George Orwell had veel gelijk de totalitaire toekomst waar we vandaag mee te maken zouden krijgen, maar dat was het wel Terry Gilliam die voorspelde hoe hopeloos humoristisch het allemaal zou zijn. De schrijver en regisseur staat vooral bekend om de verhoogde eigenzinnigheid van films zoals Monty Python en de Heilige Graalmaar elk van zijn films, hoe cartoonachtig ook, herbergt een afgematte kern.
Brazilië is misschien wel zijn donkerste: een gekke riff op die van Orwell 1984het had kunnen blijven bij losjes samenhangende schetsen over de valkuilen van een nabije toekomst. In de eerste versies was dat precies wat het was, en het zou waarschijnlijk gemakkelijker op de markt zijn geweest. In plaats van, Brazilië is even ernstig als dwaas. Het huppelt met overgave van het ene genre naar het andere, flirtend met tragedie en absurditeit terwijl het zijn waarschuwende verhaal vertelt. Gilliams ambities waren toen misschien niet voor iedereen logisch Brazilië werd 40 jaar geleden uitgebracht, maar vandaag kon de waarschuwing niet duidelijker zijn.
Brazilië Het heeft nog nooit zo actueel gevoeld als nu, maar als ik Gilliam het hoorde vertellen, probeerde hij onze huidige ellende niet te voorspellen. “(Brazilië) was wat mij betreft ongeveer toen”, vertelde hij Termijn in juni, “en toen is hetzelfde als nu, alleen de spelers zijn eigenlijk veranderd.”
Het voelt misschien alsof we dichterbij zijn dan ooit tevoren Brazilië’Het hyper-consumeristische, moreel ter ziele gegane autoritaire regime van de film, maar Gilliam heeft er wel aan gewerkt om de film tijdloos te laten aanvoelen. Het speelt zich noch in de toekomst, noch in het verleden af; het zou zich kunnen afspelen in het bijna huidige Chicago of een afbrokkelende Europese metropool. Het komt tegen de torenhoge stadsgezichten van zoiets aan Blade Runnermaar kantoorbedienden gebruiken nog steeds pneumatische buizen om papierwerk over te dragen.
Deze naamloze stad is toonaangevend en toch hopeloos inefficiënt: een vlieg die vastzit in een typemachine resulteert in een onrechtmatige arrestatie en de dood van een onschuldige burger. Defecte technologie veroorzaakt honderden willekeurige explosies, waarvan de staat de schuld geeft aan een organisatie van gezichtsloze criminelen. Ondertussen zouden de mensen die belast zijn met het soepel laten draaien van deze samenleving liever hun plichten ontwijken en op de klok naar oude films kijken.
Brazilië’s retro-futuristische dystopie blijft actueel.
Universele studio’s
Sam Lowry (Jonathan Pryce) is zo’n slapper. Zijn favoriete ontsnappingsmethode is via zijn dromen, waarin hij zichzelf voorstelt als een soort Icarus die door de lucht vliegt in een prachtig metalen pak, en waar een mooie vrouw hem in de wolken ontmoet. Hoewel hij een van de besten is in zijn werk bij het Department of Records, heeft Sam verder niet veel ambitie – totdat hij Jill Layton (Kim Greist) ontmoet, een vrachtwagenchauffeur die opvallend veel lijkt op zijn droommeisje.
Jill heeft nog minder respect voor de regels, waardoor ze al snel een staatsvijand wordt. Sams verliefdheid op haar brengt hem in de problemen, omdat hij zijn bureaucratische privileges misbruikt Brazilië is veel meer dan een verhaal over jongen en meisje. Via Sam en zijn (vaak belachelijke) dagelijkse routine leren we de ins en outs van zijn disfunctionele samenleving kennen, en ontmoeten we zelfs de enige man die de macht heeft om deze te ontwrichten. Maar naarmate Sams leven zich ontrafelt, neemt ook de hoop op een oplossing toe.
Deze samenleving lijkt te groot om te falen, en iedereen die dapper genoeg is om haar suprematie uit te dagen, wordt uiteindelijk verpletterd door de machine. Het is een ongelooflijk strenge houding, en de nihilistische humor van Gilliam kan alleen maar een beperkte hoeveelheid tragedie ondermijnen. Het enige positieve punt hier is dat we nog steeds enigszins verwijderd zijn van een samenleving die zo donker is. Is er nog tijd om de koers om te keren, of zullen we er de komende veertig jaar nog dieper in worden getrokken Brazilië’s onontkoombare baan?
Brazilië is te huur op YouTube, Apple TV en Amazon Prime.
