De angstaanjagende ontsnapping uit el-Fasher in Darfur

Abdulqadir Abdullah Ali liep tijdens de lange belegering van de Soedanese stad el-Fasher ernstige zenuwschade aan zijn been op, omdat hij geen medicijnen voor zijn diabetes kon krijgen.

De 62-jarige loopt zwaar mank, maar hij was zo in paniek toen strijders van de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF) uiteindelijk de stad in de westelijke regio van Darfur veroverden, dat hij tijdens het rennen geen pijn voelde.

“De ochtend dat de RSF arriveerde, gingen er kogels af, veel kogels en explosieven”, zegt hij.

“Mensen waren de controle kwijt (van angst), ze renden hun huizen uit, en iedereen rende in verschillende richtingen, de vader, de zoon, de dochter – rennend.”

De val van el-Fasher na een belegering van achttien maanden is een bijzonder wreed hoofdstuk in de burgeroorlog in Soedan.

De BBC is naar een tentenkamp in Noord-Soedan gereisd, opgezet in door het leger gecontroleerd gebied, om uit de eerste hand de verhalen te horen van degenen die zijn ontsnapt. Het team werd gedurende het hele bezoek door de autoriteiten in de gaten gehouden.

De RSF vecht sinds april 2023 tegen het reguliere leger, toen een machtsstrijd tussen hen uitbrak in oorlog.

De overname van el-Fasher was een grote overwinning voor de paramilitaire groepering, waardoor het leger uit zijn laatste positie in Darfur werd verdreven.

Maar bewijzen van massale wreedheden hebben tot internationale veroordeling geleid en meer Amerikaanse aandacht gevestigd op pogingen om het conflict te beëindigen.

Waarschuwing: dit rapport bevat details die sommige lezers mogelijk verontrustend vinden.

We vonden de heer Ali rondzwervend door het kamp, ​​gelegen in de woestijn, ongeveer 770 km (480 mijl) ten noordoosten van el-Fasher, vlakbij de stad al-Dabbah.

Hij probeerde zijn gezin in te schrijven voor een tent.

“Zij (RSF-strijders) schoten op de mensen – de ouderen, de burgers, met scherpe munitie, ze zouden hun wapens op hen leegmaken,” vertelde hij ons.

“Een deel van de RSF kwam met hun auto’s. Als ze zagen dat iemand nog ademde, reden ze eroverheen.”

De heer Ali zei dat hij rende wanneer hij kon, over de grond kroop of zich verstopte als de dreiging te dichtbij kwam. Hij slaagde erin het dorp Gurni te bereiken, een paar kilometer van el-Fasher.

Gurni was de eerste stopplaats voor velen die de stad ontvluchtten, waaronder Mohammed Abbaker Adam, een plaatselijke functionaris in het nabijgelegen Zamzam-kamp voor ontheemden.

De heer Adam trok zich terug in el-Fasher toen Zamzam in april door de RSF werd overspoeld, en vertrok de dag voordat ze de stad in oktober veroverden.

Hij liet een witte baard groeien om zichzelf ouder te laten lijken, in de hoop dat dit tot een mildere behandeling zou leiden.

‘De weg hier was vol dood’, zei hij.

“Ze schoten enkele mensen vlak voor ons neer, droegen ze vervolgens en gooiden ze ver weg. En onderweg zagen we dode lichamen in de open lucht, onbegraven. Sommigen hadden daar twee of drie dagen gelegen.”

“Er zijn zoveel mensen verspreid”, voegde hij eraan toe. “We weten niet waar ze zijn.”

Sommigen van degenen die de lange tocht naar al-Dabbah niet hadden gemaakt, bereikten een humanitair knooppunt in Tawila, zo’n 70 km van el-Fasher.

Anderen staken de grens over naar Tsjaad. Maar volgens de VN is er geen rekening gehouden met minder dan de helft van de 260.000 mensen die naar schatting in de stad waren voordat deze viel.

