2026 zal zijn het jaar waarin de verwatering van de Amerikaanse dollar – de stille erosie van zijn mondiale dominantie doordat landen in alternatieven handelen en betalen – momentum begint op te bouwen. Hoe meer Washington de dollar als wapen gebruikt, hoe meer de wereld manieren bedenkt om deze te omzeilen.
Het Amerikaanse aandeel in de wereldhandel is dat wel gevallen van een derde in 2000 tot slechts een kwart vandaag. Naarmate de opkomende economieën meer met elkaar handelen, speelt de dollar minder een centrale rol in de goederenstroom. De Indiase en Russische handel worden nu uitgedrukt in roepies, dirhams en yuans. Meer dan de helft van de Chinese handel verloopt nu via CIPS, China’s eigen grensoverschrijdende betalingssysteem, in plaats van SWIFT – het mondiale berichtennetwerk dat lange tijd werd gedomineerd door westerse banken. Andere handelspartnerschappen zoals Brazilië-Argentinië, de VAE-India en Indonesië-Maleisië experimenteren ook met afwikkeling in lokale valuta.
Tegelijkertijd beginnen centrale banken over de hele wereld andere valuta dan de dollar als reserve te accumuleren. De dollar maakte het goed 72 procent van de mondiale reserves in 1999. Vandaag is het aan 58 procent– en vallen. Een munt is alleen veilig als dat zo is gadegeslagen veilig zijn. Maar de percepties zijn aan het verschuiven.
Oplopende Amerikaanse begrotingstekorten – voorspeld op $ 1,9 biljoen in 2025 – samen met een groter wordend tekort op de lopende rekening, naar schatting 6 procent van het bbp, verhogen de druk op de dollar. Daarbovenop komt het overmatig gebruik van de ‘drukpers’, wat betekent dat er grote hoeveelheden nieuw geld worden gecreëerd om de uitgaven te financieren. Ooit opgevangen door het “exorbitante privilege” van de dollar als de dominante reservevaluta ter wereld, roepen deze trends nu vragen op over het mondiale vertrouwen in de dollar.
Zelfs de markt voor Amerikaanse staatsobligaties, waarvan ooit werd aangenomen dat deze oneindig liquide en universeel aanvaardbaar was als ongerept onderpand, heeft zijn glans verloren. Vanaf nu is het voorbij $27 biljoen in Amerikaanse staatsobligaties – leningen van investeerders aan de overheid, gesteund door het volledige vertrouwen en krediet van de Verenigde Staten – die in het mondiale financiële systeem circuleren. Dat betekent meer obligaties om te verhandelen, meer om af te wikkelen, meer om terug te betalen en meer om op de balansen van dealers te absorberen. Maar grote financiële instellingen als JPMorgan, Citi en Goldman, die primaire dealers waren die liquiditeit verschaften, zijn niet dienovereenkomstig opgeschaald. Als iedereen wil verkopen, zijn er op dit moment niet genoeg balansen om de verkopen op te vangen – tenzij de Fed tussenbeide komt. Dit is het geval sinds de ineenstorting van de staatsobligatiemarkt in maart 2020, die een historisch onvermogen markeerde van de meest liquide en vertrouwde markt ter wereld – Amerikaanse staatsobligaties – om in een moment van stress te functioneren zonder tussenkomst van de centrale bank.
In 2026 zal de echte bedreiging voor de dollar wellicht niet van één enkele rivaliserende munt komen. In plaats daarvan zal het afkomstig zijn van alternatieve betalings- en afwikkelingssystemen die zijn gebouwd om op dollars gebaseerde kanalen te omzeilen – vooral in opkomende markten die nooit ten volle hebben genoten van de zekerheid van dollarliquiditeit of betrouwbare toegang tot dollarnetwerken.
De race om alternatieven te ontwerpen is begonnen. Eén zo’n alternatief is mBrug– een project waarbij centrale banken in China, Hong Kong, Thailand en de Verenigde Arabische Emiraten samenwerken met de Bank for International Settlements om een systeem op te bouwen waarmee landen elkaar onmiddellijk kunnen betalen met behulp van hun eigen digitale versies van nationale valuta. Een ander wel BRICS betalenwaardoor BRICS+-landen – Brazilië, Rusland, India, China, Zuid-Afrika en hun nieuwe leden – rechtstreeks in hun eigen valuta geld naar elkaar kunnen sturen voor handel en investeringen. Deze zijn bedoeld om de handel sneller, goedkoper en minder afhankelijk van de dollar te maken.
