Ieder jaar wordt de $463 miljard De mondiale schoenenindustrie maakt 20 miljard paar schoenen voor slechts 8 miljard mensen. Omdat vrijwel geen van deze recycleerbaar is, zullen ze uiteindelijk stortplaatsen over de hele wereld verstoppen.
De mode-industrie heeft al tientallen jaren de missie om producten recyclebaar te maken. Maar schoenen zijn een veel moeilijkere puzzel om te kraken dan kleding. Terwijl kledingstukken van slechts een handvol materialen worden gemaakt, zijn schoenen veel complexere objecten.
Een sneaker kan worden gemaakt van 50 verschillende materialen, van binnenzolen van schuim tot leren buitenkanten tot katoenen veters, allemaal aan elkaar gelijmd met lijm. Een handvol merken heeft een prototype gemaakt van eenmalige recyclebare schoenen, zoals Adidas’s Futurcraft Loop of Nike’s IPSA Link Axis. Maar de schoenenindustrie is nog lang niet op grote schaal aan recycling bezig.
Maar er is verandering aan de horizon. Een groep duurzaamheidsexperts wil het recyclen van schoenen net zo wijdverspreid maken als het recyclen van papier of aluminium. Hun oplossing: radicale samenwerking tussen de grootste schoenenrivalen ter wereld.
Yuly Fuentes-Medel, een duurzaamheidsexpert op het gebied van mode die het Climate Project van MIT leidt, heeft zojuist The Footwear Collective (TFC) gelanceerd, een non-profitorganisatie die zich toelegt op het bouwen van circulaire oplossingen voor de schoenenindustrie. Ze heeft acht schoenenbedrijven bijeengeroepen, waaronder Brooks, On, New Balance en Steve Madden, en is op zoek naar nog meer bedrijven. Het bedrijf werkt ook samen met Goodwill om grote hoeveelheden schoenen op grote schaal in te zamelen.
De duurzaamheidsteams binnen deze organisaties komen regelmatig bijeen om een pijplijn van 50 verschillende projecten met haalbare doelen aan te pakken, zoals samenwerken met industriële recyclers om de technologie te ontwikkelen om schoenen te recyclen en het vinden van secundaire markten voor de resulterende gerecyclede materialen.
“De schoenenindustrie is competitief en deze merken zijn rivalen”, zegt Fuentes-Medel. “Maar door kosten, data en infrastructuur te delen, kunnen ze de duurzaamheidsdoelstellingen bereiken die hen al jaren ontgaan zijn.”
Samenwerking is cruciaal
De mode-industrie is een van de grootste vervuilers ter wereld. De afgelopen dertig jaar heeft snelle mode de prijs van zowel kleding als schoenen omlaag gebracht, waardoor consumenten snel door producten heen kunnen bladeren. Het extraheren van grote hoeveelheden grondstoffen en het verschepen ervan naar fabrieken over de hele wereld om er producten van te maken, resulteert in ongeveer 8% van de mondiale koolstofemissies, waardoor de klimaatverandering wordt versneld.
De industrie beseft al jaren dat circulariteit één oplossing is. Het terugwinnen van de materialen in oude schoenen en kleding en deze vervolgens weer omzetten in materialen voor de mode-industrie zou zowel het afval als de CO2-uitstoot dramatisch verminderen. Maar om dit circulaire systeem te realiseren heb je veel infrastructuur nodig. Eerst moet je grote, hightech fabrieken bouwen die deze materialen kunnen verwerken, en dan moet je manieren ontwikkelen om oude producten van consumenten te verzamelen.
In de kledingwereld houden bedrijven ervan Circ hebben nog maar net de technologie ontwikkeld om polyester-katoenmengsels, het meest voorkomende materiaal in de kledingindustrie, te recyclen en bouwen nu fabrieken over de hele wereld. Maar de schoenenindustrie is veel verder verwijderd van een soortgelijke oplossing.
Fuentes-Medel merkte op dat de schoenenindustrie met deze uitdaging worstelde. Dus organiseerde ze in 2023 een schoenencirculariteittop bij MIT, en was verrast door de grote belangstelling die er was: duurzaamheidsexperts van 45 verschillende schoenenmerken kwamen opdagen. Terwijl ze mogelijke oplossingen bespraken, schreef Fuentes-Medel een “Schoeiselmanifest” waarin de obstakels voor circulariteit werden uiteengezet en hoe deze kunnen worden overwonnen, zoals het bouwen van markten voor gerecyclede materialen en manieren om oude schoenen in te zamelen. Maar één ding werd duidelijk tijdens deze top: dit alles zou niet kunnen gebeuren zonder samenwerking.
“Deze aanpak is logisch”, zegt Katherine Petrecca, GM van schoeneninnovatie bij New Balance. “We werken samen aan pre-competitieve ruimtes. We zullen allemaal winnen als we de infrastructuur hebben om schoenen in te zamelen en te recyclen.”
