Waarom veroorzaakt de verkoop van de Pakistaanse nationale luchtvaartmaatschappij een politieke storm? | Luchtvaartnieuws

Islamabad, Pakistan – Na zeven decennia lang de Pakistaanse staatsluchtvaartmaatschappij te zijn geweest, verkocht de regering eerder deze week een meerderheidsbelang in Pakistan International Airlines (PIA) voor 482 miljoen dollar op een openbare televisieveiling, waarmee een einde kwam aan jaren van mislukte privatiseringspogingen.

Arif Habib Limited (AHL), een in Karachi gevestigde effectenmakelaardij, leidde het winnende consortium, dat bestaat uit AKD Group Holdings Limited, kunstmestfabrikant Fatima Fertilizer, particulier scholennetwerk City Schools en vastgoedbedrijf Lake City Holdings Limited.

Na het succesvolle bod sloot Fauji Fertilizer Company Limited (FFC), een beursgenoteerd bedrijf in militaire handen, zich ook aan bij het consortium. De groep kreeg concurrentie van een rivaliserend consortium onder leiding van Lucky Cement en van Air Blue, een particuliere luchtvaartmaatschappij.

De veiling, die breed werd gepubliceerd en live werd uitgezonden door de regering, markeerde de tweede formele poging om PIA te privatiseren. Een eerdere poging in oktober 2024 mislukte toen een enkel bod van 36 miljoen dollar van een particulier vastgoedbedrijf ver onder de bodemprijs van 305 miljoen dollar van de overheid bleef.

De privatisering van PIA volgde op druk van het Internationale Monetaire Fonds (IMF), dat er bij Islamabad op aandrong verliesgevende staatsbedrijven te ontslaan. Pakistan, momenteel onder a IMF-leningenprogramma van 7 miljard dollarhad zich ertoe verbonden de privatisering van de luchtvaartmaatschappij tegen het einde van dit jaar te voltooien.

Dit is wat er tot nu toe bekend is over de verkoop, het winnende consortium en waarom de deal kritiek heeft gekregen van oppositiepartijen en andere kringen.

Wat weten we over het winnende bod?

Dinsdag vond de bieding plaats in een volgepakt vijfsterrenhotel in Islamabad en duurde ongeveer 90 minuten, met verschillende pauzes. Drie partijen dienden een eerste bod uit voor een belang van 75 procent in de nationale luchtvaartmaatschappij.

Om investeerders aan te trekken heeft de overheid vorig jaar PIA geherstructureerd door langlopende schulden ter waarde van ruim 2,3 miljard dollar onder te brengen in een aparte entiteit. Het bood ook garanties voor beleidscontinuïteit en belastingvermindering, maatregelen die door het IMF waren goedgekeurd.

In de eerste ronde werd Air Blue gediskwalificeerd voor open biedingen nadat het 94,59 miljoen dollar had geboden, ruim onder de minimumprijs van de overheid van 356,9 miljoen dollar.

Zodra de twee overgebleven consortia de bodemprijs hadden bereikt, begon het open bieden. De door AHL geleide groep kwam als overwinnaar uit de bus met een laatste bod van $ 482 miljoen op het belang van 75 procent.

Een dag later zei Muhammad Ali, de adviseur van de regering op het gebied van privatisering, op een persconferentie dat 92,5 procent van het winnende bod, goed voor ongeveer 446 miljoen dollar, opnieuw in PIA zelf zou worden geïnvesteerd. De resterende 36 miljoen dollar gaat naar de overheid, die ook een aandeel van 25 procent zal behouden ter waarde van ongeveer 160,6 miljoen dollar.

Arif Habib vertelde later aan een particuliere televisiezender dat het consortium van plan is ook de resterende 25 procent van de aandelen te kopen, met als doel de luchtvaartmaatschappij tegen april volgend jaar opnieuw te lanceren.

Volgens de voorwaarden van de deal moet het consortium twee derde van de koopprijs binnen drie maanden betalen, terwijl het resterende een derde binnen een jaar moet worden betaald. Ook over de overname van het resterende belang van 25 procent moet binnen drie maanden een besluit worden genomen.

Waarom ontstond de noodzaak om PIA te privatiseren?

PIA, ooit beschouwd als het meest prestigieuze merk van Pakistan, voerde vluchten over de hele wereld uit en beschikte zelfs over uniformen ontworpen door Pierre Cardin. De luchtvaartmaatschappij, opgericht in 1955 met een vloot van 13 vliegtuigen, breidde haar voetafdruk snel uit.

PIA voerde zijn eerste internationale vlucht naar Londen uit via Caïro en Rome en bereikte vervolgens verschillende mijlpalen. Het werd de eerste Aziatische luchtvaartmaatschappij die een straalvliegtuig aanschafte, de Boeing 707, opende nieuwe internationale routes en wordt gecrediteerd voor het helpen lanceren van Emirates, de in Dubai gevestigde luchtvaartmaatschappij, in de jaren tachtig.

