Themaparken hebben lange tijd een geruite reputatie gehad als het om dineren gaat.
En pretparkontwerper Eddie Sotto wilde ooit een einde maken aan zo’n reputatie. “Waarom”, dacht Sotto in 2023 tegen mij, “denken we niet holistischer na over wat we in de gast stoppen en wat we de gast voorschotelen?”
“De oude grap is dat mensen niet verwachten dat het eten goed is in een meeslepende omgeving”, zei Sotto. “Dat geloof ik niet. Ik geloof dat het allemaal goed zou moeten zijn. Je betaalt veel. De kans is dat het allemaal transformatief zal zijn.”
Sotto, wiens uitgesproken passie voor themaparkontwerp hem tot een favoriet maakte onder Disney’s enorme fanbase, stierf op 17 december in Orange County na een lang gevecht met verschillende hartgerelateerde problemen, zei zijn vrouw van 48 jaar, Deena. Hij was 67.
Hoewel Sotto’s bekendste meesterwerken zich in het buitenland bevinden, of het nu gaat om de creatie van Main Street, VS, voor Disneyland Parijs of het toezicht op de ontwikkeling van de vroege ongebaande attractie Pooh’s Hunny Hunt voor Tokyo Disneyland, had hij de reputatie onvermoeibaar te vechten om de themaparkervaring te verbeteren, waarbij hij aandrong op verbeteringen aan alles, inclusief rijvoertuigen en het eten op het bord van de gasten.
Toen Sotto begin jaren negentig werkte voor Walt Disney Imagineering, de geheime tak van het bedrijf die zich toelegt op pretparkervaringen, nam hij de taak op zich om een door een chef geleid symposium voor Imagineers te organiseren.
“Ze hebben ons Imagineers veel geleerd over het ritueel van dineren en begrijpen wat voedsel met je doet”, zei hij, en beschreef hoe dineren in een themapark verder zou moeten gaan dan het ontwikkelen van een burger met een schattige naam.
Hij was ook een vroege ontwerper van Disneyland’s Indiana Jones Adventure, bracht muziek naar Space Mountain en verhoogde een mijlpaal in Los Angeles: hij leidde een interieurvernieuwing van het nu gesloten Encounter-restaurant in LAX.
Sotto, geboren op 14 maart 1958 in Hollywood en opgegroeid in La Mirada en Fullerton, groeide op met een obsessie voor Knott’s Berry Farm en Disneyland. Hij trouwde met Deena, zijn middelbare schoolliefde, toen hij 19 was. Sotto trad aanvankelijk in de vroege voetsporen van zijn overleden vader en werkte bij Sears. Zijn snelle opkomst op het gebied van het ontwerpen van themaparken zou vandaag de dag ongehoord zijn, aangezien Sotto nooit naar de universiteit heeft gestudeerd en autodidact was, waarbij hij in zijn vrije tijd themaparkontwerpen maakte terwijl hij apparaten verkocht.
Zijn aanwerving bij Imagineering veroorzaakte enige discussie, zegt Tony Baxter, de Disney-legende die toezicht hield op de creatie van attracties als Big Thunder Mountain, Indiana Jones Adventure, Star Tours en Splash Mountain. Sotto was extravert en gedreven en begon eind jaren zeventig contact op te nemen met Baxter voor advies, zegt Baxter. Het zou bijna tien jaar duren voordat Baxter zijn superieuren ervan kon overtuigen een gokje te wagen op Sotto, die uiteindelijk in 1986 door Imagineering werd aangenomen na een periode bij Knott’s Berry Farm en de Landmark Entertainment Group. Het was bij Landmark waar hij een van zijn belangrijkste mentoren ontmoette, Herb Ryman, een beeldend kunstenaar en al jarenlang conceptontwerper bij Imagineering.
Het beroemdste Disney-werk van Eddie Sotto is het ontwerp van Main Street, VS, in Disneyland Parijs.
(Michel Euler / Associated Press)
“Mensen in het management willen eigenlijk een portfolio met iets solide zien”, zegt Baxter. “Maar voor mij is het wat er in iemands hoofd omgaat. En Eddie’s geest was zo scherp als een spijker.”
