Er is dit jaar geen film zoals Opstanding. Bi Gans monumentale nieuwe sci-fi-epos is een eeuwenoude saga, verteld in zes hoofdstukken, waarin de geschiedenis van de cinema in kaart wordt gebracht, en de manier waarop deze in de loop van haar bestaan met de mensheid heeft samengewerkt en deze heeft beïnvloed. Er is een plot – met een vergezocht sciencefiction-uitgangspunt en de jacht op de laatste man die nog droomt – maar in werkelijkheid: Opstanding gaat over de wisselwerking tussen kunst en emotie, en de enorme breedte van de menselijke verbeelding.
Dit is geen gemakkelijke film om vast te pinnen of uit te leggen. Echt, elk frame voelt alsof je het moet zien om het te geloven. Of deze recensie je op de een of andere manier kan overtuigen om te zien opstanding, dan heb ik mijn deel gedaan. Bi Gan heeft hier iets bereikt dat de moeite waard is om te ervaren: een staaltje filmische kunst.
In de verre, verre toekomst hebben mensen onsterfelijkheid bereikt. Maar de manier waarop ze dat hebben gedaan, is door hun vermogen om te dromen op te offeren. De weinige overgebleven mensen met het vermogen om te dromen worden ‘Deliirants’ genoemd en worden uit genade opgejaagd en afgeslacht door individuen die ‘The Other Ones’ worden genoemd. Want welke arme zielen zouden nog willen dromen?
Eén zo’n Deliriant (Jackson Yee) heeft zijn toevlucht gezocht in het verleden. Maar door zo lang in de droomwereld te leven, is hij gemuteerd en monsterlijk geworden. Miss Shu (Shu Qi) krijgt medelijden met hem en besluit hem een genadige ondergang te gunnen door een filmprojector in hem te plaatsen en hem de laatste momenten van zijn leven in zijn filmische dromen te laten beleven. Zo beginnen de hoofdstukken die elk fungeren als een liefdesbrief aan een ander decennium in de film. Het eerste hoofdstuk speelt zich af als een stomme film, compleet met het vervaagde, geelachtige kleurenpalet en korrelige titelkaarten, waarbij juffrouw Shu de Deliriant ontdekt als een verdwaasd slachtoffer van een opiumhol. De tweede neemt ons mee naar een spionagethriller uit de jaren dertig waarin de Deliriant wordt beschuldigd van moord. De derde vindt de Deliriant 30 jaar later, gestrand in een spookachtige boeddhistische tempel. De vierde is een zonnig misdaaddrama uit de jaren 70 waarin de Deliriant een oplichter is die een weesmeisje onder zijn hoede neemt. De vijfde speelt zich af als een Hong Kong-drama uit de jaren 90, waarin de Deliriant op oudejaarsavond 1999 verliefd wordt op de vriendin van een gangster.
Opstanding zit boordevol opvallende beelden die het gevoel geven dat ze nog nooit eerder op het scherm zijn weergegeven.
Janus Films
Niet sinds de Wachowski’s Wolkenatlas heeft een film geprobeerd om op zo ambitieuze wijze de breedte van de menselijke ervaring, zowel uit het verleden als het heden, weer te geven. Maar in tegenstelling tot de misplaatste (maar bewonderenswaardige!) sciencefictionfilm van de Wachowski’s uit 2012, Opstanding weet op alle mogelijke manieren te slagen. Elk onderscheidend hoofdstuk slaagt er niet alleen in om het gevoel van elk decennium vast te leggen op een manier die moeilijk te verwoorden is: de harde schaduwen en paranoia van de jaren dertig, de doelloze verveling van de jaren zestig, de wilde wetteloosheid van de jaren zeventig, de hopeloze en hoopvolle verlatenheid van de millenniumwisseling. Dat elk afzonderlijk frame er anders uitziet dan al het andere dat op film wordt weergegeven Opstanding voel me des te monumentaler. Een camera reist door de geest van een man – zijn ogen en gezicht transparant – en breekt door een raam en komt in een trein. Een angstaanjagend silhouet van een man gehuld in rook en schaduwen verandert in een monster achter de spiegel. De schaduw van een vrouw hangt boven een jongetje dat onder een autokerkhof aan het slopen is.
Bi herschept schilderijen van Andrew Wyeth in al hun sombere aquarellen, ensceneert imitaties van Wong Kar Wai’s humeurigste en meest iconische beelden, en brengt hulde aan de Chinese cinema op zijn hoogtepunt. Toch slaagt de filmmaker er nog steeds in om beelden te creëren die we nog nooit op het scherm hebben gezien. Het culmineert allemaal in een film die niet alleen aanvoelt als een voortreffelijk gemaakte ode aan de cinema, maar ook als een kunstzinnigheid die tot leven komt: een tijdcapsule die bewuster is geworden en zich een weg uit de grond naar je hersenen heeft ingegraven.
Terwijl de Deliriant door zijn filmische dromen strompelt, worden we geplaagd door een gevoel van onheil; dat dit allemaal gedoemd is om uiteindelijk te eindigen. Elke ondergang die de Deliriant ervaart, is een beetje leger, een beetje gewoner. De onderstroom van melancholie die Bi door zijn film heen weeft, wordt sterker en verandert in verdriet, vooral als Opstanding bereikt zijn tragische climax. Het laatste schot van Opstanding lijkt dit zeker te bezegelen: we zitten in een wassen bioscoop gevuld met beeldjes die allemaal smelten als het scherm in brand wordt gestoken. Is dit het laatste stervende geratel voor de cinema zoals wij die kennen? Een laatste snik van kunstenaarschap? Misschien wel met AI En implosie van de industrie aan de horizon is het allemaal voorbestemd om in vlammen op te gaan. Maar als dat zo is, hebben we tenminste dit meesterwerk om er afscheid van te nemen.
