Als het gaat om aanpassingen, vooral van boeken, is trouw altijd een onderwerp van discussie. Veel fans willen boven alles getrouwheid, in wezen exacte replica’s van het bronmateriaal, en beschouwen elke afwijking als beledigend voor de oorspronkelijke maker. Zeker, daar zijn veel voorbeelden van auteurs die de verfilmingen van hun boeken absoluut haattenzoals Stephen King met ‘The Shining’, maar er zijn ook mensen die het geweldig vinden om iemand anders hun bronmateriaal op spannende manieren te zien herinterpreteren (zoals Chuck Palahniuk die de filmversie van ‘Fight Club’ verkiest boven zijn eigen roman).
Maar hoe gemakkelijk het ook is om te zeggen dat je genoten hebt van een veelgeprezen film als ‘Fight Club’, het is zoveel moeilijker om een film te verdedigen die kritisch werd gefilterd en geflopt aan de kassa. En toch, enigszins verrassend, was dat het geval met de legendarische ‘Dune’-maker Frank Herbert, die eigenlijk een aantal aardige dingen te zeggen had over de lang verguisde film van David Lynch. “Dune”-film (die beter is dan de reputatie doet vermoeden).
Sterker nog, rond de tijd dat de film in de bioscoop in 1984 uitkwam, vertelde Herbert Amusement vanavond dat hij veel waardeerde van wat Lynch deed met zijn “Dune” -bewerking. “Het verhaal is er. Ze hebben het verhaal gered. Het is er allemaal. Dat is waar de auteur zich zorgen over maakt”, legde Herbert uit. “Het is een andere taal op dat scherm en als ze handig en gevoelig zijn in het kiezen van hun visuele metaforen, komt het verhaal van het scherm.”
Bovendien was er maar één moment in zijn oorspronkelijke boek waarvan Hebert wenste dat het de definitieve versie van Lynchs film had gehaald: een cruciaal banket waarbij veel van de hoofdpersonen uit het verhaal betrokken waren. “Ik weet waarom ze het deden. Er zijn tijdsbeperkingen en andere verhaalbeperkingen”, gaf hij toe.
Frank Herbert had gelijk: David Lynch heeft een goede Dune-film gemaakt
Het banket dat Herbert noemde is echt een van de beste en belangrijkste ontwikkelingen in zijn originele ‘Dune’-boek. Het brengt het hele politieke landschap en de subtekst van de roman samen in één moment, waarbij de personages links en rechts subtiele hints geven over hun ware bedoelingen. Deze interactie zou ook veel hebben toegevoegd aan het politieke commentaar in de verfilming van Lynch, als die erin was opgenomen.
Zeker, Lynch’s “Dune” heeft zijn problemen. Naast dat het de politieke kracht van Herberts bronnenmateriaal mist, negeert het ook volledig de thema’s van het verhaal over het gevaar van messiaanse figuren. In plaats daarvan vereenvoudigt de film van Lynch de zaken en presenteert de hoofdpersoon, Paul Atreides (Kyle MacLachlan), als een duidelijke held die de dag redt en de morele dubbelzinnigheid van zijn tegenhanger in Herberts roman mist.
Toch zijn er genoeg goede dingen aan de film, vooral de beelden. Lynch legt de vreemdheid van Herberts boek vast en verbetert het zelfs, vooral als het gaat om de meer afwijkende karakters van het verhaal (namelijk de vreemde kleine gemuteerde wezens die bekend staan als de gilde-navigators). Zelfs Herbert dacht van wel, toen hij het werk prees dat Lynch en production designer Anthony Masters deden als artiesten voor de film. “Waarom zouden ze de visuele betekenis van de film niet verbeteren? En ze hebben een vrije licentie om dit te doen. Dit is waar film over gaat”, zoals de auteur het verwoordde.
Zeker, Lynch was nooit verlegen om te bespreken hoe ongelukkig hij was met het maken van ‘Dune’. maar het blijft een fascinerende kijk op de roman van Herbert, zowel wat betreft de beelden als hoe echt Lynchiaans het aanvoelt. Het is esoterisch, compact, vol betekenis en vaak ronduit bizar. Het ziet eruit en voelt aan als geen andere film, net als het boek.
