“Als je op deze wereld komt, wordt er ook iets anders geboren. Je begint je leven en het begint een reis naar jou toe. Het beweegt langzaam, maar het stopt nooit. Waar je ook gaat, welk pad je ook neemt, het zal volgen…”
In het openingsverhaal van “Hemel gezonden”, de voorlaatste aflevering van Dokter Wie Seizoen 9 en die van de show beste aflevering ooitHet lijkt erop dat de 12e dokter (Peter Capaldi) naar de dood verwijst. Wat is tenslotte meer aanwezig in ons leven dan de dreigende zekerheid dat die levens uiteindelijk zullen eindigen? Het is ook een belangrijke vraag waar de dokter mee worstelt in de loop van het meesterlijke televisie-uur dat ‘Heaven Sent’ heet: terwijl hij vastzit in een gigantisch labyrintisch kasteel, wordt hij achtervolgd door een langzame, monsterlijke, logge figuur die alleen bekend staat als The Veil, die hem dreigt te vermoorden tenzij hij zijn donkerste geheimen opbiecht.
Maar naarmate de aflevering zich ontvouwt en de ware gruwelijke aard ervan wordt onthuld (woordspeling bedoeld), wordt het duidelijk dat de metafoor die centraal staat in ‘Heaven Sent’ tweeledig is: het andere dat je voortdurend achtervolgt totdat het je inhaalt en verteert is … verdriet. “We zitten allemaal wel eens opgesloten in een kasteel van verdriet”, zei schrijver en showrunner Steven Moffat achter de schermen. featurette op de aflevering. “En dat is een beetje het verhaal: zich een weg banen uit zijn verlies.”
Spoilers vooruit!
“Heaven Sent” begint onmiddellijk nadat de dokter het verwoestende verlies heeft geleden van zijn naaste metgezel, Clara (Jenna Coleman). Maar voordat hij haar dood kan verwerken, of zelfs haar lichaam van de straat kan plukken waar het ligt, wordt hij naar het kasteel geteleporteerd, waar hij gevangen zit in zijn eigen persoonlijke hel en achtervolgd wordt door de dingen van zijn nachtmerries. En terwijl hij het kasteel verkent, ontdekt hij aanwijzingen die zijn achtergelaten door iemand wijst hem de weg naar buiten. Maar de dokter heeft alles nodig – zowel zijn onmenselijke slimheid als zijn vastberadenheid – om het kasteel en zijn monster te verslaan.
Op papier is ‘Heaven Sent’ een relatief eenvoudig verhaal. De dokter, alleen, gevangen op één locatie met één monster. Zelfs regisseur Rachel Talalay, die het beste werk uit haar carrière aflevert in deze adembenemende, angstaanjagend gefilmde aflevering, dacht dat eerst ook. Maar net als de rijke, diep complexe thema’s is de structuur van ‘Heaven Sent’ bedrieglijk eenvoudig. Het komt neer op de grote wending van de aflevering, waaruit blijkt dat de dokter vastzit in een tijdlus. Hij is niet de eerste versie van de Doctor die in dit kasteel arriveert, en hij zal ook niet de laatste zijn. En de enige manier om deze tijdlus te doorbreken is door het onmogelijke te doen: zijn verdriet frontaal onder ogen zien. Of, met andere woorden, miljarden jaren en duizenden lichamen besteden aan het doorbreken van een diamanten muur.
Daarin schuilt het genie van de aflevering: dat de centrale plotwending ook dienst doet als emotionele climax. De dokter offert zichzelf liever keer op keer op voordat hij zijn vijanden de bekentenis geeft die ze willen (de waarheid over de hybride, de afleiding voor de overkoepelende verhaallijn van het seizoen). En op dezelfde manier moet de dokter keer op keer verteerd worden door verdriet, voordat hij uiteindelijk door een onmogelijk harde muur heen breekt en zichzelf ervan bevrijdt. Het is een ongelooflijke prestatie om van verdriet in wezen het monster van de week van de show te maken, maar Moffat, die vertelt over het proces om dat te bereiken in Doctor Who-tijdschriftonthulde hoe hij het deed:
Ik dacht: ‘Mensen praten altijd over verdriet als alleen zijn’, dus maakte ik de dokter helemaal alleen. Verdriet komt en treft je elke keer dat je stopt of rust, dus gaf ik hem de sluier. En verdriet is elke dag wakker worden met dezelfde pijn en proberen daar doorheen te breken, dus gaf ik hem de rest van de tijd een diamanten muur om tegenaan te slaan. Kortom, hij droeg een berg weg met zijn tranen.
