PARIJS — PARIJS (AP) — Gecoördineerde terroristische aanslagen veranderde Parijs donderdag tien jaar geleden in een theater van bloed en onheil, met geweervuur op caféterrassen, explosies bij een stadion en een nachtelijk bloedbad in de Bataclan-concertzaal waarbij 132 mensen om het leven kwamen en honderden gewond raakten.
Veel gezinnen meten de tijd als ‘vóór’ en ‘na’ de aanslagen. De nacht heeft het gevoel van veiligheid en doelgerichtheid van Frankrijk opnieuw vorm gegeven, waardoor de veiligheid werd verhard en tegelijkertijd een burgerreflex voor solidariteit werd verdiept die tien jaar later nog steeds voortduurt.
Parijs viert het donderdagjubileum met eerbetoon onder leiding van de president Emmanuel Macron en de burgemeester van Parijs, Anne Hidalgo, op elke aanvalslocatie.
De evenementen beginnen bij Gate D van het Stade de France in Saint-Denis, waar het eerste slachtoffer, Manuel Dias, werd gedood, en verplaatsen zich vervolgens naar de caféterrassen in het 10e en 11e arrondissement en ten slotte naar de Bataclan.
Ouders, partners en vrienden van de slachtoffers zullen tijdens elke minuut stilte het dichtst bij de gedenkplaten staan, met een kleine groep familieleden naast Macron voor de kranslegging volgens het ‘families eerst’-protocol van de ceremonie.
Op de Place de la République laten Parijzenaars, net als in 2015, kaarsen, bloemen en briefjes achter aan de voet van het standbeeld van nationaal symbool Marianne, en volgen ze de ceremonies op een gigantisch scherm. Kinderen komen samen met hun ouders om kaarsen aan te steken en bloemen te leggen. Het zijn kleine, vertrouwde gebaren die het plein tot een gedeelde herinnering maken. Stadsbestuurders hebben het publiek gevraagd de bijeenkomsten rustig te houden en gezinnen de ruimte te geven bij de gedenktekens.
Aan de vooravond van het jubileumwoensdag werden het standbeeld en de omliggende gebouwen blauw, wit en rood verlicht en kwamen tientallen mensen bijeen voor een nachtelijke wake, met kaarsen aan hun voeten.
“Tien jaar later is de emotie nog steeds intact” en moet de hoop gedeeld worden “ondanks de pijn en de afwezigheid”, zei Hidalgo tijdens het evenement.
De herdenkingen culmineren in de Jardin du 13-Novembre, een nieuwe herdenkingstuin tegenover het stadhuis. Het is ontworpen in samenwerking met de slachtoffers en draagt de 132 namen van de doden op granieten stèles, met beplanting die de aanvalslocaties weerspiegelt en banken voor reflectie. Ontwerpers voegden op verzoek van gezinnen kleine tekenen van leven toe – vogelbaden, nestkasten, schaduw – voor kinderen. De ceremonie is gepland om 18.00 uur en zal worden bijgewoond door Macron en Hidalgo.
De Eiffeltoren zal na het vallen van de avond, net als woensdagavond, opnieuw worden verlicht in de kleuren van de Franse vlag, een stil eerbetoon aan de skyline van Parijs. De Franse voetbalfederatie zal een minuut stilte en andere eerbetoon in acht nemen tijdens de Franse WK-kwalificatiewedstrijd tegen Oekraïne in het Parc des Princes.
Op 13 november 2015 – een vrijdag – sloegen negen schutters en zelfmoordterroristen van de Islamitische Staat binnen enkele minuten na elkaar toe. Zelfmoordterroristen ontploften buiten het Stade de France; gewapende mannen schoten kogels over caféterrassen; en drie aanvallers bestormden de Bataclan om 21.47 uur, waarbij 90 mensen omkwamen voordat de politie het beleg beëindigde. Twee overlevenden die later door zelfmoord omkwamen, zijn inmiddels onder de slachtoffers erkend.
Voor overlevenden heropent de datum wonden.
“Het tienjarig jubileum is aangebroken en emoties en spanning zijn overal voor ons overlevenden”, zegt Arthur Dénouveaux, die uit de Bataclan ontsnapte en leiding geeft aan de vereniging Life for Paris. “Je geneest nooit volledig. Je leert alleen anders te leven.”
Velen beschrijven een tweede taak na verdriet: het gewone weer opbouwen – werk, vriendschap, lawaai – zonder terug te deinzen.
A Het proces van 2021–2022 eindigde met levenslange gevangenisstraf zonder voorwaardelijke vrijlating voor Salah Abdeslam, de enige overlevende aanvaller, en veroordelingen voor 19 anderen. Voor velen heeft het afleggen van verantwoording de spanning van het trauma of het dagelijkse herstelwerk niet weggenomen; het verduidelijkte wat beschermd moest worden.
Terwijl namen worden gelezen en kransen worden gelegd, is de boodschap van ambtenaren en families consistent: denk aan de slachtoffers, eer de hulpverleners en behoud de gewone genoegens die de aanvallers wilden vernietigen.
Het doel, zeggen planners, is simpel: verdriet zonder spektakel, herinnering met ruimte voor de levenden.
___
Nicolas Garriga en Sylvie Corbet in Parijs hebben bijgedragen aan dit rapport.
