VATICAANSTAD — Paus Leo XIV begint aan zijn eerste buitenlandse reis, een pelgrimstocht ernaartoe Turkije en Libanon Dat zou onder alle omstandigheden delicaat zijn, maar is zelfs nog beladener gezien de spanningen in het Midden-Oosten en de aandacht van de media die de eerste Amerikaanse paus in de geschiedenis zal documenteren.
Leo vervult een reis die paus Franciscus van plan was te maken, ter gelegenheid van een belangrijk jubileum met de orthodoxe kerk in Turkije. In Libanon zal hij proberen een al lang lijdende christelijke gemeenschap een boost te geven, evenals Libanezen van alle geloofsovertuigingen die nog steeds gerechtigheid eisen over de 2020 havenontploffing in Beiroet.
Leo, die twaalf jaar als overste van zijn Augustijnse religieuze orde en twintig jaar als missionaris in Peru heeft doorgebracht, zegt dat hij van reizen houdt. En de afgelopen weken heeft hij blijk gegeven van zowel diplomatieke als taalkundige vaardigheid bij het direct beantwoorden van vragen van verslaggevers.
De reis wordt nauwlettend gevolgd door de Amerikaanse media, waarbij alle grote Amerikaanse netwerken – ABC, CBS, NBC en Fox, maar ook CNN en de BBC – in Leo’s reizende pool zitten en zijn toespraken, preken en gebeden volgen op een cruciaal moment in de onderhandelingen om te eindigen. De Russische oorlog in Oekraïne en onderhouden van een staakt-het-vuren in Gaza.
Correspondenten van het Vaticaan plus Libanese en Turkse media completeren het pauselijke perskorps van ongeveer 80 journalisten, met een ruime wachtlijst van journalisten die zich hadden aangemeld om op het pauselijke niveau te mogen werken, maar die vanwege de beperkte ruimte geen zetel kregen.
“Elke keer dat de paus reist, is dat een groot probleem”, zegt Natalia Imperatori-Lee, universitair hoofddocent theologie aan de Fordham University in New York.
Maar een Amerikaanse paus op zijn eerste buitenlandse reis is een nog groter probleem, zei ze, vooral in het verzadigde Amerikaanse media-ecosysteem waar Leo naar voren is gekomen als een soort folie tegen de regering-Trump en het harde optreden tegen immigranten.
“Hij zorgt hier nog steeds voor veel aandacht vanwege zijn betrokkenheid bij een van de belangrijkste kwesties waarmee we worden geconfronteerd, namelijk migratie”, zegt Kim Daniels, directeur van het Initiative on Catholic Social Thought and Public Life aan de Georgetown University. Daarom ‘denk ik dat deze reis de aandacht opnieuw zal vestigen op de periferie en op de kwetsbaren.’
Het is veelbetekenend dat Leo van plan is om al zijn uitspraken in Turkije in het Engels, Engels en Frans in Libanon te houden, waarbij hij de Italiaanse lingua franca van het Vaticaan terzijde schuift ten gunste van talen die op grotere schaal worden begrepen.
Alle ogen zullen gericht zijn op Leo’s persconferentie tijdens de vlucht op 2 december, wanneer hij terugkeert naar Rome. Dergelijke geïmproviseerde ontmoetingen zorgden voor veel van de voorpaginanieuws van Franciscus tijdens zijn twaalfjarige pontificaat, te beginnen met zijn eerste in 2013, toen hij de beroemde uitspraak deed: “Wie ben ik om te oordelen” over een zogenaamd homoseksuele priester.
Leo heeft laten zien dat hij veel voorzichtiger en diplomatieker is dan zijn voorganger. Maar “misschien doet hij iets geks, zoals ‘Wie ben ik om te oordelen?'”, zei Imperatori-Lee.
De belangrijkste impuls voor reizen naar Turkije, de eerste stop in de periode van 27 november tot en met december. 2 reis, ter gelegenheid van de 1.700ste verjaardag van de Concilie van Niceahet eerste oecumenische concilie van het christendom.
Leo zal bidden met de oecumenische patriarch Bartholomeüs, geestelijk leider van de orthodoxe christenen in de wereld, op de plaats van de bijeenkomst in 325 na Christus – het huidige Iznik – en een gezamenlijke verklaring ondertekenen als zichtbaar teken van christelijke eenheid.
Oosterse en westerse kerken waren verenigd tot het Grote Schisma van 1054, een kloof die grotendeels werd veroorzaakt door meningsverschillen over het primaat van de paus.
“We begrijpen allemaal dat duizend jaar verdeeldheid een diepe wond heeft toegebracht die niet gemakkelijk kan worden genezen”, vertelde Bartholomew onlangs aan het gerespecteerde Griekse dagblad Kathimerini. “We hebben echter de plicht om ernaar te streven die wond te genezen, de verwondingen te herstellen, de afstanden te overbruggen en de eenheid te herstellen.”