Hulporganisaties denken dat veel mensen niet ver zijn gekomen, omdat ze niet konden ontsnappen vanwege gevaar, detentie of de kosten om zich een weg naar buiten te kopen.

De heer Adam zei dat de strijders ook vrouwen verkrachtten, wat de wijdverbreide verhalen over seksueel geweld bevestigt.

‘Ze namen een vrouw achter een boom, of brachten haar ver van ons vandaan, uit het zicht, zodat je het niet met je eigen ogen zou zien’, zei hij.

“Maar je hoorde haar schreeuwen: ‘Help mij, help mij.’ En ze kwam en zei: ‘Ze hebben me verkracht.'”

Er zijn vooral vrouwen in het kamp, ​​en velen willen niet geïdentificeerd worden om de achterblijvers te beschermen.

Een 19-jarige vrouw vertelde ons dat RSF-strijders bij een controlepost een meisje hadden meegenomen uit de groep waarmee ze reisde, en dat ze haar moesten achterlaten.

‘Ik was bang,’ zei ze. “Toen ze haar bij de controlepost uit de auto haalden, was ik bang dat ze bij elke controlepost een meisje zouden meenemen. Maar ze namen haar gewoon mee, en dat bleef zo ​​totdat we hier aankwamen.”

Ze was hierheen gereisd met haar jongere zus en broer. Haar vader, een soldaat, was in de strijd omgekomen. Haar moeder was niet in el-Fasher toen het viel.

Dus ontvluchtten de drie broers en zussen te voet de stad met hun grootmoeder, maar ze stierf voordat ze Gurni bereikten, waardoor ze alleen verder moesten gaan.

“We hadden niet genoeg water meegenomen omdat we niet wisten dat de afstand zo ver was”, zei de jonge vrouw.

“We liepen en liepen en mijn grootmoeder viel flauw. Ik dacht dat het misschien een gebrek aan voedsel of water was.

“Ik controleerde haar pols, maar ze werd niet wakker, dus zocht ik een dokter in een nabijgelegen dorp. Hij kwam en zei: ‘Je grootmoeder heeft je haar ziel gegeven.’ Ik probeerde mezelf bij elkaar te houden vanwege mijn zus en broer, maar ik wist niet hoe ik het aan mijn moeder moest vertellen.”

Ze waren allemaal bijzonder bezorgd over hun 15-jarige broer, omdat de RSF vermoedde dat vluchtende mannen met het leger hadden gevochten.

De jongen beschreef zijn beproeving bij een controlepost toen alle jonge mannen uit de voertuigen werden gehaald.

“De RSF ondervroeg ons urenlang in de zon”, legde hij uit. ‘Ze zeiden dat we soldaten waren – sommige van de ouderen waren dat waarschijnlijk ook.

“De RSF-strijders stonden boven ons en cirkelden om ons heen, sloegen ons en bedreigden ons met hun geweren. Ik verloor de hoop en zei tegen hen: ‘Wat je me ook wilt aandoen, doe het.’”

Uiteindelijk lieten ze hem gaan – nadat zijn 13-jarige zus hen had verteld dat haar vader dood was en dat hij haar enige broer was. Ze werden herenigd met hun moeder in het kamp in al-Dabbah.

Veel mensen beschrijven dat de RSF de oude mannen en vrouwen scheidt van de mannen in de strijdlustige leeftijd.

Dat overkwam Abdullah Adam Mohamed in Gurni, waardoor hij werd losgescheurd van zijn drie kleine meisjes van twee, vier en zes jaar oud. De parfumverkoper zorgde al voor hen sinds zijn vrouw vier maanden geleden omkwam bij een bombardement.

“Ik gaf mijn dochters aan de vrouwen (die met ons meereisden)”, zei hij tegen de BBC. “Toen bracht de RSF grote voertuigen en wij (de mannen) waren bang dat ze ons met geweld zouden rekruteren. Dus sommigen van ons renden weg en vluchtten de buurt in.

“De hele nacht dacht ik: hoe ga ik mijn kinderen terug vinden? Ik heb al zoveel mensen verloren – ik was bang dat ik ze ook zou verliezen.”

