Uit Indiaas onderzoek blijkt dat muziek patiënten helpt genezen onder narcose

Onder het felle licht van een operatiekamer in de Indiase hoofdstad Delhi ligt een vrouw roerloos terwijl chirurgen zich voorbereiden op het verwijderen van haar galblaas.

Ze is onder algemene verdoving: bewusteloos, gevoelloos en volkomen stil door een mengsel van medicijnen die een diepe slaap opwekken, het geheugen blokkeren, de pijn verzachten en haar spieren tijdelijk verlammen.

Maar te midden van het gezoem van monitoren en het gestage ritme van het chirurgische team speelt er een zachte stroom fluitmuziek door de koptelefoon die over haar oren is geplaatst.

Zelfs als de medicijnen een groot deel van haar hersenen tot zwijgen brengen, blijft het auditieve pad gedeeltelijk actief. Als ze wakker wordt, zal ze sneller en duidelijker weer bij bewustzijn komen, omdat ze lagere doses anesthetica zoals propofol en opioïde pijnstillers nodig had dan patiënten die geen muziek hoorden.

Dat is tenminste wat A nieuw peer-reviewed onderzoek van het Maulana Azad Medical College in Delhi suggereert. Het onderzoek, gepubliceerd in het tijdschrift Music and Medicine, biedt een aantal van de sterkste bewijzen tot nu toe dat muziek gespeeld tijdens algemene anesthesie de medicijnbehoefte op bescheiden maar betekenisvolle wijze kan verminderen en het herstel kan verbeteren.

Het onderzoek richt zich op patiënten die een laparoscopische cholecystectomie ondergaan, de standaard kijkoperatie om de galblaas te verwijderen. De procedure duurt kort – meestal minder dan een uur – en vereist een bijzonder snel, ‘helder’ herstel.

Om te begrijpen waarom de onderzoekers zich tot muziek wendden, helpt het om de moderne praktijk van anesthesie te ontcijferen.

“Ons doel is een vroegtijdig ontslag na de operatie”, zegt dr. Farah Husain, senior specialist in anesthesie en gecertificeerde muziektherapeut voor het onderzoek. “Patiënten moeten helder, alert en georiënteerd wakker worden, en idealiter pijnvrij. Met beter pijnmanagement wordt de stressreactie beperkt.”

Om dat te bereiken is een zorgvuldig uitgebalanceerde mix van vijf of zes medicijnen nodig die samen de patiënt in slaap houden, pijn blokkeren, herinnering aan de operatie voorkomen en de spieren ontspannen.

Bij procedures zoals laparoscopische verwijdering van de galblaas vullen anesthesiologen dit medicijnregime nu vaak aan met regionale “blokkades”: echogeleide injecties die de zenuwen in de buikwand verdoven.

“Algemene anesthesie plus blokkades zijn de norm”, zegt dr. Tanvi Goel, hoofdonderzoeker en voormalig senior bewoner van het Maulana Azad Medical College. “Wij doen dit al tientallen jaren.”

Maar het lichaam kan niet gemakkelijk een operatie ondergaan. Zelfs onder narcose reageert het: de hartslag stijgt, de hormonen stijgen, de bloeddruk stijgt. Het verminderen en beheersen van deze cascade is een van de centrale doelstellingen van de moderne chirurgische zorg. Dr. Husain legt uit dat de stressreactie het herstel kan vertragen en ontstekingen kan verergeren, en benadrukt waarom zorgvuldig beheer zo belangrijk is.

De stress begint al vóór de eerste snee, met intubatie – het inbrengen van een beademingsslang in de luchtpijp.

Hiervoor gebruikt de anesthesioloog een laryngoscoop om de tong en het zachte weefsel aan de basis van de keel op te tillen, een duidelijk zicht te krijgen op de stembanden en het buisje in de luchtpijp te leiden. Het is een routinestap bij algemene anesthesie die de luchtwegen open houdt en nauwkeurige controle van de ademhaling van de patiënt mogelijk maakt terwijl deze bewusteloos is.

“De laryngoscopie en intubatie worden beschouwd als de meest stressvolle reactie tijdens algemene anesthesie”, zegt dr. Sonia Wadhawan, directeur-professor anesthesie en intensive care aan het Maulana Azad Medical College en supervisor van het onderzoek.