Meer dan twintig jaar later wordt de luchtvaartmaatschappij echter algemeen gezien als een door schulden geteisterde last voor de staat. Opeenvolgende regeringen probeerden PIA te ontslaan, maar faalden te midden van verzet van oppositiepartijen en protesten van werknemersvakbonden.

Volgens Ali heeft PIA tussen 2015 en 2024 meer dan 1,7 miljard dollar aan schulden opgebouwd, terwijl de langetermijnschulden meer dan 2,3 miljard dollar bedroegen.

“Deze keer werd het proces voortgezet met lessen uit het verleden en aangevuld met uitgebreide voorbereiding en verantwoording”, zei hij woensdag op de persconferentie.

Ali zei dat PIA ooit ongeveer 50 vliegtuigen exploiteerde en bijna 40 internationale bestemmingen bediende. Momenteel zijn er slechts 18 vliegtuigen operationeel op een vloot van 33.

Hij voegde eraan toe dat de luchtvaartmaatschappij momenteel ongeveer 30 bestemmingen bedient, ongeveer 240 wekelijkse retourvluchten uitvoert en meer dan 30 procent van de binnenlandse markt in handen heeft. Dat aandeel is door de opkomst van particuliere luchtvaartmaatschappijen scherp gedaald, van minstens 60 procent in de voorgaande decennia.

PIA beschikt daarnaast over landingsrechten voor minimaal 78 bestemmingen en heeft toegang tot ruim 170 luchthavenslots.

In 2014 had de luchtvaartmaatschappij ruim 19.000 mensen in dienst, waaronder minimaal 16.000 vaste medewerkers. In de loop der jaren is dat aantal geleidelijk teruggebracht tot minder dan 7.000 medewerkers.

PIA mocht in juni 2020 ook niet naar het Verenigd Koninkrijk en Europa vliegen, een maand nadat een van zijn vliegtuigen in een straat in Karachi stortte, waarbij 97 mensen om het leven kwamen. De ramp werd toegeschreven aan menselijke fouten door de piloten en de luchtverkeersleiding, en werd gevolgd door beschuldigingen dat bijna een derde van de vergunningen voor de piloten nep of dubieus waren.

Het vierjarige verbod uit Europa werd echter in december 2024 opgeheven door het Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart van de Europese Unie, en de Pakistaanse staatsmaatschappij hervatte in januari de vluchten naar het continent. Vervolgens, in juli, heeft Groot-Brittannië heeft ook zijn verbod opgeheven.

Wat is de kritiek op de veiling en hoe kijken analisten tegen de verkoop aan?

Terwijl de regering de transactie verwelkomde als het “best mogelijke resultaat” met “grote symbolische waarde”, veroordeelden oppositiepartijen de deal.

De Tehreek Tahafuz Ayeen-i-Pakistan (TTAP), een oppositiealliantie onder leiding van de Pakistaanse Tehreek-e-Insaf (PTI) van voormalig premier Imran Khan, verwierp de privatisering en waarschuwde dat het afstoten van een nationaal bezit zonder publiek mandaat, parlementair toezicht, transparantie en constitutionele legitimiteit onaanvaardbaar zou zijn.

Andere commentatoren zetten vraagtekens bij het biedingsproces en beschreven het als een daad van “verduistering” die meer vragen dan antwoorden opriep. Sommigen beschuldigden de regering ervan het belang van 75 procent effectief te verkopen voor slechts 36 miljoen dollar – aangezien de rest weer moet worden geïnvesteerd in een luchtvaartmaatschappij waar de nieuwe, particuliere eigenaren nu van zullen profiteren.

Ali heeft deze claims afgewezen.

“Onze structurering was zodanig dat we 10 miljard roepies ($36 miljoen) in contanten krijgen, en de waarde van onze aandelen is 45 miljard roepies ($160 miljoen). De overheid krijgt dus in totaal een waarde van 55 miljard roepies ($196 miljoen), en 125 miljard roepies ($446 miljoen) zullen terugvloeien naar de luchtvaartmaatschappij”, zei hij.

Verschillende economen en luchtvaartanalisten beweren dat de uitkomst de best mogelijke deal was, ongeacht welke regering aan de macht was.

Fahd Ali, econoom en assistent-professor aan de Lahore University of Management Sciences (LUMS), omschreef de overeenkomst als waterdicht.

“Critici hebben het ook gehad over de lucratieve landingsrechten en routes die het bedrijf bezit en hoe de nieuwe eigenaar deze kan verkopen om de kosten terug te verdienen. Maar mensen begrijpen niet dat de bestemmingen van PIA de ganzen zijn die de gouden eieren leggen”, vertelde hij aan Al Jazeera.

De luchtvaartmaatschappij kon deze routes niet kapitaliseren omdat er extra investeringen nodig waren die de staat niet kon bieden, zei hij, en voegde eraan toe dat de verkoop ervan de toekomstige inkomsten zou schaden.

