Monterrey, Mexico – In april kondigde de Mexicaanse president Claudia Sheinbaum aan dat de lucht- en ruimtevaartindustrie van het land de komende vier jaar een aanhoudende jaarlijkse groei van maar liefst 15 procent zou kunnen kennen, en schreef de expansie van de sector toe aan een robuust lokaal productiepersoneel, toenemende export en een sterke aanwezigheid van buitenlandse bedrijven.
Maar nu de herziening van de overeenkomst tussen de Verenigde Staten, Mexico en Canada (USMCA) op komst is – het vrijhandelsverdrag tussen de drie landen dat de Mexicaanse lucht- en ruimtevaartsector hielp groeien en bloeien – is de toekomst van de industrie niet langer zeker.
Aanbevolen verhalen
lijst van 4 artikeleneinde van de lijst
Belanghebbenden waarschuwen dat het garanderen van investeringsstabiliteit en het versterken van de arbeidsnormen essentieel zijn voor het beschermen van de Noord-Amerikaanse toeleveringsketen van de sector.
Mexico streeft ernaar om een van de top 10 landen te worden wat betreft productiewaarde in de lucht- en ruimtevaart, een doel dat is uiteengezet in Plan Mexico, het strategische initiatief van het land om de mondiale concurrentiepositie in belangrijke sectoren te vergroten.
Als de zesde grootste leverancier van lucht- en ruimtevaartonderdelen aan de VS heeft de industrie aanzienlijk geprofiteerd van de USMCA, die de regionale integratie van de toeleveringsketen heeft bevorderd, zegt Monica Lugo, directeur institutionele betrekkingen bij het adviesbureau PRODENSA.
De integratie is echter geen garantie dat het bedrijfsleven blijft groeien, aangezien het land zich op een “ongekend moment” bevindt met de Amerikaanse president Donald Trump en zijn collega’s. een breed tariefbeleid.
Lugo, een voormalige USMCA-onderhandelaar, zei dat recente tarieven op materialen zoals staal en aluminium – van cruciaal belang voor de lucht- en ruimtevaartsector – hebben het vertrouwen in de VS als betrouwbare partner aangetast. Ze voorspelt dat als de huidige omstandigheden aanhouden, de sector het risico loopt kapitaal, investeringen en banen te verliezen.
“Het hebben van deze grote onzekerheid – de ene dag is het aan, de volgende dag is het uit, wie weet morgen – en gebaseerd op geen specifieke criteria, maar eerder op de stemming van de president, creëert chaos en brengt ernstige schade toe aan het land en de economie”, zei ze.
Op 4 december suggereerde Trump dat de VS de USMCA volgend jaar zouden kunnen laten aflopen, of over een nieuwe deal zouden kunnen onderhandelen. Dit volgt op de opmerkingen van de Amerikaanse handelsvertegenwoordiger Jamieson Greer aan het Amerikaanse nieuwskanaal Politico dat de regering afzonderlijke deals met Canada en Mexico overweegt.
Een bloeiende lucht- en ruimtevaartsector
De Mexicaanse lucht- en ruimtevaartmarkt wordt geschat op 11,2 miljard dollar en zal naar verwachting tegen 2029 meer dan verdubbelen tot 22,7 miljard dollar, zei Sheinbaum, daarbij verwijzend naar gegevens van de Mexican Aerospace Industry Federation (FEMIA). Mexico, de thuisbasis van mondiale bedrijven als Bombardier, Safran, Airbus en Honeywell, heeft zich gevestigd als een belangrijke speler op de mondiale lucht- en ruimtevaartmarkt en is nu de twaalfde grootste exporteur ter wereld van lucht- en ruimtevaartcomponenten.
Marco Antonio Del Prete, secretaris van duurzame ontwikkeling in Queretaro, schrijft dit succes gedeeltelijk toe aan zware investeringen in onderwijs en opleiding. In 2005 beloofde de regering van Queretaro het Canadese Bombardier dat het zou investeren in onderwijs en de Aeronautical University zou oprichten, die nu programma’s aanbiedt variërend van technische diploma’s tot masteropleidingen in lucht- en ruimtevaartproductie en -techniek.
“Sinds de komst van Bombardier is er een onderwijs- en opleidingssysteem gecreëerd dat ons in staat stelt talent op een zeer efficiënte manier, laten we zeggen, snel te ontwikkelen”, vertelde Del Prete aan Al Jazeera.
