Paus Leo XIV rondde zijn bezoek aan Turkije zondag af voordat hij naar Libanon vertrok, waar hij een boodschap van hoop wilde overbrengen aan het lankmoedige volk en een cruciale christelijke gemeenschap in het Midden-Oosten wilde versterken. Hij predikte iets soortgelijks boodschappen van vrede en eenheidbinnen zijn eigen katholieke gemeenschap en breder, tijdens zijn eerdere stops in Turkije.
Leo had twee belangrijke afspraken in Istanboel voordat hij naar Beiroet vloog: een gebed in de Armeense Apostolische Kathedraal en een goddelijke liturgie met de oecumenische patriarch Bartholomeüs, geestelijk leider van de orthodoxe christenen in de wereld, wiens uitnodiging om een belangrijk christelijk jubileum te herdenken de aanzet was voor Leo’s bezoek.
Leo verwerkte de Armeense kathedraal in een wolk van wierook terwijl een koor zong. Hij prees het ‘moedige christelijke getuigenis van het Armeense volk door de geschiedenis heen, vaak onder tragische omstandigheden’. Het was een verwijzing naar de slachting van Armeniërs door de Ottomaanse Turken in de Eerste Wereldoorlog.
Paus Franciscus had het bloedbad een ‘genocide’ genoemd, wat Turkije boos maakte, dat ontkent dat er een genocide heeft plaatsgevonden. Leo was diplomatieker in zijn woorden op Turkse bodem.
Terwijl hij in Turkije was, bezocht de paus ook Istanbul Blauwe Moskeeeen historische structuur uit het Ottomaanse tijdperk die een populaire plek voor toeristen is geworden.
“De paus bezocht de moskee in stilte, in een geest van reflectie en luisteren, met diep respect voor de plaats en het geloof van degenen die daar samenkwamen in gebed”, aldus de persdienst van de Heilige Stoel in een verklaring. Hij werd vergezeld door de Turkse minister van Cultuur en Toerisme Mehmet Nuri Ersoy, de provinciale moefti van Istanbul Emrullah Tuncel en de groot-imam van de Sultan Ahmed-moskee (de Blauwe Moskee) Kurra Hafız Fatih Kaya.
Domenico Stinellis/AP
Tijdens de tweede etappe van zijn eerste pauselijke reis zal Leo Libanon bezoeken op een precair moment voor het kleine mediterrane land na jaren van opeenvolgende crises. Hij vervult een belofte van paus Franciscus, die al jaren op bezoek wilde komen, maar daar niet toe in staat was omdat zijn gezondheid verslechterde.
Franciscus citeerde vaak Johannes Paulus II, die in 1989 zei dat Libanon meer was dan alleen een land. Het was een ‘boodschap’ – een boodschap van broederschap en samenleven. Onder het Libanese systeem van machtsdeling is de president van het land altijd een maronitische christen, de premier een soennitische moslim en de voorzitter van het parlement een sjiiet.
Libanon, een land met een moslimmeerderheid waar ongeveer een derde van de bevolking christen is, is altijd een prioriteit geweest voor het Vaticaan, een bolwerk voor christenen in de hele regio. Na jaren van conflict zijn de christelijke gemeenschappen uit de tijd van de apostelen gekrompen.
Van Leo werd verwacht dat hij zou proberen Libanezen aan te moedigen die vinden dat hun leiders hen in de steek hebben gelaten, en dat hij Libanese christenen zou aanmoedigen om te blijven of, als ze al naar het buitenland zijn verhuisd, naar huis te komen.
“De Heilige Vader komt op een heel moeilijk moment voor Libanon en voor onze regio”, zei bisschop George, aartsbisschop van de Melkitische Grieks-Katholieke Archeparchy van Beiroet. Libanezen maken zich zorgen over de toekomst, zei hij, en vrezen nog steeds een mogelijke terugkeer naar een totale oorlog met Israël.
“Op dit moeilijke moment is het bezoek van de paus een teken van hoop. Het laat zien dat Libanon niet vergeten wordt”, zei hij voorafgaand aan het bezoek tegen verslaggevers.
In 2019 stortte het munt- en banksysteem van het land in en veel Libanezen zagen hun spaargeld verdampen. De financiële crisis zorgde voor tekorten aan elektriciteit, brandstof en medicijnen.
Een andere ramp volgde in 2020, toen honderden tonnen ammoniumnitraat die verkeerd waren opgeslagen in de haven van Beiroet tot ontploffing kwamen in een explosie die door de omliggende wijken raasde, waarbij 218 mensen om het leven kwamen, duizenden gewond raakten en miljarden dollars aan schade werden veroorzaakt.
