De regering-Trump bepaalt nu wat de toekomst in petto heeft voor Oekraïne, en bij uitbreiding voor Europa, op het gebied van territoriale integriteit, soevereiniteit en veiligheid. Washington streeft ernaar een deal te sluiten om een einde te maken aan de grootschalige oorlog die Rusland in februari 2022 heeft gelanceerd en die de Russische president Vladimir Poetin tegen Oekraïne heeft gevoerd, zelfs als dit betekent dat al lang bestaande internationale principes moeten worden opgegeven die de erkenning van grondgebied dat door militaire bezetting is verworven, verbieden.
Voor Europa in bredere zin, en voor de Europese Unie in het bijzonder, staat er echter veel meer op het spel dan deze beginselen, die Washington zelden prioriteit heeft gegeven in zijn eigen buitenlands beleid.
Poetin afschrikken van verdere agressie en ervoor zorgen dat Oekraïne zowel politiek als economisch stabiel is, vormt de kern van de veiligheids- en politieke zorgen van het blok. Een oplossing van het conflict die er niet in slaagt een van beide te bereiken, zou de eigen veiligheid van het blok op de lange termijn in gevaar brengen.
Dit alles moet uiteraard worden beheerd en er tegelijkertijd voor worden gezorgd dat de regering-Trump zelf de Europese veiligheid niet verder in gevaar brengt door opnieuw twijfel te zaaien over haar inzet voor de veiligheidsinfrastructuur van de NAVO. Maar Europa is al, zij het te laat, begonnen zich bewust te worden van deze zorgen. Vorig jaar besteedden 23 NAVO-leden de doelstelling van 2 procent van het bbp aan defensie, en de alliantie kwam een nieuwe doelstelling overeen om de kernuitgaven voor defensie tegen 2035 te verhogen tot ten minste 3,5 procent van het bbp, waarbij nog eens 1,5 procent van het bbp zou worden besteed aan kritieke infrastructuur en aan de uitbreiding van hun industriële defensiebasissen.
Meer direct heeft Europa voor het eerst sinds juni 2022 ook de VS overtroffen in de totale militaire hulp aan Oekraïne, met een toegewezen bedrag van 72 miljard euro (83,6 miljard dollar), vergeleken met de 65 miljard euro (75,5 miljard dollar) van Washington eind april, volgens de Ukraine Support Tracker.
Maar ongeacht de uitkomst van de pogingen van de regering-Trump om Oekraïne in de richting van een onderhandelingspositie te duwen die Poetin wellicht bereid is te aanvaarden, is de toegenomen Europese steun niet voldoende om de stagnatie in de Amerikaanse financiering te compenseren. Militaire hulp is ook slechts een deel van het plaatje: Kiev is ook afhankelijk van de fiscale hulp van het Westen om het voortbestaan van zijn regering te garanderen. En de rekening voor de wederopbouw blijft alleen maar groeien naarmate de aanvallen en luchtaanvallen van Rusland voortduren. In februari schatte de Wereldbank dit op 524 miljard dollar (506 miljard euro) – ongeveer 280 procent van het bbp van Kiev in 2024.
Zonder dramatische actie loopt Europa het risico overgelaten te worden aan de grillen van Trump wat betreft zijn toekomstige veiligheid, ondanks het feit dat het niet alleen heeft gezwicht voor zijn eisen op het gebied van NAVO-uitgaven en militaire steun aan Oekraïne, maar ook op het gebied van de handel via overeenkomsten die ervoor hebben gezorgd dat de gemiddelde importtarieven van de VS op importen uit de EU en Groot-Brittannië scherp zijn gestegen.
Maar er is een duidelijke beleidskeuze die Europa kan maken om ervoor te zorgen dat de financiële steun aan Kiev de komende jaren voldoende blijft en om de uitkomst van een eventuele oplossing van het conflict vorm te geven, terwijl tegelijkertijd Poetin verder wordt afgeschrikt.
De Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk kunnen actie ondernemen om de Russische staatsfondsen die sinds 2022 in hun jurisdictie zijn bevroren, in beslag te nemen. Het allerbelangrijkste is dat ze beslag kunnen leggen op de 185 miljard euro (214,8 miljard dollar) die bevroren is bij het in België gevestigde clearinghuis Euroclear – waarvan het grootste deel nu in contanten is en dus snel kan worden ingezet of geherinvesteerd – evenals op de Russische overheidsfondsen die zijn bevroren bij de in Luxemburg gevestigde rivaal van Euroclear, Clearstream, die naar schatting ongeveer 20 miljard euro bedragen. euro ($23,2 miljard).
Europa is zich niet onbewust van deze mogelijkheid, en debatteert er zelfs al maanden over. De activa van Euroclear zijn al gebruikt ter ondersteuning van een eerdere lening van 50 miljard dollar (43 miljard euro) aan Oekraïne, die in januari 2025 werd afgerond en die gedekt is door de inkomsten uit die activa.