Bombardier heeft als anker gediend en heeft de opkomst van Queretaro als hooggekwalificeerd productiecentrum voor onderdelen en componenten gestimuleerd.
Terwijl de Bombardier-fabriek in Queretaro zich oorspronkelijk richtte op kabelbomen, is deze geëvolueerd om zich te specialiseren in complexe vliegtuigconstructies, waaronder de achterste romp van de Global 7500, Bombardiers zakenvliegtuig voor ultralange afstanden, en belangrijke componenten voor de Challenger 3500, het middelgrote zakenvliegtuig.
Marco Antonio Carrillo, onderzoeksprofessor aan de Autonome Universiteit van Queretaro (UAQ), wees erop dat het brede onderwijsaanbod in het gebied een krachtige beroepsbevolking heeft opgeleverd, die aanzienlijke aandacht heeft gekregen van vliegtuigbouwers, voornamelijk uit de VS, Canada en Frankrijk.
“Deze ontwikkeling (van Queretaro) is, als je het in termen van tijd bekijkt, werkelijk explosief geweest”, zei Carrillo.
Mexico streeft er ook naar om zich bij Frankrijk en de VS aan te sluiten als het derde land dat in staat is een motor voor Safran volledig te assembleren.
Maar de International Association of Machinists and Aerospace Workers (IAM) Union, die meer dan 600.000 werknemers in Canada en de VS vertegenwoordigt, is bezorgd dat de vooruitgang zou kunnen leiden tot meer geavanceerde productie- en assemblagewerkzaamheden die uiteindelijk naar Mexico zouden kunnen verschuiven, gezien de lokale investeringen in luchtvaartuniversiteiten en -opleidingen.
“Op dit moment doen Mexicaanse arbeiders meer dingen op instapniveau, maar onze zorg is dat later grotere delen van de lucht- en ruimtevaartoperatie naar Mexico zullen gaan”, vertelde Peter Greenberg, directeur internationale zaken van de IAM, aan Al Jazeera.
Hooggekwalificeerde arbeidskrachten tegen lage kosten
Van de drie landen in de USMCA-overeenkomst is Mexico’s grootste aantrekkingskracht de goedkope productie geweest.
Edgar Buendia en Mario Duran Bustamante, hoogleraren economie aan de Rosario Castellanos Nationale Universiteit, noemen de lage arbeidskosten en de geografische nabijheid van Mexico tot de VS de belangrijkste voordelen van het land. Dit is gedeeltelijk de reden waarom de VS de druk op de Mexicaanse regering hebben opgevoerd, ook tijdens de eerste USMCA-onderhandelingen in 2017, om de lonen te verhogen om het speelveld gelijk te maken en oneerlijke concurrentie te verminderen.
“De meeste Amerikaanse bedrijven hebben prikkels om hun productie naar Mexico te verplaatsen, gezien de (lage) lonen en de geografische locatie. Om dat te voorkomen, zetten de Verenigde Staten Mexico onder druk om de arbeidsnormen te verhogen, de vrijheid van vereniging te waarborgen en de arbeidsomstandigheden te verbeteren”, zei Buendia tegen Al Jazeera. Dit zijn zaken waar de Mexicaanse werknemers van zullen profiteren, ook al zijn door de werkgevers gedomineerde arbeidsgroepen bang dat ze hun voorsprong zullen verliezen.
De IAM was oorspronkelijk tegen de voorganger van de USMCA, NAFTA. Greenberg zei dat, hoewel ze erkennen dat USMCA zal doorgaan, Amerikaanse en Canadese werknemers “waarschijnlijk volkomen gelukkig zouden zijn” als de overeenkomst zou eindigen, aangezien de NAFTA-overeenkomst ertoe had geleid dat fabrieken werden gesloten en werknemers werden ontslagen omdat banen van de VS en Canada naar het goedkope Mexico waren verhuisd.
“Er is behoefte aan sterkere prikkels om werk te behouden in de Verenigde Staten en Canada. We willen dat de lonen in Mexico stijgen, zodat het niet automatisch een plaats wordt waar bedrijven naartoe gaan omdat ze weten dat ze lagere lonen zullen hebben en werknemers die geen onderhandelingsmacht of sterke eenheden hebben”, voegde Greenberg eraan toe.