Het bezoek zal Leo ook verschillende gelegenheden bieden om te spreken over de regionale spanningen in het algemeen, de betrekkingen tussen katholieken en moslims en de afnemende aanwezigheid van christenen in het Midden-Oosten.
Geestelijken in de regio zeggen dat de krachtige steun van het Vaticaan aan de Palestijnen in Gaza tijdens de Israëlische oorlog, eerst onder Franciscus en nu onder Leo, de geloofwaardigheid van de kerk onder gewone moslims heeft versterkt.
“Op een moment dat veel westerse machten aarzelden over de kwestie Gaza, was Franciscus – en vervolgens Leo – heel sterk. Hij ging niet naar Gaza, maar alles wat hij had kunnen zeggen lijkt hij te hebben gezegd”, zei ds. Paolo Pugliese, overste van de kapucijnen in Turkije.
De regionale conflicten zijn echter niet afgenomen: Israël vuurde een luchtaanval af Libanon hoofdstad op zondag die doodde Die van Hezbollah stafchef en vier anderen.
De staking versterkte alleen maar de veiligheidsproblemen die vaak gepaard gaan met pauselijke reizen. Maar de organisatoren hielden vol dat Leo veilig zou zijn.
“Het gebeurde, maar het heeft geen invloed op de plaatsen of waar de paus naartoe gaat”, zei bisschop George Bacouni, aartsbisschop van de Melkitische Grieks-Katholieke Archeparchy van Beiroet.
Het Vaticaan zei dat er geen extra veiligheidsmaatregelen zijn genomen, hoewel woordvoerder Matteo Bruni weigerde te zeggen of Leo’s auto’s en pausmobielen kogelvrij waren.
Het is veelbetekenend dat Leo het zuiden van Libanon niet zal bezoeken, dat geteisterd is door de oorlog van vorig jaar tussen Israël en de Libanese militante groepering Hezbollah en waar de Israëlische aanvallen de afgelopen weken zijn geïntensiveerd. Christelijke groeperingen in Zuid-Libanon hadden gelobbyd voor een bezoek van de paus aan het gebied en hebben deze week een nieuwe petitie verspreid.
Leo zou in Beiroet hoogstens last kunnen krijgen van Israëlische drones die overvliegen, aldus de organisatoren.
Het hoogtepunt van het Libanese bezoek komt op Leo’s laatste dag, 2 december, wanneer hij tijd doorbrengt in stil gebed op de plaats van de 4 augustus 2020, explosie in de haven van Beiroet.
De explosie raasde door de Libanese hoofdstad, waarbij minstens 218 mensen omkwamen, meer dan 6.000 gewond raakten en grote delen van Beiroet verwoestten. De ontploffing ontstond toen honderden tonnen ammoniumnitraat in een pakhuis tot ontploffing kwamen en veroorzaakte miljarden dollars aan schade.
Libanese burgers waren woedend over de ontploffing, die zo leek te zijn gevolg van nalatigheid van de overheidbovenop een economische crisis die wordt aangejaagd door tientallen jaren van corruptie en financiële misdaden. Maar een onderzoek is herhaaldelijk vastgelopen en vijf jaar later is er nog geen enkele functionaris veroordeeld.
Er bestaat hoop onder de Libanezen dat Leo verantwoording zal eisen van de politieke klasse in Libanon, en erop zal aandringen dat er geen vrede kan zijn zonder waarheid en gerechtigheid.
Een dergelijke oproep “zou onze verschillende politieke leiders kunnen opschudden, omdat we blijven leven onder de druk van een sociale crisis, een economische crisis, in een land waar de verschillende leiders noch de roep van de armen, noch de roep van de ongelukkigen, noch de roep van de burgers horen”, zei monseigneur Cesar Essayan, apostolisch vicaris van Beiroet voor katholieken met de Latijnse ritus.
Een ander belangrijk moment zal komen wanneer Leo jonge Libanezen ontmoet. Er wordt van hem verwacht dat hij hen bemoedigende woorden zal uitspreken, te midden van de decennialange vlucht van Libanezen naar het buitenland, terwijl hij ook hun desillusie over de mislukkingen van volwassenen zal erkennen.
“Veel gezinnen hebben het gevoel dat ze dag na dag overleven en dat ze eigenlijk heel weinig zicht hebben op de toekomst”, zegt Marielle Boutros, projectcoördinator in Libanon voor Kerk in Nood, de katholieke liefdadigheidsinstelling. “Dus dit bezoek van Zijne Heiligheid is niet louter symbolisch. Het is een heel concreet teken dat Libanon niet vergeten wordt.”
___
Religieverslaggeving van Associated Press krijgt steun via de AP’s samenwerking met The Conversation US, met financiering van Lilly Endowment Inc. De AP is als enige verantwoordelijk voor deze inhoud.