“Hoewel de patiënt bewusteloos is en zich niets zal herinneren, reageert zijn lichaam nog steeds op de stress met veranderingen in de hartslag, bloeddruk en stresshormonen.”

Zeker, de medicijnen zijn geëvolueerd. De oude ethermaskers zijn verdwenen. In hun plaats zijn intraveneuze middelen – met name propofol, het hypnoticum dat berucht is geworden De dood van Michael Jackson maar gewaardeerd in operatiekamers vanwege het snelle begin en het schone herstel. “Propofol werkt binnen ongeveer 12 seconden”, merkt dr. Goel op. “Wij geven er de voorkeur aan voor korte operaties zoals laparoscopische cholecystectomie, omdat het de ‘kater’ vermijdt die wordt veroorzaakt door inhalatiegassen.”

Het team van onderzoekers wilde weten of muziek de hoeveelheid propofol en fentanyl (een opioïde pijnstiller) die patiënten nodig hadden, kon verminderen. Minder medicijnen betekent sneller ontwaken, stabielere vitale functies en minder bijwerkingen.

Daarom hebben ze een onderzoek ontworpen. Een pilot waarbij acht patiënten betrokken waren, leidde tot een volledige proef van elf maanden met 56 volwassenen in de leeftijd van ongeveer 20 tot 45 jaar, willekeurig toegewezen aan twee groepen. Ze kregen allemaal hetzelfde regime van vijf medicijnen: een medicijn dat misselijkheid en braken voorkomt, een kalmerend middel, fentanyl, propofol en een spierverslapper. Beide groepen droegen hoofdtelefoons met ruisonderdrukking, maar slechts één hoorde muziek.

“We vroegen patiënten om te kiezen uit twee rustgevende instrumentale stukken: zachte fluit of piano”, zegt dr. Husain. “Het onderbewustzijn heeft nog steeds gebieden die actief blijven. Zelfs als de muziek niet expliciet wordt opgeroepen, kan impliciet bewustzijn tot gunstige effecten leiden.”

De resultaten waren opvallend.

Patiënten die aan muziek werden blootgesteld, hadden lagere doses propofol en fentanyl nodig. Ze ervoeren een soepeler herstel, lagere cortisol- of stresshormoonspiegels en een veel betere controle van de bloeddruk tijdens de operatie. “Aangezien het vermogen om te horen intact blijft onder narcose”, schrijven de onderzoekers, “kan muziek nog steeds de interne toestand van de hersenen beïnvloeden.”

Het was duidelijk dat muziek de interne storm leek te stillen. “Het auditieve pad blijft actief, zelfs als je bewusteloos bent”, zegt dr. Wadhawan. “Je herinnert je de muziek misschien niet, maar de hersenen registreren het.”

Het idee dat de geest achter de verdovingssluier niet helemaal stil is, heeft wetenschappers al lang geïntrigeerd. Zeldzame gevallen van ‘intraoperatief bewustzijn’ laten zien dat patiënten zich fragmenten van gesprekken in de operatiekamer herinneren.

Als de hersenen in staat zijn stressvolle ervaringen tijdens een operatie op te pikken en te herinneren – zelfs als een patiënt bewusteloos is – dan kunnen ze wellicht ook positieve of geruststellende ervaringen, zoals muziek, registreren, zelfs zonder bewuste herinnering.

“We beginnen nog maar net te onderzoeken hoe het onderbewustzijn reageert op niet-farmacologische interventies zoals muziek”, zegt dr. Husain. “Het is een manier om de operatiekamer menselijker te maken.”

Muziektherapie is niet nieuw in de geneeskunde; het wordt al lang gebruikt in de psychiatrie, revalidatie na een beroerte en palliatieve zorg. Maar de intrede ervan in de intens technische, machinaal bestuurde wereld van de anesthesie markeert een stille verschuiving.

Als een dergelijke eenvoudige interventie het drugsgebruik kan terugdringen en het herstel kan bespoedigen – zelfs op bescheiden schaal – zou dit de manier kunnen veranderen waarop ziekenhuizen over chirurgisch welzijn denken.

Terwijl het onderzoeksteam zijn volgende onderzoek naar muziekondersteunde sedatie voorbereidt, voortbouwend op eerdere bevindingen, neuriet er al één waarheid door de gegevens: zelfs als het lichaam stil is en de geest slaapt, lijkt het erop dat een paar zachte tonen de genezing kunnen helpen beginnen.