Onder de Morena-partij van Sheinbaum heeft Mexico het minimumloon verhoogd van 88 pesos (4,82 dollar) in 2018 naar 278,8 pesos (15,30 dollar) in 2025, waarbij het tarief in gemeenten die grenzen aan de VS 419,88 pesos (23 dollar) bedraagt. Op 4 december kondigde Sheinbaum een verhoging van het minimumloon met 13 procent aan – en met 5 procent voor de grenszone – die in januari 2026 zou ingaan.
Ondanks deze stijgingen en het concurrentievermogen van de lonen in de lucht- en ruimtevaartsector zijn onderzoekers het erover eens dat er een aanzienlijke loonkloof blijft bestaan tussen Mexicaanse werknemers en hun Amerikaanse en Canadese tegenhangers.
“De loonkloof is absoluut verschrikkelijk”, zegt Javier Salinas, een wetenschapper aan het UAQ Labour Center, gespecialiseerd in arbeidsverhoudingen in de lucht- en ruimtevaartindustrie. “Het gemiddelde van de lucht- en ruimtevaartindustrie ligt tussen de 402 (Mexicaanse pesos) en 606, waarbij het hoogste dagloon 815 is. (Maar) 815, omgerekend naar Amerikaanse dollars, is minder dan $ 40 voor een enkele werkdag.”
Salinas schat daarentegen dat een werknemer in de VS gemiddeld zo’n 5.500 pesos, oftewel $300, per dag verdient.
‘Bescherming vakbonden’
De USMCA eiste van Mexico dat het een einde zou maken aan de “beschermingsvakbonden”, een al lang bestaande praktijk waarbij bedrijven overeenkomsten ondertekenen met corrupte vakbondsleiders – bekend als “sindicatos charros” – zonder medeweten van de arbeiders. Dit systeem is gebruikt om authentieke vakbondsorganisatie te voorkomen, omdat deze sindicatos vaak de belangen van het bedrijf en de overheidsinstanties dienen in plaats van die van de werknemers.
Salinas stelt dat het ondanks de arbeidshervormingen van 2019 moeilijk blijft voor onafhankelijke vakbonden om te ontstaan. Ondertussen blijven de “beschermingsvakbonden” de lonen laag houden om het concurrentievermogen te behouden.
“Maar stel je voor: een concurrentievermogen dat gebaseerd is op precaire of verarmde arbeidsomstandigheden. Ik denk niet dat dit de weg vooruit is,” zei Salinas.
Zelfs met nieuwe arbeidsrechtbanken en wetten die collectieve onderhandelingen verplicht stellen, blijft organiseren in Mexico gevaarlijk. Werknemers die proberen onafhankelijke vakbonden op te richten, worden vaak geconfronteerd met ontslag, bedreigingen of plaatsing op de zwarte lijst van bedrijven.
Humberto Huitron, een advocaat gespecialiseerd in collectief arbeidsrecht en vakbondswetgeving, legt uit dat Mexicaanse werknemers, ook in de lucht- en ruimtevaartsector, vaak geen effectieve vertegenwoordiging hebben. “Er is discriminatie tijdens het aanwerven en rekruteren. Ze nemen geen werknemers aan die zijn ontslagen vanwege vakbondsactivisme”, zei hij.
De IAM eist niet alleen dat Mexico zijn arbeidshervormingen doorvoert, maar roept ook op tot uitbreiding en versterking van het Rapid Response Mechanism (RRM), dat de VS in staat stelt actie te ondernemen tegen fabrieken als deze er niet in slagen de vrijheid van vereniging en collectieve onderhandelingsrechten te handhaven.
Hoewel ze niet actief zijn in de lucht- en ruimtevaartsector, hebben de VS onlangs een beroep gedaan op de RRM tegen een wijnproducent in Queretaro. Eerdere dergelijke acties in de staat waren beperkt gebleven tot de automobielsector.
“Niemand weet precies wat er in alle fabrieken in Mexico gebeurt”, zei Greenberg.
Volgens FEMIA zijn er 386 lucht- en ruimtevaartbedrijven actief in 19 staten. Deze omvatten 370 gespecialiseerde fabrieken die 50.000 directe banen en 190.000 indirecte banen genereren.
Del Prete verzekerde Al Jazeera echter dat de vakbonden in Queretaro onafhankelijk zijn en ‘hun eigen organisatie hebben’.
Salinas wijst erop dat er in Queretaro al tientallen jaren geen staking heeft plaatsgevonden en voegt eraan toe: “Stel je de controle over de beroepsbevolking voor: 29, 30 jaar zonder een enkele staking in de particuliere sector.”