Er werd verwacht dat Europa tijdens de bijeenkomst van de Europese Raad op 18 en 19 december een plan naar voren zou brengen om een nieuwe lening te creëren – een lening ter waarde van maar liefst 140 miljard euro (162,6 miljard dollar) – als zekerheid over de activa, na het uitstellen van een definitief besluit tijdens de vorige raadsvergadering op 23 oktober. De vertraging was grotendeels te wijten aan de koppigheid van de Belgische regering, die schadevergoeding heeft geëist van de rest van Europa, terwijl ze de gesprekspunten van het Kremlin onderschreef dat een dergelijke stap ongekend zou zijn.
Toch zijn er genoeg precedenten. In de loop van de Tweede Wereldoorlog werden Duitse en Japanse staatseigendommen door de Verenigde Staten in beslag genomen. In het laatste geval werden de Japanse tegoeden zelfs bevroren vóór de aanval op Pearl Harbor, waarvan het merendeel later werd behouden onder het Vredesverdrag van San Francisco van 1951.
De dreigementen van het Kremlin om België te verwikkelen in decennialange rechtszaken zijn eveneens overdreven. Ze vertrouwen op een bilateraal investeringsverdrag van vóór de ineenstorting van de Sovjet-Unie, waar Poetin en zijn bondgenoten al niet in zijn geslaagd een succesvol beroep te doen om hun bezittingen vrij te geven of eerdere sancties aan te vechten. Daarnaast zijn er tientallen onopgeloste claims tegen Rusland ter waarde van tientallen miljarden dollars bij Europese rechtbanken – waaronder de arbitrage-uitspraak van ruwweg 13 miljard euro ($15 miljard) die energiebedrijf Uniper tegen Gazprom heeft gewonnen wegens verstoring van de gasvoorziening in 2022. De grootste en belangrijkste zaak blijft de uitspraak uit 2014 aan voormalige aandeelhouders van Yukos, over de onteigening van hun bedrijf door het Kremlin. Die uitspraak overleefde alle beroepen: in oktober 2025 verwierp het Hooggerechtshof van Nederland de laatste uitdaging van Rusland en bevestigde dat de uitspraak – nu gewaardeerd op meer dan 65 miljard dollar, inclusief rente – definitief is en afdwingbaar is tegen Russische staatseigendommen wereldwijd. De handhaving zal echter nog steeds afhangen van het vinden van geschikte Russische activa die rechtbanken willen en kunnen in beslag nemen.
Het Kremlin zal zich zeker inlaten met rechtszaken en rechtszaken over deze geschillen, zoals het herhaaldelijk heeft gedaan tijdens Poetins ambtstermijn. Maar het zal verliezen, en als zijn nationale belangen op het spel staan, zal het betalen. Rusland heeft herhaaldelijk voldaan aan ongunstige uitspraken toen cruciale toegang tot westerse markten of activa op het spel stond. De enige duidelijke gevallen waarin het Westen of Rusland geld teruggeeft dat verschuldigd is als gevolg van rechtszaken die voortkomen uit de Russische oorlog, zijn de schikkingen die zijn betaald door de Russische staatsverzekeraar NSK en luchtvaartmaatschappij Aeroflot over de inbeslagname door Poetin van vliegtuigen die van westerse bedrijven waren geleased in 2022.
Er is geen excuus voor de vertraging die Europa tot nu toe heeft opgelopen. Elke maand van inactiviteit verhoogt zowel de financiële last voor Europa als de waarschijnlijkheid dat Washington een deal zal sluiten die de Europese belangen buitenspel zet. De vraag is nu van cruciaal belang: hoe kunnen we de voortdurende financiering van Oekraïne en zijn vermogen om zijn verdediging op peil te houden, veiligstellen. Het is ook des te belangrijker dat Europa in actie komt voordat de regering-Trump boven haar hoofd een deal met het Kremlin probeert te sluiten.
Het 28 punten tellende ‘vredesplan’, geformuleerd door insiders van het Kremlin en vorige maand ondertekend door Trumps speciale gezant en oude medewerker Steve Witkoff, omvat niet alleen het verdelen van dezelfde bevroren fondsen en eist zelfs dat Europa zelf nog eens 100 miljard dollar ter beschikking stelt, maar zou ook bevroren Russische activa afleiden van de wederopbouw van Oekraïne, terwijl Europa een extra financiële last rechtstreeks oplegt. Een dergelijk akkoord zou ervoor zorgen dat Europa een nog grotere rekening moet betalen als het Kremlin zijn verplichtingen niet nakomt – zoals het deed met de wapenstilstandsovereenkomsten die in 2014 en 2015 werden gesloten na de eerste invasie van Oekraïne.
Europa beschikt over de macht om zijn politieke, economische en militaire veiligheid te bevorderen in de onderhandelingen over de toekomst van Oekraïne, en het mag niet bang zijn om daarvan gebruik te maken.
De in dit artikel geuite standpunten zijn die van de auteur en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs het redactionele beleid van Al Jazeera.
