Dit bericht bevat spoilers voor de seizoenspremière van “Pluribus.”
Kan het menselijk ras een bewustzijn delen? Hoewel het vanuit een metaforisch perspectief zeker mogelijk is, is de wetenschappelijke legitimiteit van een dergelijk concept moeilijk te onderscheiden. Neem een sciencefictionauteur Peter Watts’ kijk op het bijenkorfbewustzijn als voorbeeld, waar hij stelt dat dit zo is macht het mogelijk is om collectieve netwerken te creëren op basis van menselijke stimuli of om in de toekomst de dromen van iemand anders te lezen. Er bestaat al tastbaar onderzoek naar het bewustzijn van bijenkorven. Hoewel het gemakkelijker is om dergelijk gedrag bij dieren of insecten te bestuderen, is het menselijk bewustzijn een heel ander verhaal. Wat tenslotte is bewustzijn, en hoe spelen zelfbewustzijn en identiteit een rol in de bijenkorfmentaliteit? De antwoorden zijn ingewikkeld, en Vince Gilligans nieuwste sciencefictionfilm, ‘Pluribus’, is niet bang om deze implicaties uit te werken, zij het op een quasi-realistisch niveau.
Het uitgangspunt van de show voelt in eerste instantie bedrieglijk eenvoudig aan. Wetenschappers ontdekken een RNA-sequentie die de insluiting snel verbreekt en de mensheid binnen enkele dagen verenigt met een soort ‘psychische lijm’. Met andere woorden: een buitenaardse invasie doodt bijna een miljard mensen op aarde en laat een bijenkorfgeest achter met een ingewikkelde kijk op moraliteit. Sommigen, zoals de snel prikkelbare Carol (Rhea Seehorn), zijn immuun en creëren een onwaarschijnlijke status quo tussen een gebrekkig, assertief individu en een bijenkorf die zowel griezelig effectief als verdacht welwillend lijkt.
Zosia (Karolina Wydra), die optreedt als Carol’s chaperonne, verwoordt de wil van het collectief, dat (blijkbaar) nooit negatieve emoties voelt. Wydra sprak Veelhoek om licht te werpen op deze bijenkorfmentaliteit:
“Vince zou zeggen dat het gewoon heel tevreden, gelukkige, vredige, serene mensen zijn die onverstoorbaar zijn, en dat ze gewoon pure goedheid in de wereld zijn (…) Ze verkeren voortdurend in een staat van sereniteit. Wat er ook naar hen wordt gegooid, ze reageren niet negatief.”
Vince Gilligan baseerde de gesynchroniseerde bewegingen van de korf op een fenomeen uit de echte wereld
De implicaties van het feit dat de bijenkorf nooit een negatieve reactie krijgt iets zijn erg. De show onderzoekt dit in aflevering 2, waarin een woedende Carol schreeuwt en doodt per ongeluk 11 miljoen leden van de korfen doet het ook a seconde ondanks het gevoel van spijt. De reactie van de korf hierop is verstoken van enig sterk sentiment: ze beweren dat hoewel de sterfgevallen ongelukkig zijn, Carol niet van plan was iemand te vermoorden, dus er is weinig reden om boos of verontwaardigd te zijn. Dit kan nauwelijks als een serene mentaliteit worden beschouwd; dit soort volgzame welwillendheid laat de korf wijd open voor uitbuitende manipulatie (en zeer reële schade).
Dit betekent echter niet dat de korf hulpeloos is. We zien ze op een perfect georganiseerde manier mobiliseren, waarbij ze miljoenen infecteren zonder opgemerkt te worden. Dit compliceert hun morele kompas, omdat ze in staat zijn tot bedrieglijke infiltratie en meedogenloze massamoord onder het mom van het vervullen van een biologische dwang. Gilligan baseerde de fysieke bewegingen van de korf op een onderwaterervaring, waarbij hij een school vissen als één geheel had zien bewegen:
“Ik heb een beetje gedoken, en ik had het geluk om naar het Caribisch gebied te gaan of zoiets. Het fascineerde me: deze prachtige vissen, ze staan allemaal in een rij, en dan draait de loden vis plotseling een hoek om, zoals die lichtcycli in ‘Tron.’ De vissen zouden allemaal bij elkaar zijn, en dan gingen ze weg kchhen dan gaan ze kchh. Je ziet het niet eens gebeuren. Het is sneller dan het menselijk oog.”
Gilligan bedankte ook stuntartiest Nito Larioza voor het toezicht op de choreografie van de bijenkorf, terwijl hij grapte dat mensen nooit zo elegant kunnen bewegen als een school tropische vissen. Touché.
De wetenschap van Pluribus is gebaseerd op niet-menselijke hiveminds en nog steeds evoluerende onderzoeksconcepten
Kan een buitenaardse RNA-sequentie onze geest infecteren en ons van de ene op de andere dag in één enkele entiteit laten samensmelten? Misschien niet, maar het principe achter dit sci-fi-concept is gebaseerd op echte voorbeelden van collectief bewustzijn, vooral bij insecten en dieren. Terwijl kuddementaliteit altijd heeft bestaan onder trekvogels, bijen en insectenzwermen, werd de term ‘bijenkorfgeest’ in de jaren vijftig gepopulariseerd door sciencefictionauteur James H. Schmitz. Bovendien hebben Hive Minds doorgaans geen positieve connotatie als sciencefictionconcept, omdat ze worden gebruikt als metaforen voor de traagheid van het groepsdenken en de erosie van de individualiteit. Maar als wetenschappelijk concept worden de basisprincipes van het bijenkorfbewustzijn al gebruikt in zwermintelligentie (een stroom van robotica), waar kleine robots worden getraind om taken in coördinatie uit te voeren.
Maar hoe zit het met de uitbreiding ervan naar het ongrijpbare menselijke bewustzijn? We ondernemen momenteel stappen om prototypische chips in onze hersenen te plaatsen om ze te synchroniseren met technologische commando’s, of zelfs om kunstmatig gecodeerde herinneringen te creëren om te zien of ze compatibel zijn met rattenhersenen. Hoewel de verre toekomst ons misschien de mogelijkheid biedt om een bijenkorfbewustzijn te simuleren, is het toch een verstandig idee om onze geesten samen te voegen? Een kernkenmerk van een bijenkorf is identiteitsfusie, waardoor persoonlijke hoop en dromen volledig worden uitgewist ten gunste van een gedeeld doel. Wie mag over deze idealen beslissen, en wat gebeurt er als iemand wil overlopen?
“Pluribus” heeft zijn aaskaart nog niet onthuld, maar het lijkt een waarschuwend verhaal over dwaze assimilatie. Conflict is een ongewenste eigenschap, maar het is ongetwijfeld belangrijk voor een functionele samenleving die diversiteit waardeert. Andersdenkenden en autonomie zijn cruciaal om machtsongelijkheid te voorkomen en kwetsbare groepen te beschermen, en het onvermogen van de bijenkorf om dit in ‘Pluribus’ te begrijpen zou binnenkort zijn ondergang kunnen betekenen.