Zo slim, vond Baxter, dat hij de taak kreeg om Main Street, VS, opnieuw uit te vinden voor een Frans publiek in Disneyland Parijs. Sotto’s kijk op het inleidende land van rond de eeuwwisseling wordt algemeen beschouwd als het mooiste, met zijn grootse, Victoriaans geïnspireerde ontwerpen die dieper in de feitelijke Amerikaanse geschiedenis duiken dan zijn voorgangers. Afgesloten bogen langs elke kant van de straat achter de winkels. De arcades dienen als schild tegen het Parijse weer, maar gaven Sotto ook de mogelijkheid om installaties te ontwerpen die zich richten op het Vrijheidsbeeld, Amerikaanse uitvindingen en de band tussen de Verenigde Staten en Frankrijk.
Het doel, zegt Baxter, was “winkels te creëren die moesten concurreren met de Europese architectuur.” Tom Morris, een gepensioneerde Imagineer die nauw samenwerkte met Sotto, zegt dat Sotto’s Main Street “een extra laag van verhalen vertellen” bezit, eraan toevoegend dat Sotto de verkeersader “meer een kans voor verkenning gaf.”
“Het is op de best mogelijke manier buitensporig”, zegt Christopher Merritt, een themaparkontwerper en auteur die met Sotto aan Pooh’s Hunny Hunt werkte.
Morris herinnerde zich dat hij Sotto voor het eerst ontmoette toen ze tieners waren, in de jaren zeventig. Morris grapt dat hij en Sotto allebei naar Disneyland gingen “meer dan onze ouders dachten dat gezond was, namelijk vier of vijf keer per jaar.” Hun paden kruisten elkaar aanvankelijk bij de openbare bibliotheek van Anaheim, waar ze de Disneyland-collectie gingen bekijken.
“Er waren bestanden en bestanden met foto’s en nieuwsbrieven voor medewerkers – allerlei vreemde en interessante dingen”, zegt Morris. “Ik dacht altijd dat ik de enige gek was die in dit alles geïnteresseerd was, maar op een dag was er nog een andere persoon en die persoon was Ed Sotto. Daar ontmoetten we elkaar, en ik was eigenlijk echt verrast dat er iemand anders was die last had van dezelfde obsessie voor Disneyland.”
Bij Knott’s kreeg Sotto de opdracht om een achtervolgingsrit op een motor opnieuw uit te vinden. Sotto, zoals herinnerd in het boek ‘Knott’s Preserved’ van Merritt en J. Eric Lynxwiler, haalde vier knopen van een jas en creëerde een mini-zeepkistauto en reed ermee rond een vergadertafel alsof het een Matchbox-speelgoed was. Dit zou leiden tot de oprichting van de Wacky Soap Box Racers, waarin de geïmproviseerde auto’s door geschilderde gevels van cartoonachtige dieren zouden rijden die de gasten aanmoedigden. De attractie legde de nadruk op dwaasheid en bracht ruiters naar “Catnip Junction” en door door ratten geteisterde riolen.
Eddie Sotto in 2015. In zijn ruim dertien jaar bij Imagineering heeft de ontwerper meerdere Disneyland-attracties aangeraakt.
(Met dank aan Deena Sotto)
“Hij vertelde me dat iedereen zich terugtrok uit het project omdat hij de nieuweling was”, zegt Merritt. “Hij kreeg letterlijk geen budget. Er was een eindscène in een vuurwerkfabriek en ze waren bommen aan het maken van rubberen strandballen die ze zwart gespoten hadden. Dat deden ze met de hand. En het is een grote hit.”
Sotto had in zijn ruim 13 jaar bij Imagineering invloed op Disneyland. Als conceptontwerper bij Indiana Jones Adventure bedacht Sotto, zegt Baxter, het idee waarbij het lijkt alsof de rijvoertuigen door een van de drie verschillende deuren gaan, een illusie die wordt bewerkstelligd door een roterende muur. Herhaalde bezoekers hadden het gevoel alsof de auto op een ander spoor reed. Tegenwoordig bewegen de muren niet meer en wordt het effect geprobeerd via projectietechnologie. “Ik voelde mijn rollende bal (aan het einde van de rit) en Eddie’s keuzeruimte waren de twee dingen die de rit echt uniek maakten in termen van: ‘Wauw, hoe hebben ze dat gedaan?'”, zegt Baxter.
Sotto klom snel op tijdens zijn carrière bij Imagineering en klom op tot senior vice-president conceptontwerp.
“Eddie bleef maar schetsen en tekenen”, zegt Morris. “Hij werd geïnspireerd door Herb Ryman en dat was Herbs motto: ‘Blijf maar tekenen.’ Ik denk gewoon dat als je heel snel kunt schetsen, het woord eruit komt. Mensen weten het. Dit is iemand die je in je team wilt hebben, vooral in de beginfase, om te helpen bij het concept, het naar voren brengen en pitchen van een idee.”
