De Duitse bondskanselier Friedrich Merz sprak zaterdag aan de telefoon met de president van de Palestijnse Autoriteit, Mahmoud Abbas. Volgens regeringswoordvoerder Stefan Kornelius verliep het gesprek in een vriendschappelijke sfeer.
Merz bevestigde opnieuw de Duitse steun voor het vredesplan van de Amerikaanse president Trump en prees de coöperatieve houding van de Palestijnse Autoriteit. Tegelijkertijd drong hij aan op dringend noodzakelijke hervormingen om de autoriteit in staat te stellen een constructieve rol te spelen in een mogelijke naoorlogse orde. Het doel blijft een onderhandelde tweestatenoplossing die veiligheid op lange termijn kan creëren voor Israëliërs en Palestijnen.
Uitgesteld openingsbezoek
Merz, van de partij Christen-Democratische Unie (CDU), begint dit weekend zijn inaugurele bezoek aan Israël en Jordanië. Zijn eerste stop is de Jordaanse hoofdstad Amman, waar hij koning Abdullah II zal ontmoeten. Vervolgens wordt hij ’s avonds in Jeruzalem ontvangen door de Israëlische president Izchak Herzog, zondag gevolgd door gesprekken met premier Benjamin Netanyahu. Er zijn ook ontmoetingen met vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld en een bezoek aan het Yad Vashem Holocaust-monument gepland – een vast onderdeel van de Duitse inaugurele bezoeken aan Israël. Merz wil ook vrijgelaten Hamas-gijzelaars en familieleden van de doden ontmoeten.
Het bezoek aan Israël komt relatief laat. Terwijl Angela Merkel en Olaf Scholz slechts een paar maanden na hun aantreden naar Israël reisden, heeft Merz zeven maanden gewacht. De achtergrond hiervan is de Gaza-oorlog, die werd uitgelokt door de Hamas-aanval op Israël op 7 oktober 2023. Op die dag werden volgens Israëlische cijfers ongeveer 1.200 mensen gedood en honderden gegijzeld.
Volgens de lokale gezondheidsautoriteit eiste het daaropvolgende Israëlische militaire offensief in de Gazastrook ongeveer 70.000 slachtoffers – terwijl een nieuwe schatting van het Max Planck Instituut het dodental in Gaza op 126.000 brengt. De aanhoudende gevechten en de gespannen veiligheidssituatie hadden diplomatieke reizen naar de regio lange tijd feitelijk uitgesloten.
Sinds 10 oktober is er echter officieel een staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas van kracht; Tijdens deze fase bezochten minister van Onderwijs Karin Prien en minister van Buitenlandse Zaken Johann Wadephul (beide CDU) Israël.
Israël en Hamas beschuldigen elkaar momenteel van het schenden van het staakt-het-vuren in de Gazastrook.
Volgens Hamas heeft het Israëlische leger de zogenaamde ‘gele lijn’, waarachter de troepen zich krachtens de overeenkomst moesten terugtrekken, verder naar het westen verschoven. Lokale ziekenhuizen meldden ook dat eind november meer dan twintig mensen werden gedood en meer dan vijftig gewond raakten bij nieuwe Israëlische aanvallen.
Het Amerikaanse vredesplan staat centraal
De gesprekken zullen zich waarschijnlijk richten op het stabiliseren van het staakt-het-vuren in de Gazastrook, dat nu al bijna twee maanden van kracht is, en op pogingen om een tweede fase van het vredesproces in te gaan. Dit beoogt onder meer de ontwapening van Hamas en een internationale vredesmacht. De Duitse regering heeft tot nu toe in het midden gelaten of en in welke mate Duitsland hieraan zou kunnen deelnemen.
Ook kwesties op het gebied van het wapenbeleid zullen waarschijnlijk een rol spelen. Veertien dagen geleden werd het tijdelijke gedeeltelijke embargo op wapenexport naar Israël, dat de bilaterale betrekkingen flink onder druk had gezet, opgeheven. Israël hoopt nu weer op geautoriseerde leveringen uit Duitsland – inclusief versnellingsbakken voor Merkava-tanks.
Geschil over steunbetalingen aan de Palestijnse Autoriteit
Naast mogelijke steuntoezeggingen aan Israël zal tijdens de reis ook financiële steun aan de Palestijnse Autoriteit (PA) een centrale rol spelen. Duitsland en de EU helpen de PA al jaren bij het veiligstellen van fundamentele staatsstructuren op het gebied van bestuur, onderwijs en gezondheidszorg – een belangrijk onderdeel van de internationale inspanningen om stabilisatie en politieke vooruitzichten te bereiken.
Deze hulp komt nu onder toenemende druk te staan omdat er twijfels blijven bestaan over de vraag of de PA daadwerkelijk een einde heeft gemaakt aan haar controversiële steunprogramma’s voor gevangenen en families van omgekomen moordenaars, de zogenaamde ‘martelaarsbetalingen’.
Deskundigen uit Israël en de EU gaan ervan uit dat deze betalingen zullen doorgaan. Tel Aviv spreekt over bedragen van honderden miljoenen euro’s en heeft de EU overeenkomstige bevindingen voorgelegd.
Dit is bijzonder explosief gezien het feit dat de EU 1,6 miljard euro heeft toegezegd voor de wederopbouw van Gaza en Duitsland nog eens 30 miljoen euro plant. Beide partijen benadrukken echter dat hun hulp aan strikte controles is onderworpen en niet naar deze programma’s mag vloeien.
Niettemin bevestigde de EU onlangs een betaling onder het oude systeem – precies de vorm van steun die de PA eigenlijk stopgezet wilde hebben. Israëlische diensten gaan er ook van uit dat er andere kanalen zijn waarlangs geld kan stromen. De PA ontkent dit officieel, maar verwijst tegelijkertijd naar haar politieke verplichting jegens de families van gevangenen en slachtoffers.
De EU dringt nu aan op alomvattende opheldering en koppelt aanvullende hulp aan hervormingen van het Palestijnse sociale systeem. Duitsland wil de reguliere betalingen pas hervatten als alle openstaande kwesties zijn opgehelderd.
Merz staat voor een evenwichtsoefening
Voor Merz zal het bezoek daarom een diplomatieke evenwichtsoefening zijn: de Duitse steun voor de Palestijnse Autoriteit zal waarschijnlijk ook in Jeruzalem besproken worden, evenals de beschuldigingen dat een deel van het hulpgeld naar controversiële programma’s zou kunnen zijn gesluisd.
Tegelijkertijd valt nog te bezien hoe de Duitse regering van plan is om te gaan met het internationale arrestatiebevel tegen premier Netanyahu. Na zijn aantreden gaf Merz te kennen dat hij in theorie open stond voor een bezoek van Netanyahu aan Duitsland; de praktische implementatie van dit standpunt blijft echter onduidelijk.