De heer Mohamed ontsnapte, maar anderen niet. De heer Ali zei dat hij van een afstand zag dat de RSF het vuur opende op een groep mannen.

“Ze hebben de mannen vermoord, niet de vrouwen, maar de mannen zijn allemaal neergeschoten”, zei hij tegen de BBC. “Er waren veel doden en we renden weg.”

De heer Ali en de heer Adam verlieten Gurni op ezels en reisden ’s nachts naar het volgende dorp, Tur’rah.

De heer Mohamed bereikte ook Tur’rah, waar hij herenigd werd met zijn meisjes. Van daaruit namen ze voertuigen voor de lange rit naar al-Dabbah.

Velen arriveerden met lege handen in het kamp. Ze hadden de stad verlaten met bijna niets bij zich en moesten betalen om door de controleposten te komen.

“De RSF-strijders hebben ons alles ontnomen wat we hadden: geld, telefoons en zelfs onze mooie kleren”, zei Adam. “Bij elke stop lieten ze je je familieleden bellen om geld over te maken naar je mobiele telefoonrekening voordat ze je door lieten gaan naar het volgende controlepunt.”

De RSF vertelde de BBC dat zij beschuldigingen van systematisch misbruik tegen burgers verwierp.

“De specifieke aantijgingen die zijn geuit – plunderingen, moorden, seksueel geweld of mishandeling van burgers – weerspiegelen niet onze richtlijnen”, zegt dr. Ibrahim Mukhayer, adviseur van de leider van RSF, generaal Mohammed Hamdan Dagalo.

“Elk RSF-lid waarvan bewezen is dat hij verantwoordelijk is voor wangedrag, zal volledig aansprakelijk worden gesteld.”

Hij zei dat de groep geloofde dat de beschuldigingen van wijdverbreide wreedheden deel uitmaakten van een politiek gemotiveerde mediacampagne tegen hen door wat hij islamitische elementen binnen de door het leger geleide regering van Soedan noemde.

De RSF heeft video’s gepubliceerd om te proberen het verhaal opnieuw vorm te geven, waarin haar officieren mensen begroeten die El-Fasher ontvluchten, vrachtwagens die humanitaire hulp binnenbrengen en medische centra worden heropend.

De heer Mohamed vertelde de BBC dat RSF-voetsoldaten brutaler waren als hun officieren niet aanwezig waren, terwijl de heer Adam wat hij omschreef als pogingen van de paramilitaire groep om haar imago te verbeteren afwees.

“Ze hebben deze strategie”, zei hij. “Ze zullen tien tot vijftien mensen verzamelen, ons water geven en ons filmen alsof ze ons aardig behandelen.

“Zodra de camera’s weg zijn, zullen ze ons gaan slaan, ons heel slecht behandelen en alles afpakken wat we hebben.”

Eerder dit jaar stelden de VS vast dat de RSF genocide had gepleegd in Darfur.

Maar de Soedanese strijdkrachten en de daarmee verbonden milities zijn ook beschuldigd van wreedheden, waaronder het aanvallen van burgers die ervan verdacht worden de RSF te steunen, en het zonder onderscheid beschieten van woonwijken.

Dit bijzonder brutale hoofdstuk in de verwoestende oorlog in Soedan heeft de aandacht van de Amerikaanse president Donald Trump getrokken. Hij heeft beloofd directer betrokken te raken bij de lopende Amerikaanse inspanningen om tot een staakt-het-vuren te komen.

Voor degenen die aan El-Fasher zijn ontsnapt, lijkt dat een ver vooruitzicht. Ze zijn keer op keer gebroken door dit conflict en hebben geen idee wat er daarna zal gebeuren.

Maar ze zijn veerkrachtig. De heer Ali had niets gehoord van de plotselinge interesse van Trump. Hij had ambtenaren achtervolgd om toestemming te krijgen om in het kamp te verblijven in een tent waar, zegt hij, “we kunnen leven en rusten”.