Het alarm niet heeft het grote publiek nog niet bereikt, maar de spanning begint zich op te bouwen in de gangen van de lucht- en ruimtevaartindustrie, in microchiplaboratoria en in overheidsgebouwen. Maandenlang is een voor de wereld bijna onzichtbaar element – yttrium – het stille centrum geworden van een nieuw mondiaal dispuut. De voorraden worden dunner, de prijzen rijzen de pan uit, de leveringen stagneren. En terwijl China en de Verenigde Staten dat wel hebben gedaan beloofde een wapenstilstand over zeldzame aardmineralenbeginnen de raderen van de geavanceerde technologie te vertragen.
Hoewel een ontmoeting eind oktober in Zuid-Korea tussen de Chinese president Xi Jinping en zijn Amerikaanse tegenhanger Donald Trump de hoop op ontspanning deed rijzen, Chinese exportbeperkingen die in april vorig jaar zijn ingevoerd, blijven grotendeels van kracht. Peking heeft een jaar uitstel verleend voor het verplichte vergunningensysteem van de overheid voor de verzending van zeldzame aardmetalen en producten die aanverwante materialen bevatten (inclusief producten die in het buitenland zijn gemaakt met ten minste 0,1 procent Chinese grondstoffen), in ruil voor een soortgelijke opschorting van de laatste beperkingen van het Witte Huis op de toeleveringsketens van technologie.
Een cruciaal element in een markt die onder druk staat
Maar andere maatregelen die vóór de laatste escalatie zijn ingevoerd, blijven van kracht. Het resultaat is een verkrapping van de internationale toeleveringsketen die de geavanceerde technologische productie dreigt te vertragen, de kosten doet stijgen en hele industriële sectoren op de proef stelt. Yttrium speelt een cruciale rol in het functioneren van hedendaagse technologieën. Zonder yttrium zou de productie van vliegtuigmotoren, hoogefficiënte turbines, geavanceerde energiesystemen en halfgeleiders onmiddellijk vertragen.
De waarde van Yttrium ligt in zijn vermogen om thermische en mechanische sterkte te verlenen aan materialen die worden blootgesteld aan extreme temperaturen. De bladen van straalmotoren moeten bijvoorbeeld bestand zijn tegen langdurige oververhitting en intense trillingen; yttrium is wat hen in staat stelt de structurele integriteit en efficiëntie te behouden. Hetzelfde geldt voor de industriële chipproductie, waar op yttrium gebaseerde coatings machines beschermen tegen chemische slijtage en zorgen voor precisie bij plasma-etsen. Door zijn onmisbare karakter is het een sleutelelement geworden van de moderne technologie en het leger.
De rol van China
Het probleem is dat China, net als bij verschillende andere hulpbronnen, vrijwel de gehele mondiale toeleveringsketen van yttrium controleert. Het produceert niet alleen het grootste deel ervan, maar beschikt ook over de kennis en infrastructuur om het te verfijnen en te scheiden van andere zeldzame aardmineralen, een complex en technologisch geavanceerd proces. Volgens Amerikaanse gegevens importeren de Verenigde Staten 100 procent van hun yttriumbehoeften, waarvan 93 procent rechtstreeks uit China komt. Een dergelijke sterke afhankelijkheid creëert een enorme geopolitieke kwetsbaarheid.
Toen Peking besloot exportbeperkingen in te voeren als reactie op Amerikaanse tarieven, begon de hele internationale aanbodstructuur te wankelen. Bedrijven meldden vertragingen, problemen bij het verkrijgen van licenties en onzekerheid over levertijden. In de handel in zeldzame aardmetalen is een gebrek aan voorspelbaarheid vaak schadelijker dan verminderde volumes: een sector die gewend is aan just-in-time leveringen kan al na een paar weken vertraging in een crisis terechtkomen.
De effecten waren onmiddellijk. In Europa zijn de prijzen voor yttriumoxide enorm gestegen, met een stijging van 4.400 procent sinds het begin van het jaar. Lucht- en ruimtevaartbedrijven, die sterk afhankelijk zijn van dit materiaal, hebben hun alarm geuit en dringende maatregelen van de Amerikaanse regering geëist om de binnenlandse productie uit te breiden. De halfgeleiderindustrie maakt zich niet minder zorgen: sommige bedrijven noemen de situatie een “ernstige” bedreiging en voorspellen de gevolgen voor de kosten, efficiëntie en productietijdlijnen. Ook gasgestookte elektriciteitscentrales, die yttrium gebruiken in de beschermende coatings van turbines, volgen de Chinese ontwikkelingen met toenemende aandacht, hoewel zij beweren nog geen verstoringen te hebben ervaren.