“Gezien deze beperkingen lijkt de deal in orde”, zei hij.

De in Karachi gevestigde economische commentator Khurram Husain zei dat de transactie onconventioneel was en minder gedreven werd door winst dan door de noodzaak om verliezen te beperken.

“Je kunt je verliezen op twee manieren beperken. Ofwel sluit je het bedrijf, denoteert het bedrijf en schrapt het van de notering, terwijl PIA ophoudt te bestaan. Of de andere manier is om het over te dragen aan de particuliere sector en het door hen te laten runnen”, vertelde hij aan Al Jazeera.

Husain, voormalig medewerker van het Woodrow Wilson Center, zei dat de langetermijnschulden van PIA ter waarde van 2,3 miljard dollar zouden zijn blijven groeien als de regering niet had ingegrepen.

“Op welk punt stopt men? Dat was de berekening van de regering. Ze waren er niet op uit om de verliezen terug te dringen, maar om deze onder controle te houden”, zei hij.

Wie maakt deel uit van het consortium en waarom roept de deelname van het leger vragen op?

Het consortium wordt geleid door Arif Habib, wiens zakelijke belangen zich uitstrekken tot makelaarsdiensten, meststoffen, staal en onroerend goed. Hij was eerder lid van de Privatiseringscommissie.

Andere partners zijn onder meer Fatima Fertilizer, onderdeel van de Fatima Group en Arif Habib Group, City Schools, opgericht eind jaren zeventig en nu ruim 500 campussen exploiterend met minstens 150.000 studenten, en Lake City Pakistan, een in Lahore gevestigde vastgoedontwikkelaar. AKD Holdings, geleid door zakenman Aqeel Karim Dhedhi, maakt ook deel uit van de groep.

Maar het besluit na de verkoop van Fauji Fertilizer Company Limited (FFC) om zich bij het consortium aan te sluiten heeft tot discussie geleid. FFC, genoteerd aan de Pakistan Stock Exchange, is een dochteronderneming van de door het leger gerunde Fauji Foundation, die meer dan 40 procent van de aandelen bezit.

Als de grootste kunstmestproducent van Pakistan met belangen in energie, voedsel en financiën, wordt de stap van FFC door sommigen gezien als een uitbreiding van de militaire voetafdruk in de luchtvaartsector.

Het Pakistaanse leger blijft het machtigste instituut van het land. Het heeft ruim dertig jaar rechtstreeks geregeerd en een grote invloed op politieke, sociale en economische zaken behouden.

Critici wijzen op de Special Investment Facilitation Council (SIFC) als voorbeeld hiervan de steeds grotere rol van het leger bij economische besluitvorming. De SIFC, opgericht in juni 2023 tijdens de eerste ambtstermijn van premier Shehbaz Sharif, is een krachtig orgaan van civiele en militaire leiders die tot taak hebben investeringen te bevorderen door de bureaucratie te doorbreken. Er is aanhoudende kritiek op de transparantie.

Husain zei dat de aanwezigheid van FFC in het consortium op de lange termijn “zeer belangrijk” zou kunnen zijn.

“Het is mogelijk dat wat er onder deze deal werkelijk is gebeurd, is dat PIA van de ene tak van de staat naar de andere is verhuisd”, zei hij.

Ali Khizar, een economisch analist uit Karachi, zei dat de opname van FFC particuliere investeerders op lange termijn veiligheidsgaranties zou kunnen bieden.

“Historisch gezien hebben we in Pakistan gezien dat het beleid een draai van 180 graden maakte bij een veranderende regering, dus misschien moesten ze ervoor zorgen dat ze militaire aanwezigheid hadden om investeerders zekerheid te bieden. Maar als FFC uiteindelijk meer aandelen krijgt dan AHL, dan zou dat hun invloed en besluitvorming kunnen veranderen”, vertelde hij aan Al Jazeera.

Fahd Ali zei dat door militairen geleide bedrijven doorgaans anders opereren dan andere staatsbedrijven.

“Ze blijven beschermd tegen de politieke inmenging waarmee andere staatsbedrijven te kampen hebben. Degenen die denken dat de staat nu in staat zal zijn de handen van PIA af te wassen, kunnen zich echter vergissen”, zei hij.

Khizar voegde eraan toe dat, hoewel de transactie een doorbraak markeert na twee decennia van mislukte pogingen om de luchtvaartmaatschappij te privatiseren, de zorgen zullen blijven bestaan ​​als één luchtvaartmaatschappij – nu gesteund door aanzienlijk particulier kapitaal en de macht van het leger – uiteindelijk de luchtvaartmarkt gaat beheersen.

“Er bestaat angst voor andere binnenlandse luchtvaartmaatschappijen”, erkende hij. “Maar er is dan ook veel potentieel. De belangrijkste kans voor PIA is de internationale markt en dat is waar het moet concurreren”, zei hij.