Halverwege de jaren negentig verwezenlijkte Sotto de droom van menig Imagineer, vooral Morris, om ingebouwde audio naar een achtbaan te brengen, met name Disneyland’s Space Mountain. Tegenwoordig is het gebruikelijk dat onderzetters gesynchroniseerde muziek of geluidseffecten hebben, maar Morris zegt dat er technische hindernissen waren die moesten worden opgelost, met name gerelateerd aan de techniek van de luidsprekersets op individuele auto’s.
Sotto heeft het doorgezet, maar niet zonder een persoonlijk tintje. Sotto, een fervent fan van rock-‘n-roll, tikte op surfrockgitaarlegende Dick Dale voor een deel van de compositie, dat sterk voortkwam uit Camille Saint-Saëns’ ‘Aquarium’-sectie van’ The Carnival of the Animals. Het resultaat was buitenaards, maar ook geworteld in een geluid dat geassocieerd werd met het berijden van de golven van Zuid-Californië. Dale’s riffs, schreef Sotto op zijn website“zou worden geactiveerd als aanvulling op elke draai, draai en val van je ‘raket.'”
“Hij hield van surfgitaarmuziek uit Orange County”, zegt Merritt. “Dus hij huurt Dick Dale in voor deze intergalactische soundtrack voor Space Mountain. Ze hebben iets promotioneels gedaan waarbij ze Dick Dale op Space Mountain hebben laten staan terwijl hij op zijn gitaar speelt. Dat is gewoon het lef van Eddie.”
In feite, zo schreef Sotto op zijn site, was het de belofte om op Space Mountain te spelen die Dale tijdens het optreden verkocht. Sotto zou Imagineering in 1999 verlaten om kort daarna zijn eigen in Laguna Beach gevestigde SottoStudios op te richten, maar niet voordat hij bij Imagineering de kans kreeg om Encounter bij LAX te verbouwen. Sotto’s visie was een vrijgezellenhuis uit het ruimtetijdperk, een plek, zei hij in 2023, “waar George Jetson en Barbarella elkaar zouden kunnen ontmoeten voor een drankje”, met op lavalampen geïnspireerde pilaren en frisdrankfonteinen in de vorm van vintage sci-fi straalgeweren, compleet met geluidseffecten.
Een verbouwing van het interieur van LAX-restaurant Encounter was een van Eddie Sotto’s hoogtepunten in zijn carrière.
(David McNew / Getty Images)
Sotto noemde het restaurant, dat in 2013 werd gesloten, lang een van zijn favoriete projecten.
“Het thema moet diep gaan”, zei Sotto. “Het is iets dat relevant en opwindend is voor mensen. Ik ben wekenlang bezig geweest met het samenstellen van elf uur muziek voor Encounter. Wat je hoorde zou een B-kant kunnen zijn van het ruimtealbum van William Shatner. Het thema moet je nauwkeurige inspectie op een rijk niveau belonen. Daarom komen mensen terug.”
SottoStudios was door de jaren heen nauw betrokken bij de auto-industrie, aangezien Sotto leiding gaf aan het ontwerp van veel autoshowrooms. Sotto had ook een passie voor restaurants en werkte in talloze LA-etablissementen inclusief die van John Sedlar gesloten maar veelgeprezen Rivera. Sotto’s carrière zou hem daar ook naartoe brengen Het Blue Origin-kantoor van Jeff Bezoswaarvoor hij een op Jules Verne geïnspireerde raketschiphaard ontwierp die tevens dienst doet als vergaderruimte in de lobby.
En zijn passie voor themaparken wankelde nooit, zegt Baxter, ook al verergerden zijn hartproblemen. Tijdens hun maandelijkse lunches merkt Baxter op dat hij en Sotto zouden blijven brainstormen over nieuwe Disney-attracties of alternatieve richtingen voor wat het bedrijf aankondigde. Sotto, zegt Baxter, bracht zijn laatste dagen door in het UCI Medical Center van Orange, maar kreeg een kamer met uitzicht op het vuurwerk van Disneyland, waar hij elke avond naar uitkeek. Baxter herinnerde zich een foto waarop ze samen chili-kaashonden aten in Disneyland.
“Hij stuurde het naar mij en zei: ‘Ik droom van een dag waarop we dit opnieuw kunnen doen'”, zegt Baxter. “Dat was nog maar twee weken geleden.”
Naast zijn vrouw Deena laat Sotto hun zoon Brian, dochter Venice en haar man Rocky achter.