Het hoogtepunt van Leo’s Libanese bezoek zal komen op zijn laatste dag, 2 december, wanneer hij tijd doorbrengt in stil gebed op de plaats van de explosie op 4 augustus 2020, en enkele van de slachtoffers ontmoet.
Libanese burgers waren woedend over de ontploffing, die het resultaat leek te zijn van nalatigheid van de overheid, bovenop de economische crisis. Maar een onderzoek is herhaaldelijk vastgelopen en vijf jaar later is er nog geen enkele functionaris veroordeeld.
Er bestaat hoop onder de Libanezen dat Leo verantwoording zal eisen van de politieke klasse in Libanon en erop zal aandringen dat er geen vrede kan zijn zonder waarheid en gerechtigheid.
Een ander belangrijk moment zal komen wanneer Leo jonge Libanezen ontmoet. Er wordt van hem verwacht dat hij hen bemoedigende woorden zal geven, te midden van de decennialange vlucht naar het buitenland, en tegelijkertijd hun desillusie over de mislukkingen van generaties vóór hen zal erkennen.
Na de door Hamas geleide aanval op Zuid-Israël op 7 oktober 2023, die de aanleiding vormde voor de oorlog in Gaza, raakte de Libanese militante groepering Hezbollah een conflict op laag niveau met Israël aangegaan, dat in september 2024 escaleerde tot een volwaardige oorlog, waarbij in Libanon meer dan 4.000 mensen om het leven kwamen en wijdverspreide vernietiging werd veroorzaakt.
Ondanks een door de VS bemiddeld staakt-het-vuren dat twee maanden later nominaal een einde maakte aan het conflict, blijft Israël bijna dagelijkse luchtaanvallen uitvoeren die volgens hen bedoeld zijn om de wederopbouw van Hezbollah tegen te houden.
De paus “komt om ons te zegenen en ter wille van de vrede”, zei Farah Saadeh, een inwoner van Beiroet, lopend over de boulevard van de stad. “We moeten afwachten wat er zal gebeuren nadat hij vertrekt, en we hopen dat er na zijn vertrek niets zal gebeuren.”
Vóór Leo’s aankomst drong Hezbollah er bij de paus op aan om zijn “afwijzing van onrecht en agressie” uit te drukken waaraan het land wordt blootgesteld. Het was een verwijzing naar de Israëlische aanvallen. De groep riep haar aanhangers ook op om zich langs de weg die het pauselijke konvooi zal nemen van het vliegveld naar het presidentiële paleis te gaan opstellen om hun respect te betuigen.
Hezbollah – een voornamelijk sjiitische groepering – heeft een bondgenootschap gesloten met verschillende christelijke politieke groeperingen in het land, waaronder de Vrije Patriottische Beweging en de Marada-beweging.
De christelijke partij met het grootste parlementaire blok, de Libanese Strijdkrachten, is echter een tegenstander van Hezbollah en heeft kritiek geuit op de groep omdat deze het land in een oorlog met Israël heeft betrokken.
In buurland Syrië vluchtten honderdduizenden christenen tijdens de veertien jaar durende burgeroorlog in het land.
De voormalige autocraat van het land President Bashar Assad werd afgezet in een offensief onder leiding van islamitische opstandelingen afgelopen december. Sindsdien zijn er uitbraken geweest van sektarisch geweld en enkele aanvallen op religieuze minderheden, waaronder een zelfmoordaanslag op een kerk in Damascus in juni.
Hoewel de nieuwe regering aanvallen op minderheden heeft veroordeeld, beschuldigen velen haar ervan de andere kant op te kijken of niet in staat te zijn geallieerde gewapende groepen onder controle te houden.
Een delegatie van ongeveer 300 Syrische christenen, onder leiding van een Griekse Melkitische katholieke priester, zou naar Libanon reizen om deel te nemen aan een bijeenkomst tussen Leo en jeugdgroepen en te bidden in een openbare mis aan de waterkant van Beiroet.
“We hebben iemand als de paus nodig die ons hoop als christenen komt geven” in een tijd van “angst voor een onbekende toekomst”, zei de 24-jarige Dima Awwad, een van de delegatieleden. “Wij zouden willen dat de paus Syrië zou bezoeken zoals hij Libanon bezocht, om de mensen gerust te stellen en te voelen dat wij als oosterse christenen aanwezig zijn en dat we op deze plek moeten zijn.”
