De VS en Oekraïne prezen zondag de eerste overlegronde in Genève en noemden de langverwachte gesprekken ‘productief’.
Beide partijen zeiden dat ze een “geactualiseerd en verfijnd vredeskader” hebben opgesteld om vooruitgang te boeken.
Wat zit er in dit raamwerk? Hoeveel is er veranderd tussen het oorspronkelijke plan, naar verluidt opgesteld door Washington en Moskou, en het plan dat eerst door de Europese Unie en vervolgens door de Amerikaanse en Oekraïense delegatie in Genève werd gewijzigd?
Wat is er veranderd?
Dit weekend heeft de EU naar verluidt een tegenvoorstel gedaan tegen het oorspronkelijke Amerikaans-Russische raamwerk, waarvan de gelekte inhoud in het voordeel van Moskou werd gezien.
Het uitgelekte EU-plan omvat grote aanpassingen, waaronder een limiet voor het Oekraïense leger van 800.000 man in vredestijd, in plaats van 600.000 op enig moment in het aanvankelijk voorgestelde plan.
Er is ook een belangrijke verandering met betrekking tot de NAVO-aspiraties van Kiev. De toetreding van Oekraïne tot de NAVO vereist consensus onder de leden van het bondgenootschap, in plaats van dat de NAVO zich ertoe verbindt Oekraïne niet te accepteren. Er is met name ook een punt dat de NAVO-troepen niet op Oekraïens grondgebied onder hun bevel worden gestationeerd, maar alleen in vredestijd.
Een van de meest kritische aspecten voor Kiev zijn de door Rusland bezette gebieden in Oekraïne.
Het uitgelekte, door de EU geleide voorstel schrapt de erkenning van de tijdelijk bezette gebieden van Oekraïne, die waren opgenomen in het oorspronkelijke raamwerk tussen de VS en Rusland.
Tot de landen in kwestie behoren onder meer de Oekraïense regio’s Loehansk en Donetsk, die samen de Donbas vormen.
Het tegenvoorstel roept ook op tot door Washington gebakken veiligheidsgaranties, die een afspiegeling zouden zijn van Artikel 5 van de NAVO.
Artikel 5 van de NAVO is een bepalend kenmerk van het bondgenootschap, dat, wanneer het wordt ingeroepen, een aanval op één lid beschouwt als een aanval op alle leden.
Het allerbelangrijkste is dat het uitgelekte tegenvoorstel onder leiding van de EU het beginsel van “eerst een staakt-het-vuren” terugbrengt – het standpunt waar Oekraïne vanaf het allereerste begin op heeft aangedrongen.
Alle ‘onderhandelingen over territoriale swaps zullen beginnen vanaf de contactlijn’.
Moskou heeft zich tegen deze aanpak verzet telkens wanneer deze werd voorgesteld door Oekraïne en zijn westerse bondgenoten, waaronder de VS.
Na de top in Alaska met zijn Russische tegenhanger Vladimir Poetin in augustus sprak de Amerikaanse president Donald Trump zijn steun uit voor het tot stand brengen van een staakt-het-vuren op de huidige contactlijn voordat er gesprekken tussen Kiev en Moskou zouden plaatsvinden.
Zou Rusland akkoord gaan met het gewijzigde plan?
In het door Brussel geleide tegenvoorstel blijven verschillende Oekraïense concessies behouden, waaronder het toestaan dat Rusland weer lid wordt van de G7, waartoe ook Rusland behoorde voordat Moskou in 2014 de Krim eenzijdig annexeerde.
Het omvat ook verlichting van de sancties voor Rusland, die “gefaseerd besproken en overeengekomen zouden worden”, zij het op “van geval tot geval”.
Het uitgelekte tegenvoorstel van Europa roept naar verluidt op om de kerncentrale van Zaporizja onder internationale controle te laten vallen, waarbij de geproduceerde elektriciteit verdeeld wordt tussen Oekraïne en Rusland.
Maar het is de territoriale concessie waar Rusland op heeft aangedrongen.
Zodra er overeenstemming is bereikt tussen de VS en Oekraïne, zal Washington het aangepaste voorstel aan het Kremlin moeten communiceren.
Twee aspecten van het nieuwe ontwerpkader zullen opvallen en hoogstwaarschijnlijk het proces blokkeren: het beginsel van een staakt-het-vuren vóór eventuele onderhandelingen en de erkenning van de tijdelijk bezette gebieden van Oekraïne.
Moskou hernieuwde zijn aanvallen in de oostelijke Donbas-regio van Oekraïne, met de hevigste gevechten in de omgeving van Pokrovsk.
Volgens de in de VS gevestigde denktank Institute for the Study of War zouden Russische troepen, zelfs met het huidige tempo van de vooruitgang en de enorme inzet van middelen, de rest van de Donetsk-regio pas in augustus 2027 kunnen veroveren.
Behalve in Oost-Oekraïne versterken Russische troepen hun offensieve operatie in de Zaporizja-regio in het zuiden.
Bovendien heeft Rusland zijn luchtaanvallen op Oekraïne aanzienlijk opgevoerd, waarbij het zich specifiek richt op de civiele energie-infrastructuur van Oekraïne voor de koude winter.
Hoe zijn de reacties in Moskou?
De woordvoerder van het Kremlin, Dmitry Peskov, zei dat Rusland de officiële tekst van een nieuw voorstel na de gesprekken in Genève nog niet heeft ontvangen. Met name het Kremlin noemt het een ‘Amerikaans’ plan, zonder de inbreng van Oekraïne of de EU te noemen.
Volgens Russische media zijn de meest essentiële punten voor Moskou, volgens het door het Kremlin gecontroleerde mediaverhaal, opgesomd in het aanvankelijk gelekte raamwerk, waaronder de weigering van Oekraïne om lid te worden van de NAVO en de toezegging van het bondgenootschap om Kiev niet te integreren.
Ook de erkenning door Washington en andere landen van de Russische soevereiniteit over de door Rusland geannexeerde Krim en de Donbas, en de terugtrekking van Oekraïense strijdkrachten uit de bezette gebieden van de Donetsk-regio blijven belangrijke vragen van het Kremlin.
Maar zelfs deze maximalistische eisen zijn bekritiseerd door functionarissen in Rusland en worden algemeen gezien als niet ‘veeleisend genoeg’.
De Russische vice-minister van Buitenlandse Zaken Sergej Rjabkov verklaarde zaterdag dat Rusland niet kan afwijken van de eisen van Poetin tijdens de top in Alaska in augustus en herhaalde de Russische inzet om zijn “doelen” in de oorlog van Moskou tegen Oekraïne te bereiken.
Vicevoorzitter van het Defensiecomité van de Russische Staatsdoema Alexei Zhuravlev verklaarde dat het Amerikaanse vredesplan tot doel heeft een “dreiging aan de Russische grens” in stand te houden, waarschijnlijk verwijzend naar het bestaan van Oekraïne als soevereine staat en de gedeelde grens van Rusland met NAVO-leden, zoals Polen en de Baltische staten.
