Er heerst onzekerheid over het lot van het langverwachte Museum of West African Arts (MOWAA) in Benin City, Nigeria. De oprichting van het museum was aanvankelijk gekoppeld aan de restitutie van de Benin-bronzen; Toen de plannen voor het nieuwe ultramoderne instituut in 2020 voor het eerst werden onthuld, werd het museum gepromoot als de “meest uitgebreide tentoonstelling (van Benin-bronzen) ter wereld.“
Maar vanwege eigendomskwesties was het al jaren duidelijk dat de bronzen beelden niet in het nieuwe museum zouden belanden.De focus van MOWAA ligt eerder op het dienen als een krachtpatser voor de hedendaagse Afrikaanse kunst, maar ook als een onderzoeks- en conserveringscentrum om een nieuwe generatie Nigeriaanse archeologen en kunstconservatoren op te leiden.Maar het feit dat het museum nog steeds vaak wordt geassocieerd met de Benin Bronzes blijft de sleutel tot het begrijpen van een ingewikkeld dispuut dat de inauguratie van het miljoenendollarproject heeft verstoord.Gerestitueerde bronzen beelden nu in bewaring bij traditionele heerserDe Benin Bronzes verwijzen naar enkele duizenden voorwerpen gemaakt door de Edo-bevolking van de 15e tot de 19e eeuw. Ze versierden het koninklijk paleis van het koninkrijk Benin, in wat nu de staat Edo, Nigeria is, totdat het tijdens een beruchte inval in 1897 door Britse soldaten werd geplunderd.De schatten kwamen terecht in de collecties van verschillende westerse musea, waaronder het British Museum, het Humboldt Forum in Berlijn en het Metropolitan Museum of Art in New York.Na jarenlange claims van Nigeria hebben verschillende Europese musea overeenkomsten getekend om de kunstwerken in 2022 terug te geven. Het restitutieproces bestaat uit meerdere fasen en sommige objecten zijn al teruggegeven.In 2023 ondertekende de toenmalige president van Nigeria, Muhammadu Buhari, een wet waarin werd bepaald dat de traditionele koning van het Edo-volk, de Oba van Benin, de eigenaar en bewaarder van de artefacten was.Sommige critici vrezen dat de schatten door de koninklijke erfgenaam kunnen worden geprivatiseerd.Momenteel zijn veel van de bronzen beelden te zien in het Nationaal Museum in Benin City, waar van 3 tot 28 november een openbare tentoonstelling van de schatten (die door DW is gezien) wordt gehouden.Oba van Benin beledigd door nieuw museumDe aanhangers van Oba Ewuare II vrezen dat MOWAA plannen heeft om de Benin Bronzen van de vorst af te pakken, en protesteren daarom tegen de nieuwe culturele instelling.“Wij beschouwen de opening en de inbedrijfstelling van MOWAA als illegaal, als een belediging voor onze vereerde troon”, vertelde Osaru Iyamu, een van de protestleiders, aan DW.De demonstranten verstoorden het openingsweekprogramma van MOWAA, dat van 11 tot en met 15 november zou plaatsvinden, door het hoofdgebouw binnen te dringen tijdens een preview-evenement dat afgelopen weekend door internationale gasten werd bijgewoond.De gasten – zo’n 250 projectpartners, donoren, diplomaten en hoofden van culturele instellingen – werden geëvacueerd en “veilig begeleid naar beveiligde locaties”, zeiden de museumorganisatoren in een verklaring op Instagram. De opening van het museum is voor onbepaalde tijd uitgesteld.De directeur van MOWAA, Phillip Ihenacho, vertelde DW dat hij bedroefd was door de verstoringen en dat de museumorganisatoren hoopten “een dialoog te hebben met alle belanghebbenden, om te zien of we een weg vooruit kunnen vinden.”Oba Ewuare II wil naar verluidt het museum onder zijn controle hebben en de naam veranderen in het Benin Royal Museum. Hij beweert dat dit de oorspronkelijke naam was die werd gebruikt om de instelling te promoten en te financieren.“Er is geen enkele institutionele investeerder die ons geld heeft gegeven die enig idee heeft dat we iets anders zijn dan het Museum voor West-Afrikaanse Kunsten. We hebben ons nooit voorgedaan als iets anders”, zegt Ihenacho.MOWAA is een non-profit trust die is opgericht om onafhankelijk te zijn van overheidsinvloeden.Het project, dat naar schatting 25 miljoen dollar (21,5 miljoen euro) zal kosten, is gefinancierd door een reeks internationale instanties, waaronder de Franse en Duitse regering, de Getty Foundation, de Open Society Foundation en het British Museum, samen met steun van de Nigeriaanse federale overheid en de deelstaatregering van Edo.Valse berichten compliceren de zaakVroege MOWAA-plannen promootten het project als het Edo Museum of West African Arts. Edo – wat zowel de naam is van de Nigeriaanse staat waar het museum is gevestigd als van de mensen die afstammelingen zijn van het oude Benin-koninkrijk – werd uit de naam van het museum geschrapt, wat sommige lokale autoriteiten tegenwerkte.Er doen berichten de ronde dat de deelstaatregering van Edo het door MOWAA bezette land heeft teruggevorderd en dat zij het vroegere gebruik ervan als het Benin Central Hospital zou herstellen.De Duitse ambassadeur in Nigeria, Annett Günther, schreef op X: “Dit lijkt niet waar te zijn. Het kantoor van de gouverneur verzekerde mij gisteren dat er niets is ingetrokken door de MOWAA en verklaart dat dit een oplichterij op sociale media is.”Moderne infrastructuren ‘onderdeel van het restitutieproces’Voorafgaand aan de opening van het museum concentreerden verschillende nieuwsartikelen waarin MOWAA werd geprofileerd zich op de afwezigheid van de Benin-bronzen in de tentoonstelling, tot ergernis van de directeur van het museum.De openingstentoonstelling ‘Nigeria Imaginary: Homecoming’ is een uitgebreide versie van de gevierde Biënnale van Venetië, waarin de Nigeriaanse geschiedenis, identiteit en actuele gebeurtenissen aan de orde komen. “Voor een groot deel van de westerse pers, die zich bezighoudt met het verhaal van de teruggave van gestolen voorwerpen, lijkt het erop dat de openingstentoonstelling iets heel anders vertegenwoordigt: verwarring en teleurstelling dat we niet simpelweg een vergaarbak van teruggegeven voorwerpen zijn en een indicatie van het onvermogen van de Afrikanen om in lijn te komen met het verhaal,” schreef Ihenacho in een opiniestuk voor Artnet.Voor Ihenacho is het ontwikkelen van infrastructuren zoals MOWAA om nieuwe artistieke stemmen te promoten en de Nigeriaanse expertise op het gebied van cultureel erfgoed te vergroten ook onderdeel van het Afrikaanse restitutieproces, legt hij uit in zijn essay.Maar voorlopig zet het ingewikkelde dispuut – waarin politiek, traditionele koninklijke cultuur en internationale donoren allemaal verwikkeld zijn – deze ambitieuze visie in de ijskast.