Na het evenement riepen merken om dit werk voort te zetten. Daarom lanceerde Fuentes-Medel The Footwear Collective, met acht oprichtende merken die contributie betalen om het project te financieren. Duurzaamheidsteams binnen deze organisaties komen wekelijks samen, maar ook met andere bedrijven, om te werken aan oplossingen via zeven trajecten, waaronder meer waarde halen uit afval, ontwerpen voor circulariteit en het beïnvloeden van consumentengedrag. En samen hebben ze projecten bedacht om aan te werken, waaronder het vinden van een toepassing voor een bepaald gerecycled materiaal en het creëren ervan marketing materialen die consumenten enthousiast maken over het recyclen van schoenen.
Het probleem van schaal
Veel schoenenmerken hebben de missie om duurzamer te worden. Maar als een merk het alleen doet, zijn er veel obstakels die het bereiken van doelen in de weg staan. “Recycling kan alleen op grote schaal werken”, zegt David Kemp, directeur maatschappelijk verantwoord ondernemen bij Brooks.
Om te beginnen zal het veel werk vergen om de technologie te ontwikkelen om de demontage van schoenen op grote schaal te automatiseren en vervolgens de materialen ervan terug te winnen. “Schoenenbedrijven arbeidskracht teams van ingenieurs om hun producten te ontwerpen en ontwikkelen”, zegt Fuentes-Medel. “Je kunt ze eigenlijk niet in dezelfde categorie plaatsen als kleding. Ze moeten aan veel hogere technische prestatienormen voldoen.”
Kemp zegt dat de recyclingindustrie niet wordt gestimuleerd om te investeren in de ontwikkeling van dit soort hightech recyclingfaciliteiten, omdat er geen grote markt is voor de gerecyclede materialen die uit dit proces zouden voortkomen. Voor schoenenmerken zou dit betekenen dat ze samenwerken met hun fabrieken om gerecycled schuim, leer en hardware te gaan gebruiken. “Recyclers zijn bedrijven met winstoogmerk”, zegt hij. “Via het Collectief kunnen we recyclers eindelijk laten zien dat er hier bedrijfsvolume is dat de moeite waard is om in te investeren.”
Een proefprogramma
Dan is er nog het probleem hoe je grote hoeveelheden oude schoenen inzamelt om te recyclen. Sommige merken, zoals Brooks, nodigen klanten uit om hun oude schoenen terug te brengen als ze het einde van hun levensduur hebben bereikt. Maar Kemp zegt dat de deelname aan deze programma’s erg laag is. “Historisch gezien brengt slechts ongeveer 3% van de klanten hun schoenen bij ons terug”, zegt hij. “Dit is niet genoeg volume om naar een fabriek te brengen en hen te vragen een recyclingprogramma voor ons te ontwikkelen.”
Nogmaals, Fuentes-Medel gelooft dat de oplossing ligt in het inzamelen van schoenen van vele merken. En er is al een organisatie die dit doet: Goodwill. TFW heeft besloten samen te werken met de Californische divisie van Goodwill, omdat de staat sterke Extender Producer Responsibility (ERP)-wetten heeft die bedrijven verplichten de inzameling, recycling en hergebruik van hun producten te financieren en te beheren. Als gevolg hiervan kan Californië meer geavanceerde recyclingactiviteiten financieren.
Met dit nieuwe project worden consumenten uitgenodigd om schoenen van welk merk dan ook in te leveren bij deelnemende Goodwill-locaties in Californië. Schoenen die niet kunnen worden doorverkocht, worden naar drie recyclebedrijven gestuurd, waar ze worden versnipperd. Het versnipperde materiaal wordt gescheiden op gewicht en dichtheid, zodat het op materiaal gesorteerd kan worden. (Rubber, schuim en katoen hebben allemaal een verschillende dichtheid.) Vervolgens kan de recycler bepalen welke materialen kunnen worden gerecycled en verkocht. “We sluiten ons aan bij Californië, omdat we kunnen helpen hun wetgevingsbeleid in de praktijk te brengen”, zegt Petrecca van New Balance.
Dit is slechts een van de vele projecten waar TFC momenteel aan werkt. Andere groepen werken aan het veranderen van de manier waarop merken schoenen ontwerpen, zodat ze gemakkelijker uit elkaar te halen zijn, zonder dat hun prestatiekwaliteiten verloren gaan. ‘We hebben twee overtredingen begaan’, zegt Petrecca. “We ontwerpen voor de toekomst, maar we moeten ook bedenken wat we moeten doen met de miljarden schoenen die al op de markt zijn.”
Voor Fuentes-Medel is het verzamelen van gegevens cruciaal tijdens al deze vroege pilots en tests. Vanwege al haar jaren ondergedompeld in de kwantitatieve benadering van duurzaamheid van MIT, gelooft ze dat het belangrijk is om precies bij te houden wat er gebeurt, zodat ze de impact kunnen meten. “Als we onze strategie niet op data baseren, wordt het gewoon weer een greenwashing-initiatief dat de pers haalt, maar niets verandert”, zegt ze.
Maar uiteindelijk is Fuentes-Medel optimistisch dat dit kleine maar geëngageerde collectief een beweging opbouwt. Dus terwijl TFW blijft groeien en communiceren met consumenten, wil het circulariteit spannend en tastbaar maken, dankzij goede storytelling. “Bewegingen zijn gebouwd op vreugde”, zegt ze. “Collectieve actie hangt ervan af of iedereen zich gemotiveerd voelt om zijn steentje bij te dragen, van het insturen van één paar schoenen tot het vertellen aan één vriend.”
