Frankrijk richt zich op de jihadistische vijand die tien jaar na Bataclan nooit is verdwenen

Net nu Frankrijk de tiende verjaardag van de bloedbaden in Bataclan viert, is er opnieuw een herinnering gekomen aan de duurzaamheid van de jihadistische dreiging.

Een voormalige vriendin van de enige jihadist die de aanslagen van november 2015 heeft overleefd, is gearresteerd op verdenking van het beramen van haar eigen gewelddadige daad.

De vrouw – een 27-jarige Franse bekeerling tot de islam genaamd Maëva B – begon een briefschrijfrelatie met de 36-jarige Salah Abdeslam, die na zijn veroordeling in 2022 een levenslange gevangenisstraf uitzit in de gevangenis nabij de Belgische grens.

Toen gevangenisbewakers ontdekten dat Abdeslam een ​​USB-stick had gebruikt die jihadistische propaganda bevatte, herleidden ze de oorsprong ervan tot persoonlijke ontmoetingen die de gevangene had met Maëva B.

Rechercheurs onderzochten vervolgens Maëva B’s eigen computer en telefoon, waar ze bewijs vonden dat ze mogelijk een jihadistische aanval had gepland. Maandag werd ze samen met twee vermeende medewerkers onder gerechtelijk onderzoek geplaatst.

Nu Frankrijk tien jaar geleden de ergste aanval in zijn moderne geschiedenis herdenkt, heeft de arrestatie de aandacht gevestigd op de vijand die nooit is weggegaan.

Op de avond van 13 november 2015 voerden jihadistische schutters en zelfmoordterroristen een reeks gecoördineerde aanvallen uit die culmineerden in een bloedige aanval op de concertzaal Bataclan in het oosten van Parijs.

Daarvoor bliezen drie zelfmoordterroristen zichzelf op buiten het Stade de France, waar een voetbalinternational aan de gang was. Vervolgens openden anderen in de bende met kalasjnikovs het vuur op mensen die dronken in bars en cafés niet ver van de Bataclan.

Daar was net een optreden van de Amerikaanse groep The Eagles of Death Metal begonnen, toen drie jihadisten binnenstormden en lukraak in de zaal schoten. Ze namen gijzelaars en bliezen zichzelf vervolgens op toen de politie binnenkwam.

In totaal kwamen 130 mensen om het leven, waarvan 90 in de Bataclan, en ruim 400 werden in het ziekenhuis behandeld. Talloze anderen leden aan een psychologisch trauma.

Het woord Bataclan is sindsdien in Frankrijk een synoniem geworden voor extreme islamitische aanvallen, op vrijwel dezelfde manier als 9/11 dat in de VS deed.

Hoewel er sindsdien nog meer aanslagen hebben plaatsgevonden, zoals het vrachtwagenbloedbad in Nice in juli 2016 en de onthoofding van leraar Samuel Paty in oktober 2020, onderscheidt de omvang en de organisatie van 13 november 2015 zich.

Tien jaar later is er veel veranderd. De verdwijning van de groep Islamitische Staat (IS) als belangrijke kracht in Syrië en Irak betekent dat de middelen om complexe terroristische projecten te bedenken, plannen en uit te voeren sterk zijn afgenomen.

De Bataclan-aanvallers waren jonge mannen van voornamelijk Noord-Afrikaanse afkomst, gerekruteerd in België en Frankrijk, opgeleid op IS-gebied in het Midden-Oosten, die vervolgens verscholen tussen een enorme stroom migranten naar Europa terugkeerden.

Overal konden ze putten uit een netwerk van supporters die onderdak, vervoer en geld aanboden.

Volgens de vooraanstaande Midden-Oostendeskundige Gilles Kepel zijn inlichtingendiensten ook zeer effectief geworden in het beheersen van online radicalisering.

“Ze hebben nu toegang tot IT-middelen… waardoor ze veel individuele initiatieven kunnen detecteren, vaak niet erg geavanceerde… en ze kunnen tegenhouden voordat ze uitkomen”, zei hij in een interview met Le Figaro.

Maar volgens Kepel komt het gevaar nu voort uit wat hij ‘ambient jihadisme’ noemt.

“De dreiging is nu van eigen bodem en een stuk jonger. Het voedt zich met vriendschappen en sociale netwerken van gelijkgestemden, zonder dat er ooit noodzakelijkerwijs mensen zijn die bevelen moeten geven en gehoorzamen”, zei hij.

De dreiging is volgens hem des te zorgwekkender omdat deze zo poreus is: de gebeurtenissen in Gaza en Israël hebben een “traumatisch effect” op de hoofden van veel burgers en worden “uitgebuit door de ondernemers van woede”.

De huidige politieke crisis in Frankrijk vergroot ook het gevaar, zo betoogt hij, waarbij een machteloos presidentschap plaats maakt voor een partijdig parlement waarin extremisten van links en rechts steeds meer de macht in handen hebben.

“Als wat ons scheidt belangrijker wordt dan wat ons als Frans volk verenigt en de nationale consensus verbreekt, zal er een kloof onder onze voeten ontstaan ​​en zal het geweld steeds minder beperkingen kennen”, zei hij.

De herdenkingen van donderdag zullen de hele dag plaatsvinden op de verschillende aanvalslocaties, met als hoogtepunt de opening van een tuin op 13 november nabij het stadhuis van Parijs.

Als de avond valt, baadt de Eiffeltoren in het rood, wit en blauw van de Franse vlag.

De Franse media staan ​​vol met verslagen en herinneringen, waarbij overlevenden beschrijven hoe hun leven is veranderd.

In een onverwachte ontwikkeling heeft Salah Abdeslam via zijn advocaat laten weten bereid te zijn mee te werken aan elke poging tot ‘herstelrecht’ – een procedure waarbij slachtoffers en daders elkaar ontmoeten om de impact van een misdrijf te bespreken.

Het idee is door sommige families naar voren gebracht, maar anderen zijn er fel tegen.

Volgens Laurent Sourisseau, een cartoonist ook bekend als Riss, die werd neergeschoten en gewond bij de aanslag op Charlie Hebdo een paar maanden vóór de bloedbaden in Bataclan, is het aanbod van Abdeslam “pervers”.

‘Er bestaat herstelrecht voor andere vormen van misdaad – gewone misdaden’, zei hij.

“Maar terrorisme is geen gewone misdaad. Salah Abdeslam wil ons laten denken dat zijn misdaad net als alle andere was. Maar dat was het niet.”