Franklin J. Schaffners “Patton” is een Hollywood-uitbijter uit de jaren zeventig. Uitgebracht aan het begin van het decennium, toen de oppositie tegen de oorlog in Vietnam met de dag groeide, knetterde de film, in zijn weergave van de titanische generaal George S. Patton uit de Tweede Wereldoorlog, met een gevechtsgekke hartstocht die zo overdreven was dat veel critici en bioscoopbezoekers vonden dat het een soort stealth-, anti-oorlogssatire moest zijn geweest. In haar negatieve recensie voor The New Yorker schreef Pauline Kael: “Deze film is zowel een satirisch epos als een vierkant feest, maar de satire werkt averechts. De stijl van de film zelf bevestigt Patton, de oorlogsliefhebber, als een held.”
“Patton” komt hilarisch sterk over met zijn klassieke openingsscène, waarin de stormachtige generaal de troepen toespreekt voor een enorme Amerikaanse vlag, maar er is hier niets overdreven. “We gaan die waardeloze Hun-klootzakken bij de bosjes vermoorden”, verklaart Patton. Dit is tam vergeleken met zijn belofte dat “we hun levende ingewanden zullen uitsnijden en ze zullen gebruiken om de treden van onze tanks te smeren.” Patton leefde voor oorlog en genoot van de wreedheid die deze bij hemzelf en de mannen onder zijn bevel teweegbracht.
In Roger Eberts viersterrenrecensie van ‘Patton’ hij ontkracht het idee dat er iets satirisch of anti-oorlogsachtigs aan Schaffners film zou zijn. ‘Het was een harde verheerlijking van de militaire ethiek’, schreef hij, ‘verpersoonlijkt door een man wiens gebreken en excentriciteiten hem in vredestijd marginaliseerden, maar het ideale theater in de strijd vond.’ Dit klopt, en het scenario van Francis Ford Coppola (wat hem een Academy Award voor het beste bewerkte scenario opleverde), hamert dit huis zonder enige subtiliteit. Je gaat niet naar een biopic over een man als Patton op zoek naar nuance. En toch maakte Ebert duidelijk dat de centrale uitvoering van de film allesbehalve uit één noot bestaat.
Roger Ebert prees krachtig de vertolking van Patton door George C. Scott
‘Patton’ werd genomineerd voor tien Academy Awards en won er zeven, waaronder die voor Beste Film, Beste Regisseur en Beste Acteur. Hoewel elk van die andere winnaars erkenning verdiende, is het veilig om te zeggen dat niemand zelfs maar in de running zou zijn geweest zonder de magnifieke prestaties van George C. Scott. Hoewel Ebert ‘Patton’ prees als ‘een van de meest overzichtelijke oorlogsfilms’, dacht hij dat Scott erin slaagde ‘een man met veel lagen te portretteren die ernaar verlangt om op één niveau over te komen’.
Scott is echt de trekpleister voor deze film. Hij is zelden buiten beeld en domineert vrijwel elke scène als hij voor de camera staat. Hij wordt versterkt door het feit dat hij de Duitse tacticus Erwin Rommel door de woestijn heeft geleid, en is woedend over wat hij beschouwt als zwakte van zijn beschuldigingen (die hem ertoe brachten een soldaat te slaan die aan PTSD lijdt en als gevolg daarvan zijn carrière verloor). Patton kan verdwaald zijn als hij niet in het heetst van de strijd zit, maar totdat hij uiteindelijk uit de actie wordt gehaald, zou hij zijn vrije tijd op zijn minst kunnen vullen door zijn strateeggeest te lezen en te verbeteren. Toch zijn de meest memorabele momenten in “Patton” dat Scott zijn borst uitsteekt en roemt in de branie die de generaal naar het slagveld bracht.
Interessant genoeg wordt in de recensie van Ebert geen melding gemaakt van een element dat ‘Patton’ zo vreemd genoeg herbekijkbaar maakt: de vrolijke orkestpartituur van Jerry Goldsmith. De echoënde, trompetgeschalde triolen en het hoofdthema (een inspirerende mars) zijn zoals goede filmmuziek kan zijn. Afgezien daarvan geeft Ebert perfect de schittering van “Patton” weer, maar ik raad je aan eerst de film te bekijken (welke /Film een van de 20 beste oorlogsfilms noemde) voordat hij zijn recensie las.
