enkele stip van één millimeter, klein genoeg om te worden aangezien voor een sproet, in een groeiende gemeenschap van duizenden, verspreid over generaties, nationaliteiten en regio’s. Elk merkteken weerspiegelt tijd en verandering, gebonden aan het lichaam dat het draagt. Vanwege zijn minimale, bijna onzichtbare vorm keert het de gebruikelijke blik van tatoeage om: in plaats van gemaakt te zijn zodat anderen het kunnen zien, is het alleen van de drager. “Het is als een geheime geluksbrenger”, vertelt Ayaka. Hoewel Hanae zich niet identificeert als tattoo-artiest, overbrugt haar werk kunst en lichaamsaanpassing, waarbij individualiteit en universaliteit met elkaar worden verbonden via de gedeelde ervaring van het mens-zijn. Geworteld in diverse stedelijke steden zoals Tokio en Hanae’s 1 mm tatoeage breidt stilletjes de perceptie van tatoeages in Japan uit.