De dokter vindt troost in een gehavend portret van Clara dat hij in het kasteel ontdekt.
BBC
Het is die onstuimige mix van ideeën die Moffat in zijn script verwerkt, waarbij hij het beste van zijn puzzeldoos-schrijven combineert met de bereidheid van hem en Capaldi om de dokter als personage te verkennen en te ondervragen. Dokter Wie als show. In een BBC-featurette onthulde Capaldi dat hij altijd dacht dat de show ‘over de dood’ ging, door te zeggen: ‘Er zit een heel, heel krachtig doodsmotief in, namelijk dat het hoofdpersonage sterft. En ik denk dat dit een van de krachtigste mysteries is. Want ergens daarin zien mensen dat dit is wat er in het leven gebeurt: je hebt dierbaren en dan gaan ze weg. Maar je moet doorgaan.’
Door die strijd met verdriet letterlijk te maken, doet ‘Heaven Sent’ wat Dokter Wieen televisie in het algemeen, doet het het beste: een ervaring die zo afschuwelijk, abstract en onuitsprekelijk is, omzetten in iets tastbaars. Het is het soort verhalen vertellen waar de beste genre-tv in uitblinkt: of dat nu zo is Kwijt’s meesterwerk van liefde door de tijd’De constante,” of Buffy de vampierdoder’s eigen worsteling met de absurditeit van de dood in ‘The Body’, of welke aflevering dan ook De restjes. “Heaven Sent had automatisch op elke lijst met “Beste tv-afleveringen aller tijden” moeten belanden, maar daarbuiten wordt er nauwelijks over gesproken Dokter Wie cirkels. Waarom?
Ondanks zijn lofbetuigingen wordt ‘Heaven Sent’ daarbuiten grotendeels vergeten Dokter Wie ventilator cirkels.
BBC
Toen ‘Heaven Sent’ in november 2015 in première ging, kreeg het vrijwel universele lof voor het script van Moffat en de stemmige, opvallende regie van Talalay. Het was geprezen vanwege zijn avant-garde karakter, zijn expressionistische beelden, en hoe het opriep Ingmar Bergmans klassieker uit 1957 Het zevende zegel, maar kreeg ook kritiek omdat het te verwarrend en ontoegankelijk was voor het gemiddelde Dokter Wie kijker. En hoewel het experimentele karakter de aflevering een Hugo Award-nominatie opleverde, verloor deze uiteindelijk een aflevering van Jessica Jones. (En je kunt elke erkenning van de Emmy’s vergeten.)
Het kan zijn omdat ‘Heaven Sent’, ondanks het aanpakken van universele thema’s als verdriet en sterfelijkheid, er onlosmakelijk mee verbonden is dokter wie, de show. Moffats andere alom geprezen verhaal, “Blink”, wordt nog steeds geprezen als de beste aflevering van de serie, vooral omdat het weinig introductie vereist in de concepten van Dokter Wie. Maar ‘Heaven Sent’ gaat ervan uit dat de kijker niet alleen enthousiast heeft zitten kijken Dokter Wiemaar dat ze erin geïnteresseerd zijn om de show en het hoofdpersonage ondervraagd en ontleed te zien op manieren die ze nog nooit eerder hebben meegemaakt. Hoe gaat de man die altijd wegloopt om met zijn verdriet als hij gedwongen wordt op één plek te blijven? Wat is de relatie van de show met de dood?
Dat zijn de vragen die ‘Heaven Sent’ verheffen van simpelweg een goede televisie-aflevering tot een geweldige – nee, een meesterwerk. Het kan tien jaar geleden zijn dat het niet de erkenning heeft gekregen die het verdient, maar dat is oké, we kunnen wachten. Als de dokter een eeuwigheid kan wachten, kunnen wij dat ook.
