In 2024 wij meer broeikasgassen uitgestoten in één jaar in onze atmosfeer terechtkomen dan enig jaar daarvoor. De stijging ten opzichte van 2023 was klein – 0,8 procent – maar toch blijven de mondiale emissies stijgen, ondanks dat de wetenschap ons vertelt dat we de mondiale emissiecurve hadden moeten verbuigen tegen 2020 omlaag.
De emissies in onze atmosfeer zijn aan het werk: ze verwarmen de planeet, verzuren onze oceanen en leiden tot door het klimaat veroorzaakte rampen: hittegolven, branden, overstromingen, droogtes en stormen. Voor sommige klimaateffecten kan verwoesting worden gevolgd door het moeizame herstelwerk. Maar voor veel natuurlijke systemen, zoals onze tropische koraalriffen, bereikt de druk die we erop uitoefenen het rijk van permanente achteruitgang en uiteindelijke ineenstorting.
Nu we de opwarming van de aarde van 1,5 graden Celsius naderen – de wereldwijd overeengekomen grens van het Akkoord van Parijs –we lopen het risico dat er omslagpunten ontstaan. Het zijn sluimerende reuzen die in hun gezonde toestand de stress dempen en de planeet afkoelen; systemen met drempels die, eenmaal overschreden, leiden tot onomkeerbare verschuivingen, van het temperen naar het versterken van stress, waardoor de veerkracht van de planeet verloren gaat en het tempo van de veranderingen wordt versneld.
Zodra de kantelpunten zijn overschreden, bestaat er ook een niet-triviaal risico op gevaarlijke cascades, waarbij de eerste reeks kantelsystemen een domino-effect heeft op andere kantelpunten, waardoor ze over hun drempels worden geduwd, waardoor een dominoreeks ontstaat en de kans groter wordt dat de aarde uit haar stabiele toestand afdrijft.
Veel kantelelementen zijn nu bekend: het Amazone-regenwoud, de Groenlandse ijskap, de Atlantische meridionale kantelcirculatie (of AMOC). Maar op welk niveau van opwarming ze precies hun omslagpunt zullen overschrijden, wordt nog steeds onderzocht en beperkt door de wetenschap.
Voor sommige systemen geldt echter wij hebben veel hoger zekerheid. Tropische koraalrifsystemen – de regenwouden van de oceaan – staan bekend om hun biodiversiteit, onvoorstelbare rijkdom aan kleur en leven, zijn de broedplaats voor een groot aantal vissoorten en bieden levensonderhoud aan meer dan 400 miljoen mensen. Ze zullen waarschijnlijk ook een van de eerste ecosystemen zijn die we volledig verliezen door de klimaatverandering als we geen stapsgewijze verandering zien in de maatregelen om onze uitstoot te verminderen.
Dit zou verwoestend zijn. Naast hun unieke ecologische betekenis vormen koraalriffen de ecologische basis voor grote sectoren van de wereldeconomie, waaronder toerisme en visserij. ter waarde van tientallen miljarden dollars. Dat zijn ze ook essentiële natuurlijke bescherming voor veel kustgebieden tegen stormen en erosie.
Het grootste koraalrif ter wereld en het rijkste mariene ecosysteem op aarde – het Great Barrier Reef in Australië –in 2025 opnieuw een massale bleekgebeurtenis meegemaakt. Bleken is wanneer koralen de algen in hun systemen verdrijven en spookachtig wit worden. Koralen zijn dieren die in symbiose leven met de algen, en hoewel ze bleekgebeurtenissen kunnen overleven, hebben ze tijd nodig om te herstellen. Toch heeft het Great Barrier Reef er in 2024 ook één meegemaakt. En in 2022, 2020, 2017 en 2016